ویتامین‌ها در مواد غذایی که آنها را مصرف می‌کنیم وجود دارند ولی برخی از آنها را نمی‌توان بیش از اندازه مصرف نمود، زیرا می‌تواند مشکل ساز باشد.
مصرف زیاد کدام یک از ویتامین‌ها بلامانع است؟
برخی از ویتامین ها، از ویتامین‌های محلول در آب هستند و خیلی سریع با آب بدن تان جذب و حل می‌شوند. در صورتی که مقدار این ویتامین‌ها در بدن زیاد شود، از طریق ادرار، مازاد ویتامین دفع می‌شود بنابراین مصرف زیاد این ویتامین‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کند. ویتامین C و مجموعهٔ ویتامین‌های B شامل پیریدوکسین (B۶)، تیامین (B۱)، ریبوفلاوین (B۲)، نیاسین (اسید نیکوتینیک)، اسید پانتوتنیک، بیوتین، اسید فولیک (فولاسین یا فولات که شکل فعال آن در بدن است) و کوبالامین (B۱۲)، از انواع محلول در آب هستند.
کدام یک از ویتامین‌ها نباید بیش از حد مصرف شوند؟
برخی از ویتامین‌ها، از ویتامین‌های محلول درچربی هستند. ویتامین‌های محلول در چربی نباید بدون نظارت پزشکی و در مقادیر زیاد مصرف شوند. واکنش سمی ناشی از مصرف زیاد ویتامین‌های محلول در چربی نسبت به ویتامین‌های محلول در آب، در مصرف مقادیر پائین تری از RDA به وجود می‌آید.
ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K برای جذب شدن به چربی نیاز دارند بنابراین بهتر است با غذا‌هایی که چربی دارند، مصرف شوند. در ادامه عوارض مصرف بی رویه برخی از پرمصرف‌ترین مکمل‌های ویتامین را بخوانید
ویتامین A
ویتامین A یک ویتامین ضروری برای بدن است که به سلامت بینایی و سیستم ایمنی بدن، کاهش سرطان ریه کمک می‌کند. این ویتامین به شکل گیری و حفظ سلامت پوست، دندان، بافت اسکلتی و نرم بدن کمک می‌کند.
یک نوع از ویتامین A (رتینول) از تولیدات حیوانی مانند ماهی و لبنیات به دست می‌آید، اما نوع دیگری از ویتامین A به نام بتاکاروتن از گیاهان به دست می‌آید که هویج منبع غنی آن است. بتاکاروتن بعد از وارد شدن به بدن تبدیل به ویتامین A می‌شود. محصولات نارنجی و قرمز، سیب زمین، هویج خام، طالبی، فلفل قرمز، ماهی سالمون، اسفناج، مانگو، لوبیا چشم بلبلی، بروکلی و زردآلو از منابع ویتامین A هستند.
در صورت مصرف مکمل، از مولتی ویتامینی استفاده کنید که بیشتر از دو هزار و ۵۰۰ واحد بین المللی ویتامین A که از بتاکاروتن‌ها تامین می‌شود، نداشته باشد. میزان زیاد مکمل بتاکاروتن در سیگاری‌ها خطر سرطان ریه را افزایش می‌دهد.
مصرف بیش از حد ویتامین A سبب می‌شود مقدار مازاد آن در کبد جمع شود و بدن دچار عوارض جانبی مانند حالت تهوع، اسهال، استفراغ، کاهش اشتها، خستگی، سردرد، تاری دید، درد استخوان، ریزش مو و آسیب کبد شود.
ویتامین E
ویتامین E نقش بسیار مهمی در سیستم ایمنی و سلامت قلب دارد. بهترین منبع ویتامین E روغن‌ها و آجیل‌ها می‌باشند. اگر از مکمل ویتامین E استفاده می‌کنید، حتما انواعی را انتخاب کنید که بیش از ۳۰ واحد بین المللی ویتامین E نداشته باشند و نوعی را انتخاب کنید که با توکوفرول ترکیب شده باشد تا به ویتامین E که از طریق غذا دریافت می‌کنید نزدیک‌تر باشد.
استفاده از دوز زیاد ویتامین (E۴۰۰ واحد بین المللی خطر سرطان پروستات را افزایش می‌دهد.
ویتامین K
ویتامین K نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها و تولید پروتئین‌هایی که خون برای جلوگیری از لخته شدن به آنها نیازمند است، دارد.
بسیاری از افراد این ویتامین را به شکل K۱ از طریق خوراکی‌ها دریافت می‌کنند و بقیه آن به شکل K۲ که روده آن را تولید می‌کند. گوشت و لبنیات، کلم پیچ، اسفناج و... از منابع ویتامین کا هستند.
اگر رگ‌های خونی نازکی دارید برای مصرف مکمل ویتامین K با پزشک مشورت کنید. در صورت مصرف آنتی بیوتیک نیز با دکترتان صحبت کنید، زیرا برخی آنها باکتری‌هایی که این ویتامین را تولید می‌کنند از بین می‌برند.
