دبیر علمی چهل و دومین همایش علوم زمین گفت: اتمام ذخایر سطحی (آهن، سرب و روی، مس و منگنز) تهدیدی جدی برای پیشرفت کشور است.
به گزارش خبرنگار تحریریه معدن خبرگزاری صدا و سیما، منصور قربانی در چهل و دومین همایش علوم زمین به بررسی جایگاه منابع طبیعی (منابع معدنی، انرژی و آ‌ب‌ها) در ایران و جهان پرداخت و افزود: ایران چهارمین منابع نفت جهان و دومین ذخیره گاز دنیا را دارد.
وی گفت: با توجه به اینکه کشور ما از نظر ذخایر معدنی جزء ده کشور نخست دنیاست و هم اکنون بیش از ۷۰ نوع ماده معدنی در کشور استخراج و تولید می‌شود، اما هنوز هم از نظر تولید و فراوانی در جایگاه واقعی خود نیست.
قربانی افزود: ایران دارای پدیده‌های منحصربه فرد زمین‌شناسی است که می‌تواند جایگاه زمین گردشگری قابل توجهی داشته باشد و ایران توان ۳۰ ژئوپارک را داراست که تاکنون فقط سه ژئوپارک به ثبت یونسکو رسیده است.
دبیر چهل و دومین گردهمایی علوم زمین با اشاره به نقش علوم زمین، انرژی، منابع معدنی و صنایع وابسته در تولید ناخالص داخلی کشور خاطرنشان کرد: اگر خوب دقت کنیم علوم زمین با بیش از ۴۰ درصد G.D.P کشور ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم دارد.
وی با طرح سئوالی مبنی بر اینکه منابع آب برای کشاورزی که ۹۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کند، چه درصدی از G.D.P است؟ گفت: ساخت سدها، آب زیرزمینی و کنترل آنها و انتقال بین حوضه‌ای با مطالعات زمین‌شناسی مرتبط است و ازسویی دیگر در چهار دهه گذشته کشور از ذخایر معدنی سطحی بهره گرفته و به دنبال اکتشافات ذخایر ژرف نبوده است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: درباره ذخایر نفتی هم در صد سال گذشته از میدان‌های کم ژرفا که راحت‌تر و ارزانتر قابل دسترس بوده بهره گرفته و همچنین میزان تولید گاز کشور با میزان ذخایر آن بسیار فاصله دارد.
وی افزود: از سویی دیگر ایران به دلیل توجه نکردن به مسائل علمی و توسعه پایدار و شاید به فکر توسعه، اما بدون درنظرگرفتن تاثیر عوامل محیطی برهم و یا به عبارت دیگر بی توجهی به نکات و مسائل دقیق علم و تاثیر علوم برهم و نقش آنها در مخاطرات طبیعی و مسائل زیست محیطی فراگیر مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.
قربانی گفت: پیشرفت و توسعه بدون برنامه منظم علمی فراگیر ممکن است کشور را با سرنوشت غیرقابل باوری مواجه کند و باید دقت کنیم که عوامل طبیعی به تدریج ظاهر می‌شوند و گاهی آنها در طول عمر ما دیده نمی‌شوند و چالش‌های آن به نسل آینده می‌رسد.
مدیر مرکز پژوهشی آرین زمین در ادامه به بررسی موضوع بیلان آب‌های کشور پرداخت و افزود: در ایران تقریبا ۴۱۱ میلیارد مترمکعب بارش وجود دارد که بارش متوسط سالانه ۲۵۰ میلیمتر است، هر چند که توزیع این بارش ازنظر مکانی و زمانی بسیار نامتعادل است، به طوری که ۷۰ درصد بارش در ۲۵ درصد وسعت ایران و ۳۰ درصد بارش در ۲۵ درصد دیگر از وسعت ایران رخ می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: به طور مثال در بندرانزلی تا ۲۰۰۰ میلیمتر در سال باران داریم و در مناطقی هم زیر ۵۰ میلیمتر، حتی کمتر و یا ازنظر زمانی بارش‌ها در موارد زیادی در فصل‌های غیرآبی رخ می‌دهد البته این جای بحث و مطالعه دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: از ۴۱۱ میلیارد بارش سالانه، ۲۹۶ میلیارد آن از دسترس خارج می‌شود یعنی بوسیله تبخیر و یا عوامل دیگر و حدود ۹۲ میلیارد مترمکعب به صورت روان آب قابل کنترل و قابل استفاده در می‌آید.
