شرکت در انتخابات فرصت‌های برابر برای مردم ایجاد می‌کند

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه مناظره بالاتر عصرگاهی با حضور آقای محمدصادق شهبازی نویسنده و پژوهشگر و آقای وکیلی فعال سیاسی به موضوع (حضور در انتخابات و منافع ملی؛ الزامات و انتظارات) پرداخت.

مشروح این برنامه را در ادامه می‌بینید:
 
سوال: چرا مشارکت در انتخابات ضامن امنیت و منافع ملی است؟
وکیلی: طبیعتا انتخابات فرصت تجلی اراده ملت است، ملت در نحوه حضورش در حکمرانی فرصت‌های محدودی در پیش دارد. یکی از آن فرصت‌های محدود انتخابات است و شاید مهمترین فرصت ملت برای نقش آفرینی در چگونگی حکمرانی فرصت انتخابات است. از منظر نظام در طول این سالیان تجربه برگزاری انتخابات‌های مختلف مهمترین عامل تغییر زمین بازی به نفع جمهوری اسلامی بوده است یعنی در تجربه این سنوات مختلف انتخابات گاهی شرایط کشور به نقطه‌های بسیار حساسی رسیده است اگر بخواهم ملموس بگویم در سال‌ ۷۵ منتهی به ۷۶ آنانی که یادشان است می‌دانند در پس واقعه به اصطلاح دادگاه میکونوس اروپا تصمیم گرفت که همه سفرایش را فرابخواند و کشور وارد دوره‌ای از فریز در روابط بین الملل شد شرایط عمومی مردم هم آن‌هایی که یادشان است می‌دانند که شرایط بسیار یأس آوری بود. مشکلات اقتصادی در پس دوران سازندگی خودش را نشان داده بود و تورم در نقطه بسیار کمرشکن بود بنابراین تنها فرصتی که برای جمهوری اسلامی وجود داشت که بتواند زمین بازی را تغییر بدهد فرصت انتخابات در خرداد سال ۷۶ بود آن انتخابات با نگاه جناحی که دلبستگی به نتیجه دلخواه داشتند انتخابات خوبی نبود.
وکیلی: بخش مهمی از حاکمیت و بخش مهمی از حاکمان در پشت سر یکی از نامزد‌هایی بود که فکر می‌کردند نامزد مطلوب است و دلبسته نتیجه دلخواه بودند ولی یک انتخابات خوب رخ داد. انتخابات خوب یعنی یک انتخابات با مشارکت حداکثری، انتخابات خوبی رخ داد ولی با نتیجه بد برای بخش مهمی از حاکمیت و بخش مهمی از نیرو‌هایی که به اصطلاح نیرو‌های انقلاب و حزب الله بودند، اما اثر روانی و عینی آن انتخابات خوب در تغییر زمینه بازی به نفع جمهوری اسلامی اثری بود که دغدغه کسانی که دلبستگی به نتیجه دلخواه داشتند در فرآیند زمان از بین برد و آن انتخابات شد یکی از بهترین انتخابات‌ها در مقیاس منافع ملی.

سوال: این را هم من اضافه کنم که از این منظر  انتخابات مهمی بوده که نشان داده که در جمهوری اسلامی رای مردم و نظر مردم خوانده میشه علی رغم این که شما گفتید بخشی از حاکمیت شاید پشت سر یکی از نامزد‌ها بود ولی حرف مردم از صندوق‌ها درآمد.
وکیلی: بله، آن هم به صورت طبیعی وقتی فضای رسانه‌ای رسمی به طرف یک نفر است در انتخابات و بخش مهمی از آرای خاکستری معتقدند که رای شان فایده‌ای ندارد تجربه ۷۶ نشان داد که اراده ملت فارغ از دلخواسته و دلبستگی بخشی از حاکمیت اراده در نهایت در پلتفرم انتخابات جمهوری اسلامی اراده غالب است آن نتیجه این را نشان داد. حتی نمی‌خواهم به این بسنده کنم حتی می‌خواهم به عنوان یک اصلاح طلب اذعان کنم که در ۸۴ نیز به رغم این که در جبهه مخالف نتیجه برآمده از صندوق رای در ۸۴ قرار داشتیم، باز به نظرم فارغ از عملکرد پساهشتاد و چهار،  نتیجه آن رای یعنی آن انتخابات مشارکتی به لحاظ مشارکت انتخاباتی بود که باز زمین بازی را به نفع جمهوری اسلامی تغییر داد. در ۹۲ باز در پس شعار‌های عدالتخواهانه‌ای که داده شد  نتیجه ملموس روی زمین به نفع عدالت از نگاه افکارعمومی نبود در پس حوادث برآمده در سال ۹۰ و ۹۱ در شورای امنیت به نام برجام علیه جمهوری اسلامی و قطعنامه‌های پی در پی در ۹۰ و ۹۱ شاهد یک شوک تورمی کمرشکن بودیم مجدد و مردم با صبوری آن دوران را تحمل کردند تنها چیزی که می‌توانست زمین بازی را در پس آن وقایع و فجایع اقتصادی که بار آمد به دلیل تحریم‌های کمرشکن زمین بازی با انتخابات ۹۲ بود.
وکیلی: ۹۲ انتخاباتی شکل گرفت که نتیجه دلخواه بخش مهمی از نیرو‌های دلبسته نظام نبود ولی به هر حال نفس آن انتخابات مشارکتی زمین بازی را تغییر داد و ما از یک دوره کمرشکن تحریم وارد یک دوره گشایشی به نام برجام شدیم که اثرش بود  اگرچه بعدا با خروج ترامپ باز برگشتیم به نقطه سر خط  به هر حال ما از دوره‌ به اصطلاح  شوک عبور کردیم و از یک به اصطلاح عرصه جهانی ایران هراسی وارد یک عرصه ایران دوستی شدیم در پسابرجام. الان هم این را می‌گویم که حتما مردم ایران دیگه فارغ از این که در جبهه اصولگرایان باشند یا اصلاح طلبان یک خصلت الان خصلت عمومی است و آن اعتراض به وضع موجود است این اعتراض به وضع موجود و انتقاد به وضع موجود الان دیگر نه اصلاح طلب می‌شناسد و نه اصولگرا این گفتمان اعتراض به وضع موجود گفتمان ملی است. رهبری هم همین گفتمان را دارد. دیگران هم همین گفتمان را دارند ولی به هر حال این وضع، وضع خوشایندی نیست، اما با ذکر این مثال‌ها به مردم دارم می‌گویم چاره دیگری برای تغییر وضع موجود جز صندوق رای نداریم و صندوق رای است که می‌تواند زمین بازی را بهبود بدهد ولو این که صندوق رای باز در تجربه‌ای تاریخی آن چه که از صندوق رای بیرون می‌آید در کف انتظارات ملت ظاهر نمی‌شود ملت الان حرف شان این است که درست است در ۷۶ یک حماسه خلق کردیم ولی خروجی ۷۶ در کف انتظاراتمان نبود در ۸۶ حماسه خلق کردیم ولی خروجی اش در کف انتظارات و در ۹۲ به همین ترتیب در ۹۴ در ۹۶ در ۱۴۰۰ و الان هم این سوال کلیدی پیش روی مردم است که همواره آمدیم زمین بازی را به نفع منافع ملی تغییر دادیم، اما آیا خروجی این صندوق‌ها من هم به عنوان کسی که یک روزی به من اعتماد شد و من مشمول هم لطف این انتخابگری مردم بودم من هم اذعان می‌کنم که ما نتوانستیم در کف انتظارات ملت ایران پاسخگو باشیم.

