استفاده از سیستم VAR در لیگ برتر بیست و چهارم فوتبال با ابهاماتی در روز‌های گذشته همراه بوده و برخی رسانه‌ها و مخاطبان فوتبال‌دوست تلویزیون اشکالاتی را نیز متوجه سازمان صداوسیما کرده‌اند؛ سرپرست اداره‌کل فنی صداوتصویر و ناظر قرارداد VAR در سازمان صداوسیما به‌منظور شفاف شدن نحوه عملکرد رسانه ملی در خصوص پخش تصاویر VAR در مسابقات فوتبال توضیحاتی ارائه داده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، ابوالفضل صالحی در بیان پیشینه‌ای از ورود سامانه‌های کمک داور یا همان VAR به دنیای مسابقات ورزشی اظهار کرد: سامانه کمک داور ویدئویی ((VAR یک سامانه زاده سیستم‌های پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی است. به خصوص در مسابقات فوتبال بسیار شاهد بوده و هستیم که خطایی رخ می‌دهد و داور تصمیمی می‌گیرد، اما وقتی فیلم بازی را بازبینی می‌کنند متوجه خطای داور می‌شوند. فیفا به همین علت استفاده از سامانه‌هایی را که به کمک داوران بیاید در دستورکار خود قرار داد.
وی افزود: دو دستگاه اسلوموشن و اینترکام متعلقات اصلی سامانه کمک داور هستند و این سامانه‌ها تصاویرشان را در همه جای دنیا از سیستم‌های پخش تلویزیونی دریافت می‌کنند.
سرپرست اداره‌کل فنی صداوتصویر و ناظر قرارداد VAR در سازمان صداوسیما با بیان اینکه نحوه عملکرد سامانه VAR در پخش‌های تلویزیونی بسیار روشن و بدیهی است و سامانه پیچیده‌ای نیست اظهار کرد: سامانه VAR طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ در لیگ فوتبال‌های دنیا فراگیر شد و امروز به بسیاری ورزش‌های دیگر نیز تسری یافته است.
استاندارد‌های فیفا در استفاده از VARها
صالحی با بیان اینکه بهره‌مندی از سامانه VAR نیازمند اخذ مجوز‌هایی از سوی فیفاست، برخی استاندارد‌های فیفا در استفاده از VARها را برشمرد و گفت: وقتی فیفا استانداردی را ارائه می‌دهد سه شاخص کیفی شامل میزان تأخیر زمانی دستگاه، سینک بودن و کیفیت دستگاه را ملاک عمل قرار می‌دهد و وقتی می‌خواهد گواهی صادر کند این ملاحظات فنی باید رعایت شوند.
از حداقل چهار دوربین در این سامانه استفاده می‌شود که دوربین‌های مستقلی نیستند و همان دوربین‌های پخش تلویزیونی‌اند. در حالت استاندارد بین شش تا هشت دوربین و در حالت پیشرفته ۱۲ تا ۱۶ دوربین نیاز است و همان استانداردی است که فیفا درنظر دارد.
وی افزود: کمک‌داوران ویدئویی باید مجزا از فیفا گواهی دریافت کنند و مجازند در اتاق VAR حضور داشته و تصاویر را از واحد سیار تلویزیونی دریافت کنند و خروجی را هم مجدد به واحد سیار تلویزیونی برگردانند.
پیگیری تکلیف قانونی صداوسیما به‌عنوان ناظر
سرپرست اداره‌کل فنی صداوتصویر و ناظر قرارداد VAR در سازمان صداوسیما با اشاره به اینکه چندسال پیش و از ابتدای طرح موضوع استفاده از VAR در مسابقات فوتبال، صداوسیما اعلام آمادگی کرد که در این امر مشارکت و همکاری داشته باشد.
اما فدراسیون در آن مقطع زمانی به دلایل مختلف توجهی به نامه‌های صداوسیما نکرد گفت: درنهایت در سال ۱۴۰۰ مطلع شدیم که فدراسیون فوتبال یک سامانه کمک‌داور از یک شرکت اروپایی خریداری کرده است و از صداوسیما خواستند اعلام نظر کند که پاسخ داده شد حاضریم به‌منظور توسعه این سامانه در تمام مسابقات همکاری لازم را داشته باشیم.
اما باز هم اتفاقی نیفتاد تا اینکه ابتدای سال ۱۴۰۳ به صداوسیما اطلاع داده شد که فدراسیون در حال تهیه چند دستگاه VAR است و صداوسیما باید به عنوان ناظر فنی در عقد قراردادی که ۱۹ تیر ماه جاری انجام شد، حضور داشته باشد.