مقادیر زیاد این ویتامین ممکن است موجب کاهش عملکرد کبدی شود.
آهن
نبودن میزان کافی گلبول قرمز در خون سبب ابتلای فرد به بیماری کم خونی می‌شود. این کمبود در بین خانم‌ها شایع است و سبب بروز علائمی مانند خستگی و احساس کسالت می‌شود.
برخی از افراد به دلیل جلوگیری از کم خونی بدون تجویز پزشک، اقدام به مصرف قرص آهن می‌کنند، اما مصرف بیش از حد آهن سبب بروز اختلالاتی در بدن می‌شود. مازاد آهن غیرضروری در بدن انباشته می‌شود و می‌تواند به سطح سمی افزایش پیدا کند و سبب عوارضی مانند تغییر رنگ پوست، بزرگ شدن کبد، درد شکمی، ریتم نامرتب قلب و ... شود.
مصرف بیش از حد آهن در زنان باردار سبب مشکلاتی همچون تولد نوزاد با وزن پایین، تولد نوزاد نارس و رشد ناقص جنین شود.
میزان مصرف مکمل آهن به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن، ۲۰ میلی گرم است و مصرف بیش از حد آن سبب درد شکم، استفراغ، تند شدن نفس و حتی کما می‌شود.
ویتامین C
ویتامین C از پرمصرف‌ترین انواع ویتامین‌ها است که کمبود آن موجب افتادن دندان، آکنه، خستگی و حتی مرگ می‌شود. این ویتامین را می‌توان از منابع طبیعی تامین نمود، اما در صورت کمبود آن در بدن بهتر است از مکمل‌های این ویتامین استفاده نمود. محدوده مصرف ویتامین C حدود ۲۰۰۰ میلی گرم است.
مصرف زیاد این ویتامین کشنده نیست، اما مصرف بیش از حد این ویتامین سبب ابتلا به علائمی، چون استفراغ، سردرد، بی خوابی و ترش کردن، اسهال می‌شود.
ویتامین D
ویتامین D سبب جذب کلسیم بیشترو داشتن استخوان‌های محکم، تقویت ایمنی بدن و عملکرد بهترسلول‌ها و اعصاب می‌شود. از منابع مهم این ویتامین خورشید است. زمان قرار گیری در معرض نور خورشید بدن ویتامین D تولید می‌کند و آن را در چربی‌ها ذخیره می‌کند. کمبود ویتامین D یک مشکل جدی به حساب می‌آید.
مصرف دوز بالایی از ویتامین D۳ در بلند مدت سبب تجمع بیش از اندازه این ماده مغذی در بدن منجر می‌شود. مسمومیت ویتامین D هنگامی رخ می‌دهد که سطوح این ویتامین در خون به بیش از ۱۵۰ ng/ml می‌رسد. از آنجایی که ویتامین در چربی بدن ذخیره می‌شود و به آرامی وارد جریان خون می‌شود، آثار سمیت ممکن است برای چند ماه پس از توقف مصرف مکمل‌ها نیز ادامه یابد.
افزایش سطوح کلسیم خون، پریشانی گوارشی، مانند استفراغ، تهوع، و معده درد، خستگی، سرگیجه، و سردرگمی، تشنگی بیش از اندازه، تکرر ادرار، کاهش اشتها، تحلیل استخوان، نارسایی کلیوی از عوارض مصرف بیش از حد ویتامین دی می‌باشد.
زمان مناسب خوردن مکمل ویتامین و املاح
مصرف ویتامین‌ها در برخی از زمان‌ها سبب جذب بیشتر آن می‌شود و مصرف آنها با بعضی از خوراکی‌ها می‌تواند از اثربخشی آنها بکاهد.
دقت کنید سالمندان، برخی از کودکان، مبتلایان به بیماری‌های مزمن و افراد تحت رژیم‌های غذایی یا مبتلا به بیماری‌های گوارشی باید تحت نظر پزشک از قرص‌های مکمل ویتامین‌ها و املاح استفاده نمایند.
در صورت استفاده از قرص آهن، از مصرف همزمان آن با شیر و لبنیات و همچنین قرص کلسیم خودداری کنید.
بهتر است برای بهتر شدن قدرت جذب قرص کلسیم، آن را در شب و هنگام خوابیدن مصرف نمایید.
ویتامین‌های گروه B را بهتر است با غذا، میوه‌ها و سبزی‌ها مصرف کنید.
ویتامین C چند ساعت در خون می‌ماند و سریع از راه کلیه‌ها دفع می‌شود پس بهتر است این ویتامین را در هر سه وعده غذایی تقسیم و مصرف کنید. به دلیل وجود ماده‌ای محرک در ویتامین C این ویتامین را قبل از خواب مصرف نکنید، زیرا سبب بی خوابی خواهد شد.
ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K برای جذب شدن به چربی نیاز دارند بنابراین بهتر است با غذا‌هایی که چربی دارند، مصرف شوند.