سوال: آقای وکیلی به بحثی از برهه‌های انتخاباتی کشور اشاره کردند و بحث شان را اگر صورت بندی کنیم فارغ از این که چه نتیجه‌ای از صندوق‌ها درآمد مشارکت مردم حافظ منافع ملی شده و زمین بازی ما را در عرصه بین المللی و داخلی عوض کرده است شما مثال‌هایی دارید از انتخابات ۵۸ و رای بالای مردم به نظام جمهوری اسلامی تا ۱۴۰۲ که الان در خدمت شما هستیم و انتخابات پیش رو.
شهبازی: خطی که امام راحل و رهبر انقلاب پیش گرفتند این بود که مشارکت مردم را جدی درگیر کنیم برخلاف دو تا جریان کشور این جریان غرب گرا که می‌خواهد رای مردم را کانالیزه کند در یک کانال این که بیایند در قالب احزاب چارچوب مان اگر هم ما نیستیم در انتخابات خیلی از انتخابات استقبال نمی‌کند و برخلاف جریان محافظه کار که صرفا دنبال این است که خودش در مناصب باشد بعضا حتی استقبال می‌کند از این که مردم کم می‌آیند که خودشان رای بیاورند، اما رهبران انقلاب مان ایده شان این است که مردم بیایند ایده هایشان بیاید با نگاه مردم تحول صورت بگیرد ببینید برهه‌های مختلف بوده که این جناح‌های سیاسی خب فضای سیاسی خودشان را داشتند همه هم این طوریند که می‌گویند این انتخاباتی که رای آوردیم خوب بود قبلش بحران بود و مخصوصا این دو تا جناح سیاسی کشورمان عادت دارند بگویند بیایید به ما رای بدهید و ما نماینده مردمیم، اما مانند وقتی رای مردم با خواست شان مطابق نمی‌شود دیدیم که جناح چپ در انتخابات ۸۴ و ۸۸ نتیجه انتخابات را نپذیرفت و جناح راست در انتخابات ۷۶ و در انتخابات ۹۶ نتیجه را نمی‌پذیرفت آن که بر دهن این شرایط زد نگذاشت زیاده خواهی جناح‌ها اضافه ادامه پیدا کند هم رهبر انقلاب بود هم مردم که نگاه کردند که فرای این چارچوب سیاسی قرار داریم یک منافع ملی داریم یک چارچوب دینی اولا داریم که این چارچوب دینی مان دارد می‌گوید که ما باید بیاییم از حق انتخاب خودمان استفاده بکنیم آن چیزی که شهید بهشتی در قانون اساسی گذاشتند حق تعیین سرنوشت که حق داریم بیاییم با این فضا نظر خودمان را اعمال بکنیم و افکار مختلف برای اداره کشور بیاید وسط و ما این وسط انتخاب می‌کنیم حالا یک وقتی مردم مثلا نگاه می‌کنند احساس می‌کنند یک تفکر ناکارآمد بوده می‌روند سراغ تفکر دیگر و انتخابات آن جایی است که اراده مردم را اجازه می‌دهد. انتخابات آن جایی است که هم برای مردم حق انتخاب ایجاد کرده هم از این طرف دیگه یک فضایی بوده یک تیمی بیاید در قدرت مقابلش هم تیم‌هایی در ذخیره بنشینند منتهی در سطح ملی و لایه ملی آماده باشند که نقش آفرینی بکنند.
شهبازی: خب دشمن خیلی تلاش کرد جناح‌های سیاسی مان خیلی تلاش کردند این ماجرا را کم رنگ کنند اگر خودشان در صحنه نبودند یا پشتوانه مردمی نداشتند کم رنگش کردند یا بعضی‌ها هم می‌خواستند مردم نیایند که خودشان بتوانند صحنه را شکل بدهند، اما حضور مردم امیدآفرینی کرده حضور مردم هم یک جا‌هایی هم برهه‌هایی بوده مردم مان امید بسته اند به چیز‌هایی این چیز‌ها واقعی نبوده مثل همین مسیر غلط این ۱۳ سال در مورد ماجرای مذاکره با غرب که به جای خنثی سازی تحریم‌ها رفتیم وارد فرآیند مذاکره برای رفع تحریم شدیم مردم آمدند نگاه کردند آدم‌ها را عوض کردند و مردم نگاه شان این است خط اصولی کشور باید بیاید دنبال منافع مردم خط اصولی باید به جای این دعوا‌های اصولگرا اصلاح طلب این چیز‌های مختلف بیاید سر این که چه چیزی می‌تواند کشور را درست اداره کند چه چیزی می‌تواند نابرابری‌ها را رفع کند چه چیزی می‌تواند استقلال برایمان ایجاد کند تولید ملی مان را جلو ببرد این که ببینید در کشورمان این جا امریکا نیست مردم با این جناح‌ها عقد اخوت نبستند یکهو می‌بینید به یک جناح رای می‌دهند بعد ۱۸۰ درجه جناح مختلف اتفاقا همین هم نشان دهنده پویایی سیاسی جامعه مان است که چطور آدم‌های مختلفی آمدند و مردم در بند هیچ کدام شان نبودند.
شهبازی: یک کسی قهر کرده با انتخابات مردم در بند این نبودند یک کسی گفته فقط اگر من باشم کسی آمده برای مردم خواسته چارچوبی مشخص کند و این حضور مردم باعث شده که هم تهدید‌های خارجی کنار برود ببینید این اتفاقی که امریکایی‌ها دنبال کردند مثلا آن کاری که علیه یوگوسلاوی دنبال کردند تبلیغات کردند انتخابات یوگوسلاوی مشارکت کم شد زمینه حمله به یوگوسلاوی و زمینه تجزیه یوگوسلاوی و فضا‌های دیگری را ایجاد کردند مردم مان هیچ وقت اجازه ندادند این فضا طی شود و از یک طرف دیگر مردم مان آمدند در این سبد افرادی که انتخاب می‌کنند چارچوب‌های مختلف اندیشه‌های مختلف و حتی در این درگیر این دو جناحی که می‌خواهند مثلا یک دموکرات جمهوری خواهی در جمهوری اسلامی درست کنند که ما هستیم و همین چارچوب بسته است نبودند یک جا‌هایی مردم شگفتی ساز شدند یک انتخاباتی داشتیم مثلا این جناح یک نفر را گفته این جناح یک نفر را گفته مردم رفته به کسی که خارج از این چارچوب‌ها بوده رای دادند چرا؟ چون برای مردم مهم آن چارچوب کلی است برای مردم مهم این است که چه چیزی منافع ملی مان را تامین می‌کند. انتخابات از نظر خارجی نشان می‌دهد کشور پشتوانه دارد از نظر داخلی فرصت گفتگو ایجاد می‌کند. فرصت تحلیل سیاسی ایجاد می‌کند. این که ما در یک شرایطی قرار داریم از یک طرف تحت هجمه رسانه‌ای خارجیم از یک طرف رسانه‌هایی داریم که این رسانه‌ها عمدتا یک سری منافع خاص را تامین می‌کنند یا سیاسی یا عمدتا اقتصادی و این جوری است که نگاه می‌کنیم که صرفا می‌بینید دعوا‌های سرکاری هم هست. یک دعوا سر این است که نمی‌دونم ریشش بلندتر باشه نمی‌دوم چادرش سفت‌تر باشه سر منافع اقتصادی یک فضای خاص دارند آنی که به هم زده حضور مردم است مردم آمدند این بازی‌ها را بهم زدند نشان دادند این بازی‌ها خیلی هایش سرکاری است اصل منافع ملی است اصل این است که چه کسی دارد پاسخ قانع کننده تری الان برای مشکلات مردم می‌آورد و مردم اتفاقا آن کسی بودند این پویایی را حفظ کردند و مردم و همین طور رهبری نظام اون کسی بودند که اجازه ندادند کسی این نظم را به هم بریزد.

