عضو هیئت علمی موسسه آب و خاک گفت: فرسایش، شوری، کمبودمواد آلی و کاهش بنیه غذایی از چالش‌ها و تهدیدات پیش روی خاک کشاورزی کشور است.
فرهاد مشیری، عضو هیئت علمی موسسه آب و خاک و محقق و معاونت برنامه ریزی و پشتیبانی موسسه در گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری صدا و سیما گفت: خاک یک منبع طبیعی خدادادی است که کارکرد‌های مختلفی داردو بر اثر فرآیند‌های هوا دیدگی سنگ‌های مادری کره زمین تشکیل میشود.
مشیری گفت: یکی از مهمترین کارکرد‌های خاک تولید غذای انسان‌های است به طوری که ۹۵ درصد غذای بشر در تمام دنیا از خاک تامین میشود و ما فعلا متکی به خاک هستیم.
عضو هیئت علمی و محقق موسسه آب و خاک افزود: خاک کارکرد‌های اقلیمی هم دارد و به عنوان مثال منبع ذخیره کربن آلی است و اگر اتمسفر مقدار کربن افزایش پیدا کند خاک آن را میتواند جذب کند و در فرآینده‌هایی که در خاک وجود دارد از مسیر گیاهان و کشت و کار، کربن در خاک ذخیره میشود و به صورت پایدار می ماند و یک تعادل اقلیمی میتواند داشته باشد.
او اضافه کرد: از خاک که ماده‌ای طبیعی است برای زودودن آلاینده‌ها هم استفاده میشود و عنوان مثال ما اگر بخواهیم فاضلاب‌ها را پاک و تصفیه کنیم باید وارد ستون خاک کرده و از آن عبور دهیم و چون خاک ظرفیت جذب عناصر مختلف و مواد آلاینده را دارد و گرچه خودش آلوده میشود، اما با این حال ماده خروجی آن آب تصفیه شده و تقریبا تمیز است خارج میشود.
مشیری گفت: کارکرد‌های دیگر مانندکار‌های ساختمانی، تمدنی که اینها را ما از خاک سراغ داریم در یک تعریف جامع در حقیقت که خاک یک منبع طبیعی با کارکرد‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی است که باید از آن حفاظت شود.
او گفت: مدیریت خاک باید بهینه باشد و با شرایط و طبیعت خاک سازگاری داشته باشد، اما این مدیریت خاک چه در دنیا و چه در ایران نامناسب است و خاک با چالش‌های مختلفی روبرو هست.
عضو هیئت علمی و محقق موسسه آب و خاک افزود: یکی از مهمترین چالش‌هایی که در خاک‌های ایران با روبرو هستیم مسئله فرسایش خاک است و ما در این موضوع جزء کشور‌های رتبه اول در جهان هستیم و تقریبا ۲.۵ برابر کشور‌های آسیایی تا ۶ برابر برخی از کشور‌ها با فرسایش خاک روبرو هستیم و این به دلیل مدیریت نامناسب خاک در اراضی کشاورزی یا نبود پوشش گیاهی مناسب برای حفظ و حراست از پوشش گیاهی در عرصه‌های طبیعی مانند مراتع و جنگل‌ها است که حدود ۱۶ تن در هکتار در سال هست که عدد بالایی است و طبق برنامه‌ای که در برنامه هفتم پیش بینی شده قرار است این میزان به ۱۲ تا ۱۳ تن در هکتار در سال برسد یعنی باید بیست درصد میزان فرسایش را کاهش دهیم.
مشیری اضافه کرد: شور شدن خاک‌ها در ایران دومین مسئله چالش در کشور ما است که عامل انسانی دارد و علت آن آبیاری‌های بی رویه و نامناسب است که شوری را وارد خاک میکند.
او گفت: تقریبا ۲۰ تا ۳۰ سال پیش گزارش‌هایی که توسط موسسه خاک و آب منتشر می‌شد محققان مختلف حدود ۲۰ درصد از اراضی حوزه کشاورزی را جزء دسته خاک‌های شور عنوان می‌کردند، اما امروز این مقدار به ۴۰ درصد رسیده است و طبق آخرین گزارش‌های موسسه خاک متاسفانه از نظر توسعه شوری وضعیت مناسبی نداریم و بخش زیادی از این مسئله استفاده از آب‌های زیرزمینی ژرف و یا عمیق‌تر است که معمولا از کیفیت نامناسبی برخوردارند و وقتی که با آب‌های بی کیفیت و نامناسب آبیاری انجام میشود این موضوع منجر به تجمع نمک در خاک و یا مسئله شوری میشود که برای این موضوع باید فکری شود.
عضو هیئت علمی و محقق موسسه آب و خاک در ادامه گفت: آب در حالت طبیعی حاوی املاح مختلف است و آب مقطر در طبیعت وجود ندارد و در آب‌ها معمولا درجات مختلفی از نمک‌های مختلف به صورت طبیعی حل شده و اگر نمک و املاح از یک دسیزی متر کمتر باشد این آب قابل شرب خواهد بود، اما اگرتا سه دسیزی متر بالاتر برود آب از کیفیت لازم برخوردار نیست یعنی مقدار املاح و نمک آن افزایش پیدا میکند و این آب وقتی وارد خاک میشود خاک این هارا جذب کرده و در خود نگه می‌دارد که این امر موجب شوری خاک میشود.
مشیری گفت: سومین چالش و تهدید خاک کمبود کربن آلی در خاک است و کربن آلی خاک قلب حاصلخیزی خاک و کیفیت آن محسوب میشود، چون عمده فعالیت‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی و کارکرد‌هایی که از خاک سراغ داریم اینها به وجود کربن آلی در داخل خاک معطوف هست به عنوان مثال، چون بحث پایش وضعیت حاصل خیزی خاک‌ها در موسسه آب و خاک پیگیری میشود، ۱۰ سال پیش در استان قزوین نمونه برداری و کیفیت سنجی شد و این عمل جدیداً تکرار شد که همکاران ما به علت کمبودکربن آلی خاک با سفتی و سختی خاک مواجه شدن و برای کندن خاک مجبور به استفاده از هیلتی شدند و علت آن آبیاری نامناسب، مدیریت‌های کشاورزی نامناسب، شخم و شیار خیلی شدید است که باید این موضوع مدیریت مناسب شود.
او افزود: حدود ۶۰ درصد از خاک‌های کشاورزی ایران کمتر از یک درصد کربن آلی دارند و این درصد خاک کشور از نظر حاصلخیزی ناپایدار است و دربرنامه یا سند امنیت غذایی قرار است این ۶۰ درصد به ۳۰ درصد برسد.
عضو هیئت علمی و محقق موسسه آب و خاک بیان کرد: چهارمین چالش یا تهدید خاک مسئله کاهش بنیه غذایی خاک‌ها است عناصر غذایی را ما از خاک به دلایل کشت و زر زیاد خارج کردیم به ازای آن کود شیمیایی یا کود‌های آلی یا عناصرغذایی به خاک وارد نکردیم و یک ناترازی بوجود آمده یعنی آنچه را از خاک بیرون کشیدم دیگر به آن برنگرداندیم.
مشیری ادامه داد: خاک‌های کشور ما حدود ۷۰ درصد کمبود فسفر، حدود ۳۰ درصد کمبود پتاسیم و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد کمبود روی و آهن دارند و از لحاظ وضعیت کربن آلی خاک هم که وضعیت خوبی نداریم.
او در پایان گفت: علاوه بر موراد ذکر شده، امروزه تغییرات کاربری اراضی هم به نوعی تهدید برای خاک‌های حوزه کشاورزی محسوب میشود.