صالحی ادامه داد: درواقع تکلیف قانونی پیدا کردیم به‌واسطه اینکه سازمان اساساً متولی آنتن و مسئول پخش مسابقات تلویزیونی است در این قرارداد حضور داشته باشد. موضوع را از دو منظر پیگیری کردیم: نخست، بحث فنی محصولی که در حال خریداری است و خود بحث جداگانه‌ای می‌طلبد و دوم، تفاهم نامه‌ای که میان سازمان صداوسیما، شرکت توسعه اماکن ورزشی، فدراسیون فوتبال و وزارت ورزش امضا شد.
به موجب این قرارداد فدراسیون باید در مقوله «بهره‌برداری فنی» از این سامانه با صداوسیما تفاهم کند.
الزام تفاهم و عقد قرارداد با یک شرکت واسط ارائه‌دهنده خدمات فناورانه
وی در ادامه از الزام تفاهم و عقد قرارداد با یک شرکت واسط ارائه‌دهنده خدمات فناورانه (STP) سخن گفت و عنوان کرد: متأسفانه فدراسیون فوتبال مستقل و بدون اینکه شرکت STP وجود داشته باشد، اقدام به خریداری سامانه VAR کرده و تکلیف ارائه‌دهنده خدمات فنیِ واسط در این میان مشخص نیست. STP را باید فدراسیون فوتبال انتخاب و به فیفا اعلام کند.
سرپرست اداره‌کل فنی صداوتصویر و ناظر قرارداد VAR در سازمان صداوسیما نکاتی درباره نحوه «بهره‌برداری از سامانه VAR» مطرح و اظهار کرد: روال اینطور است که تصویری از واحد‌های سیار پخش تلویزیونی به‌عنوان منبع تغذیه‌کننده به VAR داده می‌شود.
پردازش‌ها انجام می شود و تصویر خروجی به واحد سیار برمی‌گردد. تصویر خروجی یک مقصد دیگر هم دارد که استند کنار زمین است و داور به آن مراجعه می‌کند.
صالحی ادامه داد: در بازی اخیر ملوان بندر انزلی و استقلال در زمین حضور داشتم، نه تصویر واحد سیار به صداوسیما داده شد و نه داور کنار زمین تصاویر را داشت.
باوجود چند خطا، هیچ داوری به وی مراجعه نکرد به این دلیل که طبق قانون فیفا در اتاق VAR باید قفل باشد، حتی ما هم به عنوان ناظر نتوانستیم داخل شویم که بررسی کنیم اشکال از سامانه بوده یا از کاربری و اپراتوری و همچنان این ابهام برای ما وجود دارد.
نبود هماهنگی و تفاهم با صداوسیما در نحوه بهره‌برداری از تصاویر VAR
وی با اشاره به اینکه از فدراسیون می‌خواهیم درباره موضوع بهره‌برداری با صداوسیما تفاهم کند، گفت: تصور بنده این است که عمده ابهامات و قضاوت‌هایی که درباره VARها این روز‌ها در رسانه‌ها مطرح است به ناهماهنگی‌ها و نبود شرکت واسط ارائه‌دهنده خدمات باز می‌گردد.
سرپرست اداره‌کل فنی صداوتصویر و ناظر قرارداد VAR در سازمان صداوسیما ادامه داد: برای نمونه اگر سامانه VAR حین بازی دچار اشکال شد پاسخگو کیست؟ چه کسی متولی پوشش بیمه‌ای و پرداخت غرامت به تیم‌های فوتبال در صورت خطای سامانه است؟ داور ویدئویی در کدام موارد مجاز است تصویر را به تلویزیون بدهد؟ آیا با تیم کارگردانی جلسه گذاشته و تفاهم شده چه موقع و به چه صورت تصاویر نمایش داده شوند؟
صالحی با اشاره به اینکه معمولاً تصویر اتاق VAR در گوشه تصویر اصلی در حین بررسی صحنه‌ها نمایش داده می‌شود، درباره شکل بهره‌برداری از تصاویر و نحوه نمایش آن با صداوسیما توافق نشده است و به کارگردان ما برای اینکه بداند باید به چه نحو از این تصاویر باتوجه به قوانین فیفا و فدراسیون فوتبال ایران استفاده کند، اطلاعاتی داده نشده است گفت: اکنون دو دستگاه VAR داریم که یکی اروپایی و یکی چینی است و هیچ هماهنگی برای اینکه سامانه‌ها به کدام استان بروند با صداوسیما انجام نمی‌شود و ما به عنوان ستاد سازمان صداوسیما از تصمیم فدراسیون برای استفاده از VAR در برخی بازی‌ها بی‌اطلاعیم و به لحظه خبردار می‌شویم.