سوال: چطور انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخاب نمایندگان قوی می‌تواند به پیشرفت کشور کمک کند؟
وکیلی: ببینید نهاد مجلس نهاد پارلمان در فرض قانون اساسی خانه ملت بوده و فرض هم این بوده که این نهاد تنها نهاد قانون گذار کشور می‌باید باشد ولی در فرآیند زمان بنا به دلایلی این نهاد را از انحصار قانون گذاری خارج کردیم به عبارتی اکنون که باهم صحبت می‌کنیم این نهاد به اصطلاح در راس امور نیست ولی فرض قانون این بوده که این نهاد می‌باید در راس امور باشد، اما در راس امور نه برای ریاست برای پژواک صدای ملت فرض این بوده که این نهاد تنها خانه ملت است می‌باید به دلیل این که باید صدای ملت تنها صدای معیار برای حکمرانی باشد پس از این جهت این نهاد می‌باید در راس امور باشد، اما الان که باهم صحبت می‌کنیم به لحاظ آسیب شناسی این نهاد آسیب دیده جایگاه و منزلتش آسیب دیده بخشی اش به لحاظ این است که نظام انتخاباتی مان مشکل دارد. من این را قبلا گفتم بار‌ها هم گفتیم از نظرمان قانون انتخابات باید تغییر کند و ناظر به شکل گیری یک مجلس کارآمد باشد. با این نظام انتخاباتی که داریم شوربختانه فارغ از این که چه کسانی انتخاب می‌شوند اصولگرا و یا اصلاح طلب مجلس کارآمد با معیار و حقوق ملت شکل نمی‌گیرد. نظام انتخاباتی مان باید تغییر کند امیدوارم که مجلس دوازدهم در اولویت برنامه هایش تغییر قانون انتخابات باشد. نگذارند قانون انتخابات را برای سال آخر مجلس. سال اول مجلس باید بپردازند به اصلاح ساختار، به لحاظ ساختاری به عقیده ام در نهاد پارلمان به بن بست‌های مهمی برخوردیم این نهاد اگر فریادگر حقوق ملت می‌بود فارغ از این که چه کسانی در آن اکثریتند طبیعتا این نهاد جاذبه لازم به لحاظ ساختاری را دارد که خودش تبدیل کند مشارکت را به یک مشارکت حداکثری ولی این نهاد الان فاقد این جاذبیت حداکثری است.
وکیلی: گفتم که یکی از دلایلش این است که نظام انتخاباتی اش معیوب است نخبگان جامعه ترجیح نمی‌دهند که خودشان را در معرض انتخاب بگذارند اگر در این فرآیند یک هفته‌ای تبلیغات شاهد فهرستهایی متشکل از نخبگان جامعه می‌بودیم به اندازه کافی قوت این فهرست‌ها و چهره‌هایی که وجود دارد می‌توانست محرک حضور مردم باشد ولی فهرست‌ها وزن و وزانت برای مشارکت آفرینی آن چنانی ندارد به همین دلیل هم شاهد یک تکثر فهرست در جبهه اصولگرایانیم به همین دلیل هم کُمِیت جریان اصلاح طلب برای ارایه یک فهرست قوی و یا چند فهرست‌ را لنگ است. انتخابات فرآیندش به گونه‌ای است که به دلیل ضعف نظام انتخاباتی که نخبگان ترجیح می‌دهند که خودشان را در معرض قرار ندهند که بحثش بحث پردامنه‌ای است نمی‌خواهم وقت مخاطبان را بگیریم ولی به لحاظ آسیب شناسی این مشکل ساختاری را داریم مشکل دیگری که وجود دارد این است که یک دستی در پارلمان خودش رذیلت است تکثر در پارلمان خودش فضیلت است اگر مجلسی یک دست شد بدون تردید به جای این که نهاد مبارزه با فساد در ساخت قدرت باشد خودش تبدیل می‌شود به مجرایی برای فساد.
وکیلی: بنابراین باید امکان بدهیم به جامعه که انتخاب متکثر داشته باشد امکان را کِی می‌توانیم بدهیم وقتی که فرصت بدهیم که سلایق مختلف سیاسی در جامعه خودشان را عرضه بکنند و مردم فارغ از جایگاه فردی شان برای انتخاب شان مورد دلخواه بدانند در لیست‌ها ببینند اگر دایره بسته شود حق انتخاب محدود بشود به طوری که انتخاب برود در یک دایره فقط اصولگرایی و یا معلوم است که این انتخابات آسیب می‌بیند نهاد پارلمان آسیب می‌بیند نهاد سیاست اصلا آسیب می‌بیند بنابراین در شرایط کنونی به رغم این مشکل ساختاری که گفتم و به رغم این مشکل غیبت نخبگانی در ساحت انتخاب شوندگی که گفتم، اما باز معتقدم مردم برای انتخابشان همچنان می‌توانند بین همین موجودین کسانی انتخاب کنند که یک، به یک مجلس متکثر منتهی شود دو، به یک مجلس مستقل منتهی شود سه، به یک مجلس مردمی منتهی شود مجلس مردمی قوانینش رنگ مردمی دارد یک مثال بیارم می‌خواهم به مردم بگویم که به رغم جایگاه متزلزل نهاد پارلمان و آسیب دیدگی این جایگاه، اما انتخابتان تفاوت هایش در برهه‌های مختلف نشان داده می‌شود.
وکیلی: افتخار داشتم نماینده مردم تهران باشم در مجلس دهم، در مجلس دهم عقیده ام این بود که مصوبات رنگ مردمی داشت یکی از آن مصوبات در سال ۹۷ گزارشی داشتیم که بالای ۶ هزار نفر در نوبت اعدام به نام موادمخدری‌ها قرار دارند با تمهید تعدادی از دوستان آن روز حقوقدان در مجلس مردمی یک طرح آوردیم تبدیل اعدام به حبس و جایگزینی حبس به جای اعدام شش هزار نفر نجات پیدا کردند که شش هزار نفری که خانواده‌های زیادی به پیوست این شش هزار نفر بودند هم رتبه ما در نظامات حقوق بشری ارتقا پیدا کرد بعد از آن قانون، هم خانواده‌های بسیاری که می‌دانیم فرآیند دستگیری شان و بعد حکم هایشان چگونه است این‌ها نجات پیدا کردند اگر نگرش حاکم بر اکثریت مجلس نگرش مردمی باشد و به طرف مردم باشد خودش را در قوانین نشان می‌دهد و بعد هم البته در حوزه نظارت خودش را نشان می‌دهد.

