کارشناس صنعت خودرو، روش‌های فروش خودرو را دارای ضعف‌هایی خواند و گفت: باید با حذف رانت خودرو‌های ثبت نامی به دست متقاضی و مصرف کننده واقعی برسد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، شبکه خبر در برنامه میز اقتصاد با مهرداد خسروی، مدیر کل دفتر صنایع خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت ، رسول سلیمانی، کارشناس صنعت خودرو و کیوان پناهی مدیر عملیات فروش شرکت ایران خودرو به چالش‌های روش فعلی فروش خودرو پرداخت.
مشروح گفت و گو به شرح زير است:
مجری: در سال‌های گذشته روش‌های مختلفی را وزارت صنعت، معدن و تجارت و خودروسازان برای عرضه خودرو ارایه کردند. در ابتدا فروش‌ها از طریق نمایندگی‌ها و پس از آن ثبت نام در سایت‌های خودروسازان انجام می‌شد براساس اینکه چه کسی زودتر توانسته وارد پایگاه اینترنتی شود و ثبت نام کند که گلایه‌های بسیاری را هم به دنبال داشت. اواخر دهه نود قرعه کشی از طریق کارت ملی در وزارت صمت رونمایی شد با شرایطی که برای ثبت نام کنندگان ایجاد شد که به هر حال آن هم روش کارسازی نبود. روش‌های مختلف عرضه خودرو در سال‌های اخیر روش اینترنتی روش بعدی بود که به هر حال ادامه پیدا کرد و شرایطی که برای کسانی که می‌خواهند ثبت نام بکنند گذاشته شد و آن هم کارساز نبود تا اینکه در سال ۱۴۰۱ سامانه فروش یکپارچه خودرو توسط وزارت صمت راه اندازی شد با اعلام وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت هرگونه فروش محصولات خودروسازان فقط از طریق این سامانه انجام شد. در برخی از موارد با فروش‌های خارج از ضابطه معروف شدند. این روش هم اواخر سال گذشته از بین رفت و دوباره خودروسازان خودشان متولی فروش محصولاتشان شدند. در سال ۱۴۰۱ روش فروش خودرو همانطور که می‌بینید در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو انجام شد و اعلام شد که فقط فروش‌ها باید از این سامانه انجام بشود و خودروسازان حق نداشتند که در غیر از این سامانه فروشی داشته باشند مدیر کل دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت در آن زمان در حمایت از سامانه یکپارچه خودرو گفته بود که وقتی صف خرید جمع شود فروش برعهده خودروسازان قرار می‌گیرد. صف خرید جمع نشد و فروش به دست خود خودروسازان افتاد. در این برنامه به چالش‌های روش فعلی فروش خودرو می‌پردازیم و اینکه آیا اساسا با تغییر روش‌های عرضه، چالش برطرف خواهد شد یا نه.
سوال: امروز قرعه کشی محصولات ایران خودرو انجام شد آقای پناهی امروز چه اتفاقی افتاد، چه تعداد ثبت نام کرده بودند و برای چه تعداد خودرو؟
پناهی: در ثبت نامی که قرعه کشی شد اولویت بندی اش امروز برگزار شد تقریبا نزدیک به سه میلیون و ۵۰ هزار نفر ثبت سفارش خرید خودرو داشتیم که از این تعداد یک میلیون و ۶۶۰ هزار نفرشان مربوط به متقاضیان طرح عادی و یک میلیون و ۶۹ هزار نفر مربوط به متقاضیان طرح جوانی جمعیت بودند و ۲۵۲ هزار نفر هم حدودا طرح فرسوده را مشارکت کردند و ۶۹ هزار و ۸۰۰ نفر در طرح خرید خودرو‌های برقی ایران خودرو مشارکت کردند و طرح ثبت درخواست خرید خودرو داشتند.
سوال: برای چه تعداد خودرو؟
پناهی: از این عرضه‌ای که این مرتبه انجام خواهیم داد ۱۱۵ هزار دستگاه به این متقاضیان اختصاص خواهد یافت.
سوال: براساس قانونی هم که وجود دارد برای طرح جوانی جمعیت چند تا خودرو نصف این تعداد
پناهی: بله، ۵۰ درصد از این ظرفیت به طرح مادران اختصاص پیدا خواهد کرد بنابراین ظرفیتی که برای طرح مادران است از این عددی که خدمتتان گفتم حدودا ۵۷ هزار و ۵۰۰ دستگاهش به طرح مادران اختصاص پیدا می‌کند.
سوال: برای خودرو‌های فرسوده چند خودرو؟
پناهی: برای طرح فرسوده ۲۳ هزار دستگاه اختصاص پیدا می‌کند و طرح مشتریان عادی مان هم ۳۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو بهشان اختصاص پیدا خواهد کرد.
سوال: یعنی یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر برای ۳۴ هزار دستگاه؟
پناهی: بله، در طرح عادی تقریبا این درست است برای این تعداد برای این تعداد از خودرو ثبت نام کردند.
سوال: نتایج قرعه کشی را چه زمانی اعلام می‌کنید؟
پناهی: نتایج قرعه کشی معمولا بعد از اینکه نتایجی که امروز مشخص شد از طریق آن نهاد‌های ذیربط که باید ازشان استعلام بگیریم شرایطی را که مشتری باید احراز کند در شرایط مشتریان عادی همان ضوابطی که الان چند دقیقه پیش شما گفتید سن ۱۸ سال، نبود پلاک فعال و سایر شرایطی که اعلام شد و در طرح مادران مادرانی که صاحب فرزندند مطابق قانون از سال ۱۴۰۰ و آبانماه سال ۱۴۰۰ به بعد صاحب فرزند دوم هستند و کسانی هم که مشتری طرح فرسوده اند قاعدتا باید صاحب خودرو فرسوده شوند که به تایید ستاد نوسازی برسد بنابراین فرآیند چند روزی طول خواهد کشید پیش بینی مان این است که اوایل هفته آینده نتایج اعلام شود و افرادی که در اولویت‌های اول هستند و در نتایج شرایط احراز را هم گذراندند نتایج اعلام خواهد شد بر روی سایت معرفی می‌شوند و فرصت داده خواهند شد که به انعقاد قرارداد و خرید خودرو اقدام کنند
سوال: برای فروش فوری چند خودرو درنظر گرفتید؟
پناهی: از بین این تعدادی که گفتم ۳۰ هزار دستگاهش در فروش ۹۰ روزه عرضه میشود که فروش فوق العاده است و مابقی برای عرضه پیش فروش است که معمولا بین چهار تا پایان امسال حدود اسفندماه آخرین موعد تحویلش خواهد بود.