وی ادامه داد: همکاران فنی ما در استان به لحظه درگیر موضوع می‌شوند و باید از تهران اخذ مجوز کنند؛ زیرا سامانه‌ای دارد به سامانه‌های ما افزوده می‌شود و نیاز به مجوز دارد. با این‌حال ما برای همکاری با فدراسیون فوتبال سریعا مجوز صادر می‌کنیم و نهایت همکاری را داریم تا این اتفاق مبارک تسری یابد و نه تنها برای مسابقات فوتبال که برای همه ورزش‌ها رخ دهد و داوری‌ها شفاف و بدون خطا شوند.
متولی آنتن هستیم و مسئولیت حاکمیتی داریم
سرپرست اداره‌کل فنی صداوتصویر و ناظر قرارداد VAR در سازمان صداوسیما تأکید کرد که این موضوع در تمام دنیا روالی مرسوم است که STP ها، سرویس پخش زنده تلویزیونی و سامانه VAR به همدیگر وابسته هستند و باید در هماهنگی کامل عمل کنند عنوان کرد: اگر صداوسیما دنبال این است که VAR را با قوانین خود وفق دهد به علت مسئولیت حاکمیتی اش در آنتن است و اگر اشکالی به وجود بیاید ما متولی هستیم و شخص دیگری پاسخگو نیست.
صالحی در پاسخ به پرسشی درباره هزینه‌های خرید سامانه VAR و همچنین عقد قرارداد با شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اظهار کرد: اساساً خرید دستگاه VAR در هیچ کجای دنیا به آن اندازه موضوعیت ندارد که عقد قرارداد با شرکت‌های STP حائز اهمیت است. شرکت‌ها با لیگ‌ها برای پوشش یک دوره لیگ قرارداد می‌بندند.
وی تصریح کرد: این درحالی است که قانون فیفا می‌گوید یا همه بازی‌ها باید VAR داشته باشند، یا هیچ کدام. اما در اینجا برخلاف قانون فیفا برای برخی بازی‌ها از این امکان استفاده می‌شود، ضمن آنکه صداوسیما هم همانطور که اشاره کردم بسیار دیرهنگام در جریان استفاده از سامانه برای بازی‌ها که در شهر‌های مختلف انجام می‌شود قرار می‌گیرد. آیا برمبنای استاندارد‌ها فدراسیون اجازه دارد اینگونه عمل کند؟
سرپرست اداره‌کل فنی صداوتصویر و ناظر قرارداد VAR در سازمان صداوسیما اضافه کرد: علی‌رغم اینکه ما تصاویر اسلوموشن را به روال مرسوم دنیا پخش می‌کنیم، اما مردم دنبال آن قاب اتاق VAR هستند که کمک‌داوران در آن در حال بررسی صحنه‌اند.
دو تیم پخش تلویزیونی و سامانه باید کاملاً با یکدیگر هماهنگ باشند؛ زیرا این نکته را هم باید درنظر گرفت که طبق قانون در زمانی که بازبینی در حال انجام است تصاویر محرمانه‌اند و اگر صحنه‌ای در حال بررسی است نباید پخش شود، تا زمانی که از داخل سامانه به کارگردان تلویزیونی اطلاع دهد که پخش کند و تصویر در گوشه زمین هم پخش شود، ولی این کار را انجام نمی‌دهند.
همکاری با فدراسیون فوتبال در بدترین شرایط برای ارائه بهترین سرویس‌ها
صالحی با تأکید براینکه کم‌انصافی است علی‌رغم اینکه صداوسیما تلاش کرده است در بدترین شرایط بهترین سرویس‌ها را ارائه دهد باز هم مورد سؤال واقع شود گفت: مطرح شدن ادعاهایی چون سانسور تصاویر VAR از سوی صداوسیما به علت انحصار طلبی‌اش کم‌لطفی است.
بعضاً این اظهارات غرض‌ورزانه مطرح می‌شوند؛ ما حاضریم خبرنگاران را دعوت کنیم از نزدیک شاهد باشند که چه اتفاقاتی حین بازی‌ها رخ می‌دهد.