سوال: آقای وکیلی درخصوص در بعد داخلی گفتند می‌خواهم از بعد بین المللی از شما بپرسم تشکیل یک مجلس قوی و انتخاب اصلح چه کمکی می‌کند در صحبت‌های قبلی تان ناظر بر انتخابات ریاست جمهوری تاثیرات مشارکت مردم و انتخاب شان در عرصه‌های بین المللی گفتید می‌خواهم بپرسم که در حوزه بین المللی تشکیل یک مجلس قوی چه کمکی به کشور خواهد کرد؟
شهبازی: البته معتقدم نظام انتخابات اصلاح می‌خواهد و البته در جهت عکس یعنی الان فضایی را داریم کلی از مردم و نخبگان در انتخاباتند، چون این احزاب سیاسی که در مجلس بودند در سال‌های مختلف به نحوی سیستم انتخابات را چیدند که فضا برای چارچوب خودشان باشد اصلا انتخاباتی مثل تهران را داریم با ۳۰ تا حوزه نمایندگی نه کسانی که مجلس دهم بپرسید کسانی که رای دادند به آن فهرست می‌توانند پنج تای آن را بگویند نه کسانی که انتخابات قبلی به فهرست اصولگرایان می‌توانند پنج تای آن را بگویند و این حاصل آن نگاه تحذب و آن نگاه بالا به پایین به مردم بوده که انتخابات را می‌توانست واقعی‌تر بکند می‌توانست کاری کند همین الان انبوهی از نخبگان حوزه و دانشگاه همین الان در انتخاباتند فعالان سیاسی وجود دارند ولی نگاه چهره‌های مختلف دو جریان حزبی مان دنبال این بوده که یک سری از همین چهره‌های اصلی گردانندگان باشند این‌ها تعیین تکلیف کنند واقعا مثل دو تا انتخابات مجلس دهم و یازدهم در انتخابات یکی تکرار کرد در آن انتخابات ۱۹ نفر دیگر از آن جناح تکرار کردند و فضای انتخاب آگاهانه مردم را تحت تاثیر احساسات و فضا‌هایی از این دست می‌خواستند قرار بدهند ما راه مان این است که این را هم باید اصلاح کنیم البته الان وقتش نیست بعد از انتخابات در فضای عادی که از رقابت‌ها گذشته باشیم و از این فضا بنشینیم راهکار‌های واقعی مثلا لندن ۲۲ تا حوزه انتخابیه است گلووی از دو حزب کارگر به خاطر مسلمان شدن کنار گذاشتند انتخابات بعد می‌توانست همان جا رای بیاورد باید به این سمت برویم.
شهبازی: اما می‌خواهم بگویم انبوهی از نخبگان با سلیقه‌های مختلف و فضا‌های مختلف از قضا این انتخابات یک ویژگی دارد انبوهی از جوانان آمدند یعنی به جای آن افراد تابلودار همیشه حاضر جناح‌های مختلف دارید یک سری آدم‌های جوان می‌بینید آمدند دارند بحث هایشان و فضاهایشان را می‌گویند باز صدا و سیما یک کار خوبی انجام داد این فضای انتخابات مجلس را هم در صدا و سیما شروع کرد که البته اشکالاتش باید رفع شود میزان پول و مشارکت پول به حداقل برسد.

سوال: تجربه اول بود؟
شهبازی: تجربه اول بود شروع خوبی بود نشان داد که می‌توانیم در این فضا کاری کنیم که به جای آن احزاب و به جای آن صرفا وابستگان قدرت و ثروت که می‌توانند شهر‌ها را کاغذدیواری کنند و با یک سری سلبریتی و چهره و با استفاده از روزنامه‌های زنجیره‌ای و با استفاده از رسانه‌های بین الملل و حتی رسانه‌های غیراخلاقی و چیز‌های دیگه دو تا جناح با مردم بازی می‌کنند می‌توانیم فضایی را فراهم کنیم که آحاد مردم بتوانند بیایند در انتخابات مشارکت کنند و هر سری هم باید این را اصلاح کنیم.