سوال: اینها خبرهای داغی بود که از قرعه کشی امروز سعی کردیم از آقای پناهی بپرسیم. آقای خسروی سامانه یکپارچه به نوعی پایان سال گذشته به پایان رسید مدل کارکردیش و دوباره فروش خودرو در اختیار خودروسازان قرار گرفت چرا این اتفاق افتاد؟
خسروی: باتوجه به اینکه از سال ۱۴۰۱ بحث دستورالعمل شورای رقابت ابلاغ شد به شرکت‌های خودروساز پیرو آن بحث قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر که شورای رقابت در صورتی که محصولی را به صورت انحصاری تلقی کند باید روی بحث دستورالعمل‌های متفاوتی برای تنظیم این محصول انجام بشود باتوجه به اینکه سامانه یکپارچه یکسال مدیریت شد و یکسری مسال داشت در جلسات کارشناسی شورا نهایتا مصوبه‌ای در سیزده دی ۱۴۰۲ مبنی بر اینکه عرضه خودرو توسط خودروسازان از سامانه یکپارچه به خود سامانه خودروسازان انتقال پیدا کند و تصمیمی بود که در آنجا گرفته شد.
سوال: قرار بود وقتی صف خرید به پایان رسید خودروسازان بیایند وارد فروش شوند و به نوعی دیگر آن فروش عادی اتفاق بیفتد هر کسی خودرویی می‌خواهد وارد شود و ثبت نام کند و خودرویش را ثبت نام کند الان که اتفاق نیفتاده الان تعداد خیلی بیشتر شده سه میلیون نفر برای یک تعداد اندک دیگه اگر بخواهید نگاه کنید ۳۴ هزار تا برای طرح عادی خیلی عدد عدد پایینی انتخاب کردند.
خسروی: باتوجه به بحث طرح‌هایی که قوانینی که شرکت‌های خودروساز موظفند اجرا کنند مثل طرح جوانی جمعیت و بحث فرسوده این عدد تناسب سی درصد از صد درصد است که اختصاص داده میشود ولی واقعیت‌های ما باتوجه به اینکه حجم نقدینگی که در کشور وجود دارد و شاید سوق دادن از حالت مصرف گرایی به سرمایه داری به بحث خودرو انتقال پیدا کرده مزیتی که وجود دارد شما با کمترین نقدینگی که می‌توانید، می‌توانید در یک بازه سه ماهه یا شش ماهه نهایتا خودرویی را به دست بیاورید که معادل نقدینگی در اصل پرداخت شده سود حاصل شود پس این حجم نقدینگی که وجود دارد این سهل الوصول شدن نقدینگی که بعد از خرید خودرو میشود قاعدتا صف را تقریبا نمی‌شود که از بین برد و مشکلاتی وجود دارد که نهایتا با سیاست‌هایی که دارد که در وزارت صنعت در این راستا دارد اقدام می‌کند برنامه یک و هفت دهم میلیون دستگاهی که برای امسال سیاست گذاری شده که خوشبختانه میشود گفت تا الان در پنج ماهه ۸۵ درصد برنامه تحقق پیدا کرده باتوجه به مسائلی که مثل قطعی برق و تعطیلات فصلی یا تعطیلات نوروزی در شش ماهه اول بوده ۸۵ که ان شاء الله با برنامه ریزی‌هایی که وجود دارد در نیمه دوم محقق میشود آن برنامه که تقریبا میشود گفت صنعت خودروسازی ۶۰ درصد از برنامه را نیمه دوم درنظر می‌گیرند باتوجه به مسائلی که وجود دارد و همچنین در آن سبد محصولی که وجود دارد بیشتر روی بحث محصولات اقتصادی که برای دهک‌های پایین مناسب باشد از ظرفیت دو تا شرکت خودروساز استفاده کردیم رشد تولید می‌تواند خیلی کمک کند روی بحث عرضه و تقاضایی که این صف کمتر بشود می‌دانید که تقریبا ما میشود گفت که حجم تقاضایی که به صورت اگر واقعی درنظر بگیریم میشود گفت یک و دو دهم میلیون دستگاه است ولی به خاطر مسائلی که بحث قیمتی اختلاف قیمتی که وجود دارد تقریبا بین یک و شش دهم تا یک و هفت دهم میلیون دستگاه شما نیاز دارید.
