تاکنون ۳۶ آیین عزاداری محرم و صفر درخراسان رضوی، در قالب میراث ناملموس فهرست آثار ملی کشورثبت شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی پژوهشگر فرهنگ شفاهی در خراسان رضوی گفت: در خراسان رضوی با فرارسیدن محرم، مردم اعم از زن و مرد و پیر و جوان، رخت عزا به تن می‌کنند و لباس سیاه می‌پوشند، شهر‌ها هم همین طور پرچم‌های عزای سرور و سالار شهیدان بر هر کوچه و خیابانی دیده می‌شود. جواد روشندل با بیان اینکه مردم خراسان رضوی در طول سالیان متمادی با وقف اموال خود در برپایی آئین و رسوم محرم نقشی مهم ایفا کرده‌اند به طوری که بخش مهمی از برگزاری مراسم عزاداری محرم و اطعام مردم در سایه‌سار وقف ادامه یافته است، گفت: در همه شهر‌های خراسان به واسطه وجود تمدنی کهن در این منطقه و سابقه تاریخی حضور جریان‌های اسلام‌گرا، آئین‌های عزاداری ویژه محرم با شکوه خاصی برگزار می‌شود.
وی افزود: از جمله مراسمی که به طور معمول در همه شهر‌های خراسان در ایام محرم و صفر برگزار می‌شود می‌توان به برگزاری مجالس عزاداری امام حسین (ع)، نوحه‌خوانی و مرثیه‌سرایی، برپایی دسته‌جات سینه‌زنی و زنجیرزنی، اطعام مردم، برپایی چادر‌ها و خیمه‌هایی و توزیع صلواتی چای و آب و شربت بین مردم، پوشیدن لباس سیاه و سیاه‌پوش کردن اماکن و خیابان‌ها و کوچه‌ها قرائت زیارت عاشورا، برپایی مراسم شیرخوارگان حسینی، علم‌گردانی، حرکت دسته بنی اسد در برخی شهر‌های خراسان و برپایی تعزیه‌های خیابانی و شبیه‌خوانی‌ها اشاره کرد. وی با اشاره به تعدد آیین‌ها و مراسم سنتی، بومی و محلی و عزاداری در خراسان رضوی با بیان اینکه هرساله با آغاز محرم، حزن و اندوه شهر‌های این استان را فرا می‌گیرد و در هر روستا و آبادی شاهد برپایی علم عزای حسین و یاران باوفایش هستیم، افزود: ماهیت ماه محرم و صفر بر این است که آئین‌های و آداب ویژه سوگواری و عزاداری در آن اجرا می‌شود، اما در هر نقطه‌ای از منطقه خراسان رضوی برخی از این آئین‌ها بیشتر مطرح هستند.
پژوهشگر فرهنگ شفاهی گفت: جدای از سیاه‌پوش کردن شهر‌ها و برپایی مراسم سخنرانی، مداحی و سینه‌زنی در همه شهر‌های خراسان که در روز‌های نهم و دهم این ماه با عنوان تاسوعا و عاشورای حسینی به اوج می‌رسد. او گفت:در هر شهر با جزئیاتی اجرا می‌شود برخی آئین‌های عزاداری در برخی شهر‌ها ویژه هستند به عنوان مثال در حسینیه قناد‌ها و دباغ‌های شهر سبزوار هرساله سنت برپا کردن چادر حسینیه‌ها به عنوان آیین‌های آغاز محرم اجرا می‌شود. روشندل افزود: علم بندان نیز از آیین‌های سوگواری محرم در خراسان است که در شهرستان بردسکن، داورزن، خرو و خلیل‌آباد مشاهده می‌شود و نشان دهنده آغاز عزاداری ایام محرم و وارد شدن روستا در نظام آیینی است. وی گفت: تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی هم از آیین‌های قدیمی در خراسان رضوی است که در گذشته شیوه عزاداری اصلی مردمان برخی شهر‌ها بوده است. تعزیه‌خوانی هنوز هم در شهر‌های کاشمر، خلیل‌آباد، کوهسرخ، بردسکن، سبزوار، داورزن، ششتمد و نیشابور و در بسیاری از روستا‌های انجام می‌شود.
این پژوهشگر فرهنگی خراسان رضوی با اشاره به برگزاری آئین خطبه‌خوانی در حرم رضوی و افروختن شمع هم گفت: از بین این‌همه آئین و رسوم برپایی عزای حسینی، تعدادی در فهرست آثار معنوی به ثبت رسیده‌اند که از جمله آنها می‌توان به آئین دسته بنی اسد و نخل گردانی روستای فدافن کاشمر، آئین حیدر حیدر خلیل‌آبادو چادرپوشان سبزوار اشاره کرد. وی گفت: مهمترین غذا‌های نذری شله مشهدی، حلیم، قیمه و قورمه سبزی، عدس پلو و لوبیا پلو هست و در قدیم که در بساط سفره‌های نذری آبگوشت هم بود، برخی زنان به نشانه عشق و دلدادگی به ساحت امامشان، پخت نان و پاک کردن سبزی هیأت‌های عزاداری را برعهده می‌گرفتند.