سوال: یعنی شما می‌گویید نخبگان خارج از شمول احزابند فرصت داشته باشند؟
شهبازی: می‌خواهم بگویم که فضایی شده که یک سری کست یک سری باند و طبقه قدرتی شکل گرفتند و خودشان هم مردم می‌دانند هر وقت پیروز می‌شوند می‌گویند خوب است هر وقت پیروز نمی‌شوند می‌گویند نه بحرانی بود آمدیم درست کردیم بعد نگاه می‌کنیم بحران بزرگ‌تر این‌ها درست کردند. ما راهش را چی می‌گوییم می‌گوییم همین حرفی که رهبر انقلاب زدند فرمودند تحول از دل انتخابات می‌گذرند که گروه‌های مختلف بیایند و تیپ‌های مختلف اندیشه‌های مختلف الان یکی از معضلات جناح هایمان این است که اصلا اندیشه‌ای ندارند اصلا صرفا این است که جناح مقابل نباشد ما باشیم چارچوبی که می‌خواهید جلو ببرید چیست بعد نگاه می‌کنید زیکزاکی عمل کنند همه شان مثلا اوایل به قدرت رسیدن شان خلاصه عکس‌های مردمی می‌گیرند اواخر به قدرت رسیدن شان نگاه می‌کنید می‌بینید که با مردم پایین برخورد می‌کنند منتهی در مجلس ظرفیت بزرگی داریم اولا دایره گسترده است فضایی را داریم که بسیاری از استان‌های محروم مان مشارکت بالایی دارند بله آن جا هم البته آسیب‌هایی است در فرآیند انتخابات ولی نکته اش چیست مردم یک جایی را دارند که بالاخره خارج از این چارچوب می‌گویند من این مشکلات را دارم بیایید به من برسید این که این انتخابات‌ها را می‌بینیم پرشور است و از قضا ۱۰ تا استان پرشورترمان در انتخابات این استان‌هایی است که در آن جا محرومیت است.
شهبازی: یعنی این فرصتی است که مردم می‌توانند مطالباتشان را بگویند و اگر همین جناح‌ها و همین چهره‌ها از این فضای صرفا جناح مقابل قبل از ما بحران بوده ما می‌آییم همه چیز را گلستان می‌کنیم مجبور می‌شوند بیایند بگویند خب راه حل مان چیست برای مسکن برای آموزش برای بهداشت برای به خدمت شما بگویم که حتی برای رشد و علم و فناوری که متاسفانه هر دو جناحمان به آن بی توجهند در منطقه شرایطی قرار داریم در دنیا که الان احتیاج به یک جهش بزرگ داریم از وقتی مسیر غلط مذاکره برای رفع تحریم ۱۳ سال پیش شروع شد رشد علمی مان متوقف شده رشد علمی که در اواخر دهه ۷۰ اول دهه ۸۰ کل دهه ۸۰ تا قبل از شروع این فرآیند غلط مذاکره برای رفع تحریم ما داشتیم قله‌های بزرگی را می‌رفتیم به سمتش این رشد علمی متوقف شده آن موقع هم تحریم بود آن موقع موضوعات تحریم مان متفاوت بود در حوزه نفت مان تحریم باشد چیز‌های دیگر نفت مان تحریم بود ربطی به تحریم نداشت ولی اندیشه مختلف که بیاید مردم نگاه می‌کنند می‌بینند چه فضایی ارزش دارد و بعد در گفتگوی عمومی در یک فضای عمومی مردم انتخاب می‌کنند که خیلی خب فعلا از مجموع سلایقی که در چارچوب کلی کشورمان است یکی را می‌پذیریم ولی اشکال جناح هایمان چیست جناح هایمان غالبا خارج از این چارچوب هایند غالبا برای خودشان یکسری فضا تعریف می‌کنند فکر می‌کنند مساله خودشان مسئله مردم است.
شهبازی: اتفاقا انتخابات مجلس یک جایی است که این را می‌تواند بهم بزند یعنی مخصوصا اگر به سمت فرآیند اصلاحش برویم برویم به سمت این که مردم بتوانند جدی‌تر در صحنه باشند چرا انتخابات ریاست جمهوری مان پرشورتر است، چون این چارچوبی که صرفا این یک سری گزینه مشخص یک سری آدم مشخص شکسته می‌شود مردم می‌توانند مستقیم یک انتخاب‌هایی بکنند مثل آن انتخابات مناطق کوچک ترمان با همین فضا با همین گفتگو انتخابات مجلس که هر کسی بیاید ایده اش را بگوید می‌تواند شورآفرینی بکند ما هم یک انتخابات تجربه داشتیم برداشتیم ۲۰۰ صفحه نه آن برنامه‌هایی که از اینترنت دانلود می‌کنند و می‌گذارند فقط سالش را به هم می‌زنند برداشتیم گفتیم در حوزه مسکن این طور می‌فهمیم در حوزه بهداشت این طور یک سری جوان بودیم با یک نگاه حتما گروه‌های دیگر هم در کشور وجود دارند همین الان در این انتخابات انبوهی از بچه‌های اندیشکده‌ها آمده اند دیگران آمده اند می‌شود با این چارچوب انتخابات مجلس امید و انگیزه ایجاد کرد.

سوال: فارغ از اسم‌ها مردم به برنامه‌ها رای بدهند.
شهبازی: بله. 