سوال: آن خودرو‌هایی که اختلاف قیمت در بازار دارند حتما تقاضا برایشان خیلی بیشتر است بعضی از خودروساز‌ها خودرو‌هایی را عرضه می‌کنند که حول و حوش بیست تا سی میلیون تومان اختلاف قیمت با بازار دارد استقبال آنگونه که باید شاید نیستش خیلی کمتر است، اما در این محصولات اخیری که این شرکت به فروش رسانده یا برای ثبت نام گذاشته به دلیل اختلاف قیمتی که وجود دارد موج ثبت نام خیلی هم بیشتر بوده است. آقای سلیمانی این مدل فروش را چطور می‌بینید حالا فروش‌های قبلی را هم یک نگاهی کنیم سامانه یکپارچه عرضه خودرو را داشتیم آیا موفق بود آن سامانه یا نه؟
سلیمانی: واقعیت این است که روش‌های فروشی که در سال‌های گذشته ازشان استفاده شده ضعف‌های اساسی داشتند سامانه یکپارچه منطقش با شیوه فعلی فروش تقریبا یکسان است صرفا سایت عوض شده و یک تغییر دیگری هم شاهدش هستیم و این تغییر این است که به دلیل اینکه تقاضا به شدت زیاد است امکان اینکه برای همه متقاضیان نوبتی تعیین شود وجود ندارد اصلا و لذا مجبور شدیم که افرادی را که امکان تامین خودرو برایشان در شش ماهه آتی وجود ندارد از گردونه حذف کنیم یعنی منطق سامانه یکپارچه کماکمان در سایت خودروساز حفظ شده این مدل فروش نقاط ضعف اساسی دارد یکی از آنها شانس بسیار کم متقاضی است الان شاهد این هستیم که به صورت متوسط کمتر از چهار درصد احتمال دارد فردی در این سامانه بتواند خودرو تهیه بکند این معنی اش چیست معنی اش این است که این سه میلیون و دویست هزار نفری که خودرو ثبت نام کردند نزدیک به سه میلیون نفرشان دست خالی برخواهند گشت که یک حالت شکست اجتماعی را احتمالا در این افراد شاهد خواهیم بود و در شرایطی که حالا سرمایه اجتماعی دولت در سطح مناسبی معمولا قرار ندارد به دلیل مسائل تورم و مشکلات معیشتی بار کردن یک تجربه روحی بد در شرایط فعلی واقعا کار اشتباهی است موضوع دوم این است که عملا اصلا دسترسی وجود ندارد در شرایط فعلی یعنی ما خودرو را زیر قیمت بازار داریم عرضه می‌کنیم ولی مصرف کننده عملا به احتمال ۹۶ درصد هیچ چیز گیرش نمی‌آید یعنی یک حفظ ظاهری دارد صورت می‌گیرد ولی در باطن چیزی گیر مصرف کننده نمی‌آید و ریشه اش هم در رانتی است که در همه این منطق‌هایی که در گذشته بوده و الان وجود دارد هست .ما عملا عمده خودروهایمان در شرایطی که داریم می‌فروشیم حدود سی تا پنجاه درصد اختلاف قیمت با بازار دارند و عمده متقاضیان دنبال این اختلاف قیمت هستند و این باعث شده که صف به شدت طولانی شود و متقاضی که برای مصرف می‌خواهد خودرو تهیه کند عملا شانسی نداشته باشد ما اگر بخواهیم مصرف کننده بتواند مستقیم خودرو تهیه کند حتما باید رانت را حذف کنیم هر شیوه جدیدی که می‌خواهیم برای فروش خودرو از آن استفاده کنیم حتما در منطقش باید این لحاظ شود که رانت حذف شود تا متقاضی که برای مصرف می‌خواهد خودرو استفاده کند بیاید خودرو را تهیه کند نه اینکه یک جایزه مضاعفی هم به کسی که برنده میشود داده باشند.
سوال: رانت چگونه اتفاق می‌افتد؟
سلیمانی: ما قبلا شاهدش بودیم فروش در بورس کالا نمونه موفقش بود که یک قیمتی بین بازار و قیمت مصوب کشف می‌شد هم تولیدکننده راضی‌تر بود هم مصرف کننده راضی بودند و صف وجود نداشت در آن حالت و با احتمال بالایی فردی که می‌خواست بیاید خودرو خریداری کند می‌توانست محاسبه کند بیاید و خودرو را تهیه کند و از این عوارضی که ما اینجا شاهدش بودیم مخصوصا به دلیل بلوکه شدن پول‌ها که عده‌ای مجبور شدند خودرو، طلا را بفروشند و با احتمال بالایی هم موفق به خرید این خودرو‌های عرضه شده نمی‌شوند و مجبور می‌شوند برای اینکه همان خودروی قبلیشان را بخرند یا همان طلای قبلیشان را بخرند مثلا کارمزد بالاتری تامین کنند.
سوال: شما عرضه در بورس را به هر حال راه حل این قضیه می‌دانید. آقای پناهی عرضه در بورس می‌تواند موثر باشد؟
پناهی: تجربه‌ای که در سال گذشته عرضه در بورس و در دوره‌های گذشته اتفاق افتاد نشان داد که مصرف کنندگان واقعی که به بورس مراجعه کردند نسبت به شرایطی که فعلا هست و در این دو سه تا قرعه کشی عرضه می‌کنیم شانس بیشتری داشتند ببینید الان در همین شرایطی که خدمتتان هستیم در بسیاری از موارد خبر‌هایی را می‌شنویم که واسطه‌های بازار خودرو کدملی را از مشتریانی که بضاعت مالی لازم را ندارند می‌خرند و می‌روند از این با کد ملی افراد ثبت نام می‌کنند اگر برنده شوند یک وجه اندکی را به کسی که کد ملی اش را خریدند واگذار می‌کنند و این واسطه‌های بازارند که بخش زیادی از این سهم خودرو‌هایی که ما عرضه می‌کنیم به خودشان اختصاص می‌دهند بنابراین عرضه در بورس یک روش مناسبی بود برای اینکه مشتریانی که در آن مقطع می‌آمدند و در شرایط رقابتی بورس با یک قیمت منصفانه‌ای که خودروساز هم بتواند این منجر به افزایش تولیدش شود می‌توانست بیاید و این شرایط را استفاده بکند و این واسطه‌ها نقششان بسیار کم رنگ شد در آن مقطع و نمی‌توانستند از این عرضه بورس، چون دیگه سودی برایشان نداشته بخواهند مراجعه کنند.
سوال: شما موافق عرضه در بورس هستید آقای پناهی؟
پناهی: عرضه در بورس خوب است، اما اگر قیمت گذاری تکلیفی را در هر صورت در شرایطی که الان وجود دارد حذف کنیم حتی اگر عرضه در بورس هم اتفاق نیفتد قیمت گذاری تکلیفی را برداریم به شکلی که هم خودروساز از زیان خارج شود هم مصرف کننده واقعی این فرصت را داشته باشد بیاید از خودروساز بخرد، چون الان در شرایطی که الان هستیم نهایتا خودرویی که واسطه می‌خرد می‌برد بیرون مصرف کننده نهایی با همان قیمت بازار که هم گرانتر است عرضه می‌کند هم خودروساز فرصت را برای افزایش تولید از دست می‌دهد وقتی دائم دارد زیان می‌کند امکان افزایش تولید هم برایش میسر نمی‌شود برای عرضه و تقاضا هیچ موقع تناسب پیدا نخواهد کرد.