سوال: ویژگی‌های نماینده اصلح را از زبان رهبر انقلاب شنیدید مردم چطور می‌توانند این ویژگی‌ها را در یک فرد و در یک نامزد شناسایی کنند و به فرد اصلح رای بدهند؟
وکیلی: به نظرم برخلاف این تلاشی که آقای شهبازی می‌کنند برای این که بگذارند زیر میز دو جریان سیاسی که من دیده ام در برنامه‌های صدا و سیما چهره‌های جدیدی از اردوگاه اصولگرایان می‌آیند و عمد دارند که بزنند زیر میز به اصطلاح دو جریان سیاسی، به لحاظ فردی جزو آرزوهایم این است که یک روزی امکان برای مردم فراهم شود که به جای دو جریان سیاسی ده‌ها جریان سیاسی پیش روی شان باشد ولی وقتی نخواهیم خودمان را فریب بدهیم و مقدوراتمان را نگاه کنیم می‌بینیم مقدورات مان فعلا در کف همین دو جریان سیاسی است اگر قرار شد بزنیم زیر میز معنایش این است که داریم ترجمان همان حرفی را که از بیرون تجویز می‌شود که اصلاح طلب همه ماجرا همان را هم یک طیفی که نمی‌دانم هویت شان چیست الان خودم متوجه نشدم هویت آقای شهبازی چیست با کدام خاستگاه فکری تحلیل می‌کنند که مردم بزنند زیر میز این دو جریان سیاسی من به عنوان یک اصلاح طلب هم افتخار می‌کنم که اصلاح طلبم هم منتقد به اصطلاح روند‌های اصلاح طلبیم در جای خودش ولی تا زمانی که نتوانم یک جایگزینی که مردم از به اصطلاح از این بی هویت و اعتبارستیزی از گروه‌های مرجع نجات پیدا کنند الان یکی از مهمترین بحران‌های کشورمان این است که مرجعیت ستانی کردیم و اعتبارستانی کردیم هم از اشخاص و چهره‌ها و هم از گروه‌های مرجع و مردم را رها کردیم این‌ها در یک زمینی بی هویتی و این نمی‌دانیم که داریم به هر حال مردم را هل می‌دهیم به کدام ناکجاآباد.

سؤال: آقای وکیلی در همین جارچوبی که شما می‌فرمایید و قبول دارید، در همین چارچوب چطور مردم می‌توانند اصلح را انتخاب کنند؟
محمدعلی وکیلی فعال سیاسی: در همین چارچوبی که الان وجود دارد، من منتقد این هستم که ما به عنوان جریان اصلاح طلب، فهرست حداکثری نداریم در میدان انتخاب برای مردم. بخشی به دلیل این سنت سیئه‌ای که گذاشتند تحت عنوان پیش ثبت نام‌ها رخ داد. راه ثبت نام را بر نخبگان بستند و بخش نخبگانی را غافلگیر کردند، ولی به هر حال همین الان در ساحت انتخاب در جبهه اصولگرایان، تکثر فهرستی داریم با اشکال مختلف و با انواع شعارها. در جبهه اصلاح طلبی هم به نام میانه‌رو‌ها ما فهرستی داریم. مردم به عقیده من با این معیار که عرض کردم فرصت ندارم در این جا برای مردم بشکافم که فساد یکدستی چقدر است. مردم با معیار رسیدن به یک مجلس متکثر امکان انتخاب دارند. مجلس متکثر نظارتش؛ حول منافع مردم است. من مثالی می‌آورم برای این که چطور مجلس متکثر نظارتش به نفع مردم است. ما در مجلس دهم یک فراکسیون اصولگرا داشتیم و یک فراکسیون اصلاح طلب. فراکسیون اصولگرا رفتند سؤال از رئیس جمهور وقت را آوردند به صحن مجلس، پنج سؤال آوردند. برای اولین بار در مجلسی که معروف بود به مجلس اصلاح طلب، رئیس جمهور وقت که از خاستگاه اصلاح طلبی رئیس جمهور شده بود را آوردند در مجلس برای پاسخ دادن به سؤالات نماینده ها. پنج سؤال بود. سه سؤال اقتصادی بود، دو سؤال سیاسی و جناحی بود. ما به عنوان اصلاح طلبان در آن مجلس به رغم جایگاه اصلاح طلبی مان، اما همراهی کردیم رقبای خودمان را در سؤالات اقتصادی و کارت زرد دادیم به رئیس جمهور وقت که خاستگاهش با ما یکی بود، ولی سؤال وارد بود، به همین دلیل نظارت اگر مجلس متکثری باشد که همدیگر را به نام مردم بپاید و برای رسیدن به خواست مردم باهم مسابقه بگذارد، این مجلس در آن فضیلت است. ولی شما نگاه کنید یک مجلس یکدست می‌آید به نام شفافیت مجلس را تحویل می‌گیرد ولی در پشت شفافیت، قانون ضد شفافیت تصویب می‌کند. می‌آید قانونی به نام صیانت مردم را محروم می‌کند و به گروگان می‌گیرد جیب ملت را برای چند فیلترشکن فروش و بعد البته عوارض فرهنگی وحشتناکی که از رهگذر فیلترشکن مردم باید الان دسترسی پیدا کنند به شبکه اجتماعی، این تفاوت مجلس متکثر با یکدست است. الان به عقیده من، امکان برای رسیدن به یک مجلس متکثر وجود دارد. خوشبختانه در شهرستان‌ها کمپین‌های خیابانی حول نامزد‌های مختلف با انگیزه‌های مختلفی شکل گرفته. در تهران هم با اطلاعاتی که من دارم در ارتباط با لیست ها، امکان این که ما درست است ساختارمان را اصلاح نکردیم، اشکال ساختار کنونی انتخابات این است که اگر یک کسی فهرستی در تهران ۶۰ درصد رأی بیاورد، ۵۱ درصد رأی تهران را بیاورد؛ صد درصد کرسی‌ها را می‌برد. در حالی که اگر انتخابات ما به جای اکثریتی، تناسبی می‌بود، آن که ۵۱ درصد را می‌برد باید ۵۱ درصد کرسی‌ها را ببرد و آن که ۴۹ درصد را می‌برد نباید محروم شود از ۴۹ درصد کرسی ها. اما مردم شما می‌توانید به رغم این اشکال ساختاری، طوری انتخاب کنید که یک فهرست صد درصد به مجلس نرود در تهران. می‌توانید در بین فهرست‌های موجود؛ چه فهرست میانه‌رو‌ها و عقلا، چه فهرست‌های منتسب به جبهه اصولگرایان و چه فهرست‌های دیگری که این عناوین هم در آنها نیست و چه افرادی که مستقل هستند می‌توانید کسانی را انتخاب کنید که ما در تهران شاهد ۳۰ نفر آدم متفاوت که پژواک صدای اکثریت باشند نه صدای ۱۵ درصد، پژواک صدای اکثریت باشد، در کشور هم همین طور. من آرزویم این است مردم در سراسر کشور در این چند ساعت باقی مانده؛ ۱۵ تا ۱۶ ساعت باقی مانده اولاً با حضورشان؛ کم هزینه‌ترین راه برای نجات کشور، انتخابات است؛ و باید ما در پسا این انتخابات خود را آماده کنیم برای جنگ یا بایست آماده کنیم با آمدن ترامپ برای یک دوره تقابل حداکثری و تحریم تشدید شده یا بایست با انتخابات فردا زمین بازی را به گونه‌ای تغییر دهیم که کمترین و میانبرترین راه به حقوق ملت است.