سوال: یکی از مواردی که مطرح میشود در زمانی که عرضه در بورس اتفاق می‌افتاد این بود که اختلاف قیمت بازار و کارخانه یک جوری سعی می‌شد که لحاظ بشود و زمان عرضه مشخص نبود یعنی خودروساز اعلام نمی‌کرد که به عنوان مثال در تیرماه عرضه می‌کنم در شهریورماه عرضه می‌کنم در آذرماه عرضه می‌کنم این زمان‌های عرضه و تعداد عرضه مشخص نبود و اختلاف قیمت در بازار بوجود می‌آمد و به هر حال مشکلاتی که ایجاد می‌کرد آیا روش عرضه در بورس را شما هم روش مناسبی می‌بینید؟
خسروی: قاعدتا باتوجه به اینکه چند سابقه عرضه در بورس داشتیم برای یکسری از محصولات یکسری کار‌های کارشناسی بابت این موضوع باید اتفاق بیفتد شما همانطور که می‌دانید کارگزار‌ها آنجا قیمت‌ها را مشخص می‌کنند یعنی خود شخص مستقیما قیمتش را ثبت نمی‌کند و ممکن است مثلا یک کارگزاری با حجم زیادی از نفرات وجود داشته باشد که آنجا خیلی تحت تاثیر قرار می‌دهد آن قیمتی که مشخص میشود باتوجه به جلسات کارشناسی که در آن دوره با بحث سازمان بورس انجام شد یکسری تغییرات سیاست گذاری در بورس اگر اتفاق بیفتد برای برخی از محصولات میشود روی بحث عرضه در بورس را کار کرد شاید هم نتیجه خوب بگیریم ولی اگر مادامی عرضه در بورس با تعداد محدوده و دوره‌های کم اتفاق بیفتد قطعا باعث رشد قیمت خودرو در بازار میشود یعنی خودش عاملی برای افزایش قیمت در بازار و تحرک بازار میشود اینها یک مسایل خاصی است.
سوال: یادم است کارشناسان بازار و سرمایه به همین را بهشان اشاره می‌کردند ما برنامه‌ای که داشتیم در مورد همین قضیه اعلام می‌کردند که، چون خودروساز زمان عرضه و تعداد عرضه را اعلام نمی‌کند آن بازه‌های عرضه را اعلام نمی‌کند چالش همچنان ادامه خواهد داشت.
شما بگویید این مدل عرضه خودرو آیا مطلوب است و برای مطلوب شدنش چه باید کرد؟
مانی حدادی : در مورد مطلوب بودن حقیقتا در این مقطع زمانی صحبت نمی‌کنیم ما داریم در رابطه با یک شیوه کسب درآمد از خودروسازان توسط خودروسازان صحبت می‌کنیم چه بورس چه سامانه یکپارچه چه فروش مستقیم از سمت خودروسازان همانطور که طی سال‌های اخیر هم بار‌ها دیدیم در واقع مدل کار شبیه هم است و ما داریم پوسته کار را تغییر می‌دهیم آن چیزی که الان اتفاق افتاد یکی از شرکت‌های خودروساز ایران خودرو فروش خودرو نبود حقیقتا سه میلیون متقاضی و ۱۲۰ هزار دستگاه را عملا در هیچ کجای دنیا شما نمی‌توانید بگویید که یک شرایط فروش خودرو شما یک مدل کسب درآمد در سطح جامعه دارید ترسیم و طراحی می‌کنید که خودروساز و بانک‌ها برنده اصلی این ماجرا هستند حتی همان ۱۲۰ هزار دستگاه خودرو بعد‌ها مشخص شد خیلی جالب است بعد‌ها مشخص شد که ۵۰ درصدش مربوط به طرح جوانی جمعیت است و نزدیک به بیست سی درصدش برای متقاضیان عادی است به مجرد اینکه این خبر منتشر شد بازار به مثابه یک موجود زنده واکنش مثبت بهش نشان داد قیمت‌ها کاهش پیدا کرد ولی کم کم که مشخص شد شرایط عرضه به چه شکل است شرایط و حجم متقاضیان به چه شکل است شاهدیم که قیمت‌ها در بازار مجددا در اتمسفر افزایش قرار گرفتند برای هر دو گروه خودروساز به هر حال به صورت زنجیره وار بهم متصلند فکر می‌کنم سوال سوال ساده‌ای است و جوابش هم ساده است اصلا مطلوب نیست ما داریم از یک شیوه کاملا منسوخ یک شیوه کاملا با انتهای قابل پیش بینی داریم صحبت می‌کنیم از ابتدایش هم مشخص بود که فروش ۱۲۰ دستگاه اصلا بگذارید این طور برایتان مثال بزنم همین ۱۲۰ هزار دستگاه اگر حتی برای متقاضیان عادی با تمام فرآیند‌های بازنگری انتخاب مشتریان واقعی حذف واسطه‌ها و حذف دلال‌ها اگر صورت بگیرد همین ۱۲۰ هزار دستگاه هم تاثیری در این بازار خودرو ندارد آن طوری که رسانه‌ها اعلام کرده بودند فکر می‌کنم که تعهدات معوق ایران خودرو فکر می‌کنم حدود بیست سی هزار دستگاه است یک معادله خیلی ساده را با آن مواجهیم فروش ۱۲۰ هزار دستگاه خودرو در صورتی که هنوز بیست هزار دستگاه از تعهدات قبلی باقی مانده فضا فضای آشنایی است برای همه ما‌ها ما یکسال و نیم پیش هم همین اتفاق را داشتیم این دفعه با این تفاوت که این یک میلیون و نیم دستگاه هر دو گروه خودروساز فروختند ظرفیت سال آینده شان را فروختند و شاهد بودیم که بازار در پاییز در سال بعد یعنی کمتر از هفت هشت ماه بعد از آن اتفاق وارد یک بحران شد الان
سوال: منظورتان از این درآمدزایی که گفتید بحث پول‌های بلوکه شده بود دیگه، درست است؟
مانی حدادی: قطعاً نه، ۱۲۰ هزار خودرو فروختند با زمان‌های متفاوت، پول‌های بلوکه شده برنده‌اش بانک‌ها بودند و تمام، چون بعدش که دیدیم پیامک‌های متعددی از سمت بانک‌ها آمد که اجازه ندادند این پول‌ها؛ در واقع آن ۲۳۰ میلیون تومان برگردد به چرخه اقتصاد خانواده، مجدداً برای آنها یک سناریوی جدید ساختند، صندوق‌های متعدد، بیایید سپرده‌گذاری کنید. بحث پول‌های بلوکه شده جدا، الان ما داریم در رابطه با آن درآمد آنی ایران خودرو، نه به عنوان یک شرکت خودروساز، به عنوان یکی از خودروسازان دولتی‌مان صحبت می‌کنیم. این حجم ناگهانی که پول بدست آورد، در پایان می‌توانیم بگوییم پنج ماهه و شش ماهه سال و زمانی که قرار است گزارش‌های کلی به کدال ارسال شود، به نظرم روش هوشمندانه‌ای بود از سمت ایران خودرو. منتظر هستیم که سایپا در مهر ماه بعد از این که هیاهوی مدارس خوابید، سایپا هم این کار را بکند و طبیعی است که متقاضیان با این حجم از تمایل می‌آیند به سمت خودرو‌ها و حقیقتاً الان دیگر ۳۰ درصد، ۵۰ درصد شاید در یک دوره زمانی؛ ۱۲۰ درصد، ۱۵۰ درصد تحریک می‌کرد من مشتری را که بیایم وارد این بازی شوم، ولی الان ۳۰ درصد این کار را نمی‌کند، به جایش یک اتفاق جدیدی دارد می‌افتد و آن هم بازی و خرید و فروش کد‌های ملی است. واقعاً چه نیازی بود الان ۱۲۰ هزار دستگاهی که هیچ تأثیری در بازار خودرو ندارد، به بدترین شیوه ممکن با بدترین نحوه اطلاع رسانی، در قرعه‌کشی‌اش هم دیدیم که به تعویق افتاد، نتایجش اعلام نمی‌شود، خیلی طبیعی است، یعنی الان ما درباره یک اتفاق بد صحبت نمی‌کنیم، داریم از یک اتفاق طبیعی صحبت می‌کنیم.
سؤال: حالا این اتفاق بد را حالا ما در بخش دوم بیشتر به راهکار‌ها نگاه کنیم.داستان خودرو و عرضه خودرو در همه دوره‌ها همچنان وجود دارد، شکلش ولی جابه‌جا و عوض میشود، حالا با صحبت‌هایی که آقای معاون اول رئیس جمهور هم داشتند در تودیع و معارفه وزیر صنعت، معدن و تجارت، به نظر باید اتفاق جدیدی در این بخش بیفتد. آقای خسروی آیا سیاست جدیدی را دارد وزارتخانه یا نه؟
خسروی: بله، قطعاً با توجه به مسئله‌ای که وجود دارد؛ دغدغه مردم؛ بحث دغدغه وزارت صنعت هم هست که هر متقاضی واقعی بتواند خودروی موردنظرش را خریداری کند در کوتاه‌ترین زمانی که وجود دارد.
سؤال: آیا طرح‌های جدیدی دارید برای این بحث؟
خسروی: ما روی بحث سیاست‌گذاری‌هایی که می‌توانیم کنیم، روی بحث تعادل عرضه و تقاضا باید کار کنیم، روی بحث عرضه‌های متناوبی که وجود دارد و در دوره‌های خیلی کوتاه‌مدت و پیش‌فروش‌های با کوتاه‌ترین زمان وجود دارد.
سؤال: توان خودروساز که این قدر نیست؟
خسروی: با چالش‌هایی مختلفی در راه است که آن موضوع رشد تولیدی است که باید روی آن فوکوس کرد که بتوانیم با تمام توان ان شاءالله محققش کنیم. بحث واردات خودرو خیلی تنظیم می‌کند این موضوع را می‌توانیم از ظرفیت واردات خودرو استفاده کنیم و تعادل سبد محصولی که وجود دارد که محصولاتی که پرتقاضا هستند در برنامه خودروی خودروسازان دیده شود نسبت به محصولاتی که کمتر تقاضا دارند.
سؤال: الان بحث واردات خودرویی که الان مطرح می‌کنید، چه اتفاقی قرار است بیفتد؟ آیا با همان شرایطی که اعلام شده کار را می‌خواهید ببرید جلو که باز اتفاق عجیب و غریبی نخواهد افتاد، یعنی آن اتفاقی که در بازار قرار است واردات خودرو رقم بزند، آن اتفاق رقم نخواهد خورد، آیا سیاست جدیدی را در پیش خواهید گرفت؟
خسروی: قطعاً واردات خودرو با توجه به این که چندین سال مسکوت مانده بود و شروع یک جریانی وجود داشت، نسبت به سال گذشته که تقریباً یازده هزار دستگاه در ۱۲ ماهه واردات شده بود، در چهار ماه یا پنج ماه اخیر، حدوداً ۹ هزار دستگاه وارد گمرکات شده، یعنی این خود نشان می‌دهد که آن اینرسی که در اول ابتدای طرح ما داشتیم، از بین رفته است.