سؤال: آقای شهبازی این را از شما هم می‌خواهم بپرسم؛ اصلح کیست؟ چطور می‌شود شناسایی اش کرد؟
محمدصادق شهبازی‌راد پژوهشگر و نویسنده: مردم بروند سراغ کسانی که به جای لولو ساختن از دیگران و توهم جنگ و تحریم و چیز‌های این طوری بروند سراغ این که چه کسانی در مسائل اصلی شان حرف دارد، چه کسی در مورد مسکن، عدالت، حوزه بهداشت، نظام آموزشی، فناوری‌های پیشرفته در کشور فکر کرده، حرف دارد؟ چه کسی لولو می‌سازد از بقیه، چه کسی می‌گوید آی بیایید به ما رأی ندهید کن‌فیکون می‌شود، چه می‌شود، دیگر دیدید انتخابات‌های قبلی آمدند گفتند این می‌آید، آن می‌آید، در امریکا این می‌آید، اینها ربطی ندارد، مهم این است که ما از درون قوی باشیم. مردم بروند نگاه کنند ببینند چه کسی در لحظه حساس وجود داشته، امنیت کشور را معامله نکرده در چیز‌هایی مثل برجام و اف ای‌تی‌اف ردی نداده به این چیز‌های غلط. مردم ببینند چه کسی رفته در نابرابری‌ها برای آنها کار کرده، مردم ببینند چه کسی به باند‌های قدرت و ثروت وابسته نیست. منافع احزاب و این وارداتچی ها، خام فروش‌ها و منافع افرادی از این دست و منافع دلال‌ها را تأمین نمی‌کند، مردم ببینند چه کسی است با اینها عکس یادگاری نمی‌گیرد، با سلبریتی‌ها، با نیاز‌های مردم بازی سیاسی نمی‌کند، بازی رسانه ای؛ صیانت آری یا نه؟ فلان موضوعات یا نه، بعدی می‌روید نگاه می‌کنید می‌بینید که ازدواج‌شان باهم است، زندگی‌هایشان باهم، چیز‌های مختلف باهم، بعد می‌گویید برای مسائل کشور چه برنامه‌ای دارید؟ برای حوزه فناوری و پیشرفت چه برنامه‌ای دارید؟ می‌گویند آی جناح مقابل بد است. بد می‌روید می‌گویید برای مسکن چه برنامه‌ای دارید؟ آی جناح مقابل بد است. ما باید مردم بیایند روی این آدم‌ها، بروید چک کنید ببینید چه کسانی در دوره‌های مختلف تاریخی که مسائل اصلی داشتیم حرف زدند. نماینده بوده، مسئول بوده یا نه بیرون یک جوان بوده، یک رسانه‌ای بوده، دانشجو بوده، استاد دانشگاه بوده، صنعتگر بوده، آیا رفته مشکلات مردم را چیزی روی آن دست بگذارد یا صرفاً پروپاگاندا، سر و صدا و چیز‌هایی از این دست. مردم سرنوشت خود را در دست بگیرید، نگذارید آن کسانی که می‌خواهند جریان‌های غرب‌گرا و محافظه کار می‌خواهند شما به صحنه نیایید می‌خواهند این حضور شما را کانالیزه کنند که به هر نحوی حضور مردم محدود شود، حزبی شود، لیستی و تناسبی شود، به اینها نه بگویید و بروید سراغ کسانی که برای مسائل شما حرف دارند. بروید کسانی که بازی نمی‌کنند، از جناح مقابل و دیگران لولو نمی‌سازند، بیشتر خودشان را مطرح می‌کنند، به جای این که مدام بگویند جناح مقابل ال است بل است، این بگوید این جناح، دیگر یادمان هست دهه ۷۰ یک جناح می‌گفت اینها مخالف مردمند، یک جناح می‌گفت اینها مخالف دین هستند، مسائل مردم روی زمین ماند. ۱- به کسانی رأی دهید که هم درد‌های شما و هم از این طرف پیشرفت کشور؛ اینها را مد نظر دارند تا بتوانیم کشور را روی خط درست و جریانی که هم به استقلال توجه داشته باشیم، هم به عدالت توجه داشته باشیم، هم به خواست مردم و انتخابات همه چیز نیست. مشارکت مردم را غیر از انتخابات باید در حوزه‌های دیگر؛ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برای آن چارچوب بگذارند و این یکی از چیز‌هایی است که باید از نمایندگان مجلس‌تان بخواهید حتماً این مسیر فناوری‌های پیشرفته و رشد کشور که در این ۱۳ سال مسیر مذاکره برای رفع تحریم متوقف شده، این باید با ایستادن مردم و انتخاب نماینده‌ها که اولویت و طرح دارند برای این حوزه ها، بازی به هم بخورد و کشور روی مسیر درست پیشرفت قرار بگیرد.