سؤال: ولی این که وارد شده و اینها، ما تماس داریم که کسی که خودروی وارداتی‌اش تحویلش تیر ماه بوده، همین الان تماس می‌گیرند با آن شرکت واردکننده، می‌گوید تا مهر هم منتظر نباشید، مشکلاتی وجود دارد، مشکلات با گمرک وجود دارد؛ یکی از همین شرکت‌های بزرگی است که دارد امر واردات را انجام می‌دهد. یعنی این آمار و ارقام کمک نمی‌کند در بازار، یک اتفاق دیگری باید بیفتد. بگذارید آقای سلیمانی شما بگویید چه اتفاقی باید بیفتد؟ آیا با این مدل واردات، اتفاقی در بازار خواهد افتاد؟
سلیمانی؛ : ما نیاز است یک کم به ریشه‌های مسأله بپردازیم. ریشه این مسأله کجاست؟ ما تورم سطح بالایی در کشور داریم و ابزاری در اختیار مردم قرار ندادیم که ارزش پول خودشان را حفظ کنند. حداقل بازدهی معادل با تورم را کسب کنند، نتیجه‌اش چه میشود؟ مردم نسبت به سرمایه‌شان حساس هستند و خیلی عقلانی و دقیق تصمیم می‌گیرند. چه کار می‌کنند؟ سعی می‌کنند این سرمایه را حفظ کنند. یکی از راه‌هایش این است که این را تبدیل به خودرو می‌کنند می‌گذارند در پارکینگ. وقتی ما ابزار‌های مالی در اختیار مردم قرار ندادیم، مردم مجبور می‌شوند به صورت فیزیکی سرمایه‌شان را حفظ کنند، این باعث یک حبس سرمایه شدید میشود. این در بحث ارز خیلی جدی است. در بحث طلا خیلی جدی است و یک نمونه‌ای که میشود کمی مورد مطالعه قرار داد؛ خودرو است. ما اقلاً در شرایط فعلی ۵۰۰ هزار خودرو به شکل خشک در پارکینگ‌ها داریم. ما اگر بخواهیم این شرایط عوض شود، هر چقدر هم خودرو زیاد تولید کنیم، عملاً آن پارکینگ‌ها تعدادشان بیشتر میشود. به محض این که یک مقدار تولید خودرو زیادتر شود، عملاً یک کاهش جزئی در قیمت خودرو اتفاق می‌افتد و سود انتظاری نگه داشتن خودرو، بالا می‌رود. پس مردم خودرو می‌خرند و می‌گذارند در پارکینگ. ما اگر بخواهیم مسأله حل شود، حتماً باید ابزار مالی در اختیار مردم قرار دهیم که بتوانند سرمایه خود را در برابر تورم حفظ کنند. ریشه دوم قضیه؛ ارز چند نرخی است. شما یک سطحی از انتظارات تورمی در جامعه داری که نمودش در قیمت طلا، قیمت ارز و قیمت خودرو است. وقتی می‌آییم با ابزار‌های مختلف یک فاصله قابل توجه بین ارز نیما و ارز بازار آزادی ایجاد می‌کنیم، عملاً تولیدکننده در بهترین حالت با نرخ نیما تولید می‌کند، ولی بازار، این انتظار را دارد که قیمت این کالا به نرخ بازار آزاد قیمت‌گذاری شود، پس یک رانتی این وسط شکل می‌گیرد و این ثبت نام سه میلیون نفری که شاهدش بودیم؛ نمونه‌اش است که نه در شأن مردم کشور ماست، نه در شأن کشور ماست که در فکر می‌کنم در آینده نه چندان دور حتی در تکست‌بوک‌های اقتصادی با آن چه که یک کشوری چنین اشتباهی را انجام داد، واقعاً هر چه سریع‌تر باید این روند فروش، همان طور که معاون ریاست جمهوری عرض کردند باید این مدل شیوه فروش، حتماً اصلاح شود و راهش هم به نظرم با اقتصاد سیاسی فعلی که ما داریم و امکان تصمیم‌گیری، امضای قیمت نهایی توسط مدیرعامل هم وجود ندارد، فقط بورس است که در آن جا قیمت کشف شود. در شرایط فعلی اگر مدیر کارخانه قیمت را یک ریال بالاتر اعلام کند، سازمان‌های نظارتی واکنش نشان می‌دهند، اگر یک ریال هم پایین‌تر اعلام کند....
سؤال: البته سازمان‌های حمایتی واکنشی نشان نمی‌دهند. الان سازمان حمایت و دوستان دیگر که هستند؟
سلیمانی: حالا شاید رسانه‌ای نمی‌شود. به محض این که یک مدیری یک مقدار قیمت را بالاتر اعلام کند، سازمان‌های نظارتی شدیداً واکنش نشان می‌دهند و نه یک سازمان، از چندین سازمان به صورت مستقل وارد می‌شوند. اگر هم برعکس....
سؤال: البته گران‌فروشی خودروسازان را هم داشتیم آقای سلیمانی، اما شکایت‌هایی هم که مردم کردند به نتیجه نرسید. هم به تعزیرات، هم به سازمان‌های صمت استانها معمولاً شکایت‌های مردمی در این بخش به نتیجه نمی‌رسد؟
سلیمانی: همین مدیر فرض کنید این در سناریویی است که قیمت را دادیم هیئت مدیره تعیین کند. فرض کنید همین مدیر قیمت را قدری پایین‌تر از بازار، اصلاً به خاطر استراتژی بازاریابی تعیین کند، باز یک سری سازمان‌های نظارتی دیگری وارد قضیه می‌شوند که چرا حقوق صاحبان سهام را داری تضییع می‌کنی، بنابراین در مدل فعلی عملاً مدیران خیلی توانایی تصمیم‌گیری ندارند، بهترین مدل این است که در بازار بورس کشف شود و در شرایط فعلی فکر می‌کنم همین ۱۲۰ هزار خودرو اگر در بورس عرضه می‌شد، اقلاً هر خودرو بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان زیر قیمت فروش می‌رفت و مصرف کننده هم نفع می‌برد، سازنده هم نفع می‌برد. حالا شرایط بازار ما انحصاری است. در شرایط انحصاری نمی‌شود که فروش را به خودروساز بدون قید واگذار کرد.
سؤال: این بحث وارداتی که الان مطرح میشود، آیا این وارداتی که وجود دارد، اعلام هم شده، شرایطی هم برای آن گذاشته شد، البته شرایطش؛ شرایط عادی‌ای نیست برای همه کسانی که می‌خواهند واردات کنند، آیا می‌تواند مشکلات را حل کند در کمترین زمان یا نه؟
سلیمانی: ما در شرایط فعلی با یک ابزار نمی‌توانیم مسأله را حل کنیم، چون مسئله عمقش زیاد است، پیچیدگی‌اش بالاست. شما واردات را اگر بررسی کنید، از زمانی که صرفاً مطرح شده، قیمت خودرو‌های وارداتی را مانیتور کنید، می‌بینید که قیمت اسمی حتی کاهش شدید داشته، یعنی با وجود تورم، ما شاهد این بودیم که قیمت اسمی خودرو‌های وارداتی کاهشی شده، چرا؟ چون آن صرفه اقتصادی به خاطر انتظارات تورم روی این کالای خاص، از بین رفته، حالا اگر اجرایی شود به شکل گسترده‌تر فرایند‌های وارداتی، ساده‌تر شود، خصوصاً اگر خودروی کار کرده وارداتش انجام شود و در کنارش ما یک سری ابزار‌هایی داشته باشیم که به صورت نسبی ارزش سرمایه مردم را بتوانیم در برابر تورم حفظ کنیم، می‌توانیم مسأله خودرو را حل کنیم و شاهد این باشیم قیمت‌ها هم‌گرا شود و مصرف کننده در نهایت نسبت به وضع فعلی، رفاه بالاتری را داشته باشد.
سؤال: آقای پناهی شما که شرکتتان خودش واردکننده هم هست، شما فکر می‌کنید واردات می‌تواند کمکی کند در این بازار یا نه؟ البته شما باید موافق نباشید؟
پناهی؛ در رابطه با واردات خودرو، ما مخاطب‌مان در بخش واردات خودرو با توجه به شرایط فعلی که مشکلات ارزی در کشور وجود دارد، مخاطب خاص است. یعنی ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که کسانی که از تولید داخل استفاده می‌کنند با قیمت‌های فعلی بتوانند از خودرو‌های وارداتی استفاده کنند، حتی اگر شرایط عوارض را هم کاهشی دولت با آن برخورد کند، این قیمت‌ها به شکلی نخواهد بود که مصرف‌کننده بتواند از خودروی وارداتی بهره‌مند شود. مصرف کننده‌ای که در مخاطب تولید داخل است.
سؤال:، اما تأثیرش را در بازار؛ دوست دارد دیگر؟
پناهی: بله قطعاً تأثیرگذار خواهد بود ولی همان طور که دوستان هم فرمودند، این یک ابزار خواهد بود از ابزار‌هایی که می‌تواند بازار خودرو را کنترل کند، کمک کند....
سؤال: حالا خودرو‌های کارکرده هم آقای پناهی می‌تواند ابزار دیگری باشد در این قصه.
پناهی: در بحث خودرو‌های کارکرده، می‌دانید ما بحث‌مان این است که چالش‌های زیادی در آن مباحث خودرو‌های کارکرده وجود دارد و ما با توجه به مشکلات ارزی که الان داریم، اصلاً مشخص نیست که به صلاح است که ما خودرو‌های کارکرده بیاوریم وارد کشور کنیم یا نکنیم؟ ولیکن مطمئناً این تأثیرات خود را خواهد داشت، ولی باید ببینیم که آیا در حوزه خدمات پس از فروش و موضوعات مختلفی که در آن حوزه مطرح است، مردم با مشکلات بزرگتری مواجه نشوند.
سؤال: اعلام شده کسانی که می‌خواهند وارد کنند حتماً باید آن شرکتی که، یک شرکتی به هر حال خدمات پس از فروش آن را تأمین کند و تضمین کند. اینهاست که آن قوانین می‌تواند بیاید.
پناهی: در ساز و کار‌هایی که گفته میشود برای این موضوع، کار ساده‌ای نیست. الان شرکت‌های داخلی که با کلی نمایندگی و سرمایه گذاری چندین ساله در حوزه خدمات پس از فروش هستند، الان مشکلات فراوانی را دارند که بعضاً شاید به گوش شما هم رسیده باشد، حالا حساب کنید در یک شرایطی خودرویی را که اصلاً هیچ تضمینی برای قطعاتش نیست، معمولاً خودرو‌هایی که در واقع کارکرده هستند، در آن شرکت‌هایی که تولید کننده هستند، مدتی است خارج شده باشند از رده تولید، بنابراین در حوزه خدمات پس از فروش ممکن است مشکلات فراوانی را ایجاد کند؛ بنابراین ما باید در دو موضوع به نظر؛ تمرکز کنیم، یکی این که وقتی الان مشاهده می‌فرمایید شاخص‌های اقتصادی چند ماهی است تحت کنترل است، علیرغم این که عرضه تقریباً نسبت به سال گذشته بهتر شده، این عامل هم مؤثر بوده و نکاتی که مشاهده می‌کنیم، می‌بینیم در بازار خودروی داخل، تغییرات قیمتی زیادی نداریم، یعنی اگر ما در شرایط ثبات شاخص‌های اقتصادی یک قیمت‌گذاری منصفانه نه به سمتی که نه به ضرر مردم باشد و نه به ضرر خودروساز، قیمت‌گذاری منصفانه کنیم، قاعدتاً ما می‌توانیم در میان‌مدت با این ابزار و با ابزار واردات خودرو و سایر ابزار‌هایی که بعضی از همکاران در جلسه مطرح کردند، کمک کنیم به بازار خودرو که ساماندهی پیدا کند و مصرف کننده واقعی استفاده کند. آن نکته‌ای هم که کارشناس برنامه در ارتباط با این بحث می‌کردند که این بدترین شیوه عرضه است، من خواهشم این است که ما پیشنهاد ارائه کنیم. الان چندین مدل از عرضه اتفاق افتاده و قرعه‌کشی شده، مسابقه‌ای برگزار شده و شیوه‌های مختلف و الان خودروساز برای این که مشتری واقعی را تشخیص دهد، تمام مسیر‌های ممکن را رفته، ولی این شیوه‌ها آن مشکل اصلی را پوشش نمی‌دهد و از بین نمی‌برد. مشکل اصلی در مورد بحث قیمت‌گذاری است. مشکل اصلی در مورد بحث این است که ما می‌آییم به خاطر این که به نفع مصرف کننده حرکت کنیم، قیمت خودرو را سرکوب می‌کنیم، بعد الان پنج سال است که ما به سمت مصرف کننده حرکت نکردیم؛ هیچ، بلکه مصرف‌کننده بیشترین ضرر را از این بازار مجبور شده برود از بازار آزاد خودرو بخرد به قیمت گزاف هم بخرد، بنابراین از کلیه ابزار‌های موجود؛ مثل واردات خودرو، قیمت‌گذاری منصفانه، عرضه در بورس؛ از همه ابزار‌های باید در جای خود استفاده شود تا این شرایط به مرور زمان و گذشت زمان اصلاح شود.