سؤال: آقای وکیلی اگر فکر می‌کنید هنوز عده‌ای هستند که مردد هستند که در این انتخابات شرکت کنند یا نه؟ صحبت‌های پایانی شما را خطاب به این افراد می‌شنویم.
وکیلی: به نظر من، این جمله رهبری دیروز که در رأی ندادن هیچ چیز به دست نمی‌آوریم ولی در رأی دادن ممکن است چیزی بدست بیاوریم؛ این جمله، جمله کلیدی است. رأی ندادن یک پیام فقط می‌تواند داشته باشد؛ و آن این که ما یک موضع اعتراضی داریم و یک رأی اعتراضی در ندادن نشان دادیم. دستاوردش چیست؟ اگر دستاوردش این باشد که ریل‌ها تغییر کند؟ ما وقتی قهر کنیم با صندوق رأی، با قهر صندوق رأی بخواهیم حکومت را وادار به تمکین کنیم، حکومت در قهر مردم با صندوق رأی، انتخابش معلوم نیست؛ انتخاب منطبق بر مطلوب مردم باشد. اگر نمایندگان حداکثری مردم حضور داشته باشند ریل گذاری مطابق مطلوب مردم ممکن است اتفاق بیفتد. اگر حضور نداشته باشند، تجربه انتخابات ۹۸ و شکل گیری مجلس یازدهم، تجربه روشنی است. معتقدم برایند مجلس یازدهم، برایند مطلوب در کف جامعه با خاستگاه اصولگرایی نبود تا چه رسد در کف خواسته جامعه ملت ایران؛ بنابراین مجلسی که مجلس مردمی نباشد، مردم چه بخواهند بخش خاکستری به خصوص؛ چه بخواهند، چه نخواهند، فردا انتخابات برگزار می‌شود، یک جمعیت با یک درصد مشخصی هم پای صندوق‌های رأی خواهند آمد، اما یک فرق دارد، اگر مردم مطالبه‌گر نیایند، یک مجلس شبیه مجلس یازدهم شکل می‌گیرد. اگر مجلس مردم بیایند ولو این که منتقد مجلس دهم با یک الگوی مجلس متکثر یا منتقد مجلس ششم با یک الگوی مجلس حداکثری اصلاح طلبی هم باشند، اما به هر حال تفاوت‌ها در روش‌های قانون‌گذاری و نظارت معلوم است. تفاوت در نظارت بر سیاست‌ها و رویکرد‌های اساسی در تعامل با سیاست خارجی معلوم است. الان آقای شهبازی از ابتدای حضورش تا الان که همچنان من نفهمیدم که ایشان چه هویتی است، دارد انتقاد می‌کند به برجام‌گرایان، به کسانی که رفتند برای این که برجام را به سرانجام برسانند؛ این یک نگاهی است دیگر، این یک نگاهی است که فکر می‌کند مصلحت و منافع کشور در تقابل با دنیاست، نگاه دیگری هم وجود دارد که معتقد است اگر این نگاه در مجلس؛ اکثریت شوند با حل سوء تفاهم‌های بین المللی و با رفع بهانه‌ها برای ایران هراسی و گشایش دروازه‌های تجاری ایران به جهان، هم ما به حقوق‌مان در منافع مشترک با کشور‌های همسایه خواهیم رسید، هم ما در تقابل با تورمی که کمر ملت را زمین‌گیر کرده قادر خواهیم بود، هم امکان سرمایه گذاری در این کشور. با عجی مجی که ما نمی‌توانیم به سرمایه گذاری برسیم در این کشور، این کشور اگر قرار باشد با این چیز‌هایی که ایشان شعارش را می‌دهد برسد، نیاز به سرمایه گذاری در سال حداقل در زمانی که ما مطالعه کردیم حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار نیاز داریم سرمایه گذاری کنیم تا نرخ رشد هشت درصد که مطلوب رهبری است، در سیاست گذاری اقتصادی ابلاغ شده برسیم، اما اگر این اتفاق نیفتد، این اتفاق طی یک تغییر؛ در راهبردهایمان در دنیا اتفاق می‌افتد.

مجری: تغییری که در صندوق‌های رأی رقم خواهد خورد. آقای شهبازی صحبت‌های پایانی شما را می‌شنویم.
شهبازی‌راد: این است که مردم ببینند، مسیر را تجربه کردید، اگر که مردم احساس مسئولیت نکنند، در صحنه نیایند، سرنوشت‌شان می‌افتد به دست جناح‌های سیاسی، اصولگراها، اصلاح طلب‌ها، دست امثال اتاق بازرگانی ها، دست این افرادی که منفعت اقتصادی و سیاسی خود را هم دارند پیگیری می‌کنند. این مسیر را دیدید؛ این مسیری که به جای این که تولید ملی را تقویت کنیم رفتیم دل بستیم به خارج، خروجی اش چه شد؟ آن ماجرا‌های پسابرجام را خاطرتان هست؟ اعتراضات کارگری ۹۵ تا ۹۹ خاطرتان هست؟ آبان ۹۸ را؛ مجلس قوی شکل بگیرد از حق رأی خود استفاده می‌کند، نمی‌گذارد کشور به بحران برسد و آن مسیر غلطی که می‌گوید همه چیز به خارج است، آب خوردن ما هم به خارج وصل است، می‌آید سراغ این که از داخل اصلاح کنیم. منابعی که در کشور ماست، منابع زیادی است، غلط دارد توزیع می‌شود. فرصت‌های برابر برای مردم ایجاد نمی‌شود. فرصت‌هایی است که شما باید بیایید جلوی رانت و فساد را شما باید بگیرید. باید کاندید خود را انتخاب کنید، باید نگذارید یک عده بیایند مدام در این فضا بگویند بقیه لولو هستند، این مسیر؛ فقط مسیر ماست، بقیه باید، نه یک کسانی که دارند برای این چیز‌ها برنامه می‌ریزند. ببینید برنامه‌شان برای تولید ملی چیست؟ اصلاً روابط خارجی خوب بود یا بد بود، کسی نمی‌گوید که با دنیا تقابل کنیم. اتفاقاً می‌گوییم دنیا چهار کشور چشم آبی نیست. دنیا همه دنیاست؛ کشور‌های جنوب هم هست، کشور‌های آفریقا، آمریکای لاتین، دنیا کشور‌های شرق هم هست، دنیا سیاست کشور‌های اطراف ما هم هست. ما می‌گوییم بیایید به صحنه و ظرفیت حداکثری فعال کنید. بیایید به صحنه و خودتان انتخاب کنید، شما نیایید این فضا ادامه پیدا می‌کند، جناح‌های سیاسی باز هم می‌آیند سر کار و نمی‌گذارند اصلاح اساسی در امور کشور انجام شود، شما بیایید در صحنه و مسائل خود را دست بگیرید. بیایید در صحنه و از همه جناح‌ها بپرسید، از هر کسی که کاندید شده، آقا می‌خواهی برای اصلاح کشور چه کار کنی؟ مشخص برای پیشرفت کشور، برای تولید ملی، برای فناوری‌های پیشرفته، دنیایی که در آن هوش مصنوعی، کوانتوم و مواردی از این دست دارد، میکروچیپ و اینها دارد تعیین تکلیفش را می‌کند، ما نشستیم سر چیز‌های سر کاری که حالا برویم مذاکره کنیم یا نکنیم؟ بیاییم قوی شویم، روی پای خود بایستیم، با نابرابری‌ها مقابله کنیم، دست جریان‌های قدرت و ثروت را کوتاه کنیم تا کشور بتواند در مسیر درست اداره شود، کشور بتواند؛ با حضور شماست. باید به دنیا نشان دهید که در کشور یک ظرفیت داخلی وجود دارد، بله یک کسی را انتخاب می‌کنیم،  کسانی هم انتخاب نمی‌کنیم، اینها می‌روند روی نیمکت ذخیره‌ها می‌نشینند. ولی اگر شما نیایید پازل دشمنان ملت ایران، پازل این کسانی که ذینفعان وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی موجود هستند، اینها تعیین می‌شود. بیایید سرنوشت و حق انتخاب خودتان را در دست بگیرید.