سؤال: آقای حدادی وزارت صمت و دولت به نوعی راه‌های مختلفی را رفتند، حالا باید ببینیم ورودشان باید در کجا باشد؟ آیا وزارت صمت باید سایت ایجاد کند، پایگاه اینترنتی ایجاد کند، فروش خودرو انجام دهد؟ مثل سامانه یکپارچه‌ای که بود، بعد خود وزارت صمت به نوعی همکار تولیدکننده است، سهام‌دار است؛ دولت در این قضیه، به نوعی سازمان حمایت برای وزارت صمت است، یعنی کسی شکایت داشته باشد دوباره می‌رود از همان خودروسازی که مال وزارت صمت است، می‌رود به خود وزارت صمت شکایت می‌کند، این روال را شما چطور می‌بینید؟ تا زمانی که این روال‌ها حل نشود، آیا این بازار به ثبات می‌رسد، این صنعت به آن ثبات واقعی می‌رسد یا نه؟
حدادی: اجاز دهید قبل از این که وارد این بحث شوم، چقدر خوب شد که بحث واردات خودرو یک بار دیگر مطرح شد؛ به عنوان یکی از ارکان مهم بازار فعلی خودرو. قبل از آن می‌خواهم بپرسم کدام واردات خودرو، ما داریم درباره چه پدیده‌ای صحبت می‌کنیم؟ درباره ورود ۱۵ هزار دستگاه خودرو؟ اما آماری ارائه نشده که از این ۱۵ هزار دستگاه، چند دستگاه آن تحویل داده شده؟ پس این تعداد دستگاهی که تحویل داده شده، چند دستگاه شماره‌گذاری شده؟ یک بار فکر می‌کنم در خدمت خود شما بودم، عرض کردم که رویایی بود به اسم واردات خودرو و الان دوست عزیزمان فرمودند که علی‌القاعده و طبیعتاً خودروی وارداتی برای قشر خاصی از جامعه هستند، در صورتی که این طور نبود، مجلس به شرطی قانون واردات را ابلاغ کرد به دولت که خودرو‌های وارداتی بیایند و خودرو‌های اقتصادی بیایند که بازار را متعادل کند. الان خودروی وارداتی از یک کشوری وارد میشود با قیمت نزدیک دو میلیارد تومان، در بازار فروخته نشده، روی حواله، بدون تحویل، بدون شماره‌گذاری فروخته میشود چهار میلیارد تومان، این اصلاً اتفاقی نبود که تصور میشود. یک کابوسی است که ما داریم در روز روشن می‌بینیم. یک چیز واقعی است.
سؤال: در مورد ورود وزارتخانه هم بگویید آقای حدادی، چون فرصتمان خیلی کم است؟
حدادی: الان به این نکته می‌رسم. قبول دارم که بعد از انتقادات باید به راهکار برسیم. فرض کنیم که تمام ظرفیت فعلی ایران خودرو یا هر خودروساز دیگری، فعلاً همین ۱۲۰هزار دستگاه بود با همین بضاعت. قبول می‌کنم. آیا این امکان وجود داشت که یک هفته قرعه‌کشی، ۱۰ روز تنفس، ۱۰ روز تنفس؛ یک هفته قرعه‌کشی، یک هفته ثبت‌نام؛ ۱۰ روز فاصله زمانی، چرا باید در یک بازه یک هفته‌ای، این حجم را ناگهان دریافت کرد؟ این منطقی نبود، این راهکار خیلی ساده است، اگرچه که گفته میشود ما همه ابزارها؛ نخیر همه ابزارها استفاده نشده، شما از ابزار‌های مختلف در یک مسیر استفاده کردید.
سؤال: آقای حدادی این بحث ورود وزارت صمت را در ۳۰ ثانیه به ما بگویید تا از آقای خسروی هم بپرسیم سیاست‌های جدید را؟
حدادی: قطعاً زمانی که خود دولت ورود پیدا می‌کند، طبیعی است، شما هم خودتان به درستی اشاره کردید، هر زمان که دولت خودش ورود کرد به هر حوزه‌ای، قطعاً خود دولت از خودش نمی‌تواند بازخواست کند، هر زمان که دولت کنار رفت و اجازه داد فرایند بازار؛ تنفس طبیعی خودش را انجام دهد، بازار به یک تعادل پایدار رسید، اگرچه به عنوان جمله آخر؛ اگرچه که یک بهانه همیشگی خودروسازان؛ تخصیص نیافتن ارز است، دیدیم که صنایع خودروساز در پنج ماه؛ سه میلیارد دلار ارز به آنها تخصیص داده شده بود؛ بالاترین میزان ارز در بین تمام صنایع.
سؤال: آقای خسروی سیاست‌هایی که به هر حال وجود دارد برای این که این مدل عرضه و به هر حال چیزی که باید به دست مردم برسد، خودرویی که باید به دست مردم برسد با شرایط خیلی سهل‌تر و آسان‌تر، آیا سیاست نوشته‌ای الان وجود دارد یا نه باید جلساتی برگزار شود، نظرهای وزیر جدید گرفته شود، با کارشناسان نشست گذاشته شود؟ چگونه است؟
خسروی: من قبل از توضیح دهم ۳۶ هزار دستگاه در گمرکات و تحویلِ، وارد کشور شده، ترخیص شده که حدوداً ۱۳ هزار دستگاه تحویل به مردم داده شده؛ در پاسخ به دوست عزیزمون که روی بحث تحویل خودرو نظر داشتند، سیاست‌های بحث تعادل عرضه و تقاضا، قطعاً بله، مقام عالی وزارت خیلی در خصوص روز‌های اخیری که به مسند نشستند، روی بحث این که باید یک سیاست‌هایی در خصوص تعادل عرضه و تقاضا و فروش‌های کوتاه‌مدت و رفع تعهدات، ایشان خیلی تأکید روی تعهدات معوق و تعهدات خودروسازان داشتند که دغدغه اصلی‌شان بود، تکالیفی را به ما اعلام کردند. ما در بحث غیر از رشد تولیدی که می‌توانیم سیاست‌گذاری، یک تسهیل‌گری در بحث واردات خودرو هست که عرض کردم با عدد و ارقام که نسبت به سال گذشته و چهار ماهه اول، معادل سال گذشته؛ بحث واردات اتفاق افتاده و بحث کارکرده هم هست، جلسات متعددی برگزار شده، روی بحث واقعیت؛ موضوعات ارزی اگر بتواند کمک شود و اینها؛ کاملاً وزارت صنعت سیاست‌گذاری‌اش بر این است که تسهیل‌گری شود روی بحث واردات و شاید رو ذهنیت این که خودروسازان نگران این هستند؟ نه در بازه‌های مختلفی که وجود دارد، نیاز وارداتی که اتفاق می‌افتد، برفرض ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار دستگاه اتفاق بیفتد، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
مجری: به هر حال تا زمانی که سیاست‌های مشخص در زمینه خودرو نداشته باشیم، شرایط به همین منوال خواهد بود و فقط شیوه کار عوض خواهد شد.