وی با بیان اینکه کل آب مصرفی ایران در بخش شرب، کشاورزی و صنعت است افزود: در بخش کشاورزی ۹۰ درصد، در بخش شرب ۷ درصد و در بخش صنعت حدود ۳ درصد آب مصرفی را به خود اختصاص داده اند و آب مصرفی ایران سالانه معادل ۹۸ میلیارد مترمکعب است که ۶۴ میلیارد متر مکعب از آب زیرزمینی تامین می‌شود.
قربانی با اشاره به اینکه از این ۶۴ میلیارد متر مکعب، ۵۷ میلیارد مترمکعب در کشاورزی استفاده می‌شود که حدود ۹۰ درصد است گفت: ۵ میلیارد در بخش شرب استفاده می‌شود و ۱/۳ میلیارد در بخش صنعت که جمعا حدود ۱۰ درصد است.
دبیر چهل و دومین گردهمایی علوم‌زمین ضمن اشاره به بیلان آب‌های کشور در مقیاس جهانی گفت: نورم جهانی میزان مصرف آب در سه بخش صنعت ۲۲ درصد، بخش کشاورزی ۷۳ درصد و بخش شرب ۵ درصد است که مشاهده می‌شود در هیچ یک از سه مورد بالا ایران در استاندارد جهانی قرار ندارد.
وی درباره راهبرد‌های موجود در این بخش افزود: با توجه به این موارد باید برای علوم زمین و زمین‌شناسی یک استراتژی مشخص تعریف کرد که با نیاز و پیشرفت کشور همسو باشد.
به گفته قربانی، این راهبرد باید مسائل آموزشی و پژوهشی و اجرایی را در همه سطوح اعم از دانشگاه‌ها، آموزش و پروش، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها و انجمن‌های علمی و شرکت‌های مرتبط را شامل شود و قابل پیگیری در هر سازمان آموزشی، پژوهشی و اجرایی باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: از سویی دیگر این استراتژی باید همسو و هماهنگ با دیگر شاخه‌های علوم پایه باشد و در هنگام تدوین به گونه‌ای طراحی و برنامه‌ریزی شود.
وی همچنین به ارائه پیشنهادات مربوط به مسائل آب کشور و برنامه لازم بر اقدامات اجرایی پرداخت و گفت: مسائل آب در شرایط فعلی کشور طوری است که تهدیدی برای بقای بسیاری از پدیده‌های طبیعی و جامعه انسانی است و دلیل آن نادیده گرفتن بیلان آب و چگونگی استفاده از آن و رعایت نکردن اصول صحیح مهندسی آن است که از جمله مهم‌ترین آنها برداشت غیراصولی و بیش از اندازه آب‌های زیرزمینی و افزایش سطح زیرکشت آبی و نامتناسب بودن کشت با اقلیم ایران است.
دبیر چهل و دومین گردهمایی علوم‌زمین افزود: لازم است با برنامه فراگیر و کارشناسی شده و تامین بودجه موردنیاز، اقدامات لازم باهمکاری کارشناسان داخلی و مشاورین خارجی انجام پذیرد و برنامه مدون باید با هماهنگی وزارت نیرو، وزارت کشاورزی و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور انجام گیرد.
قربانی همچنین با اشاره به مقالات ارسال شده به همایش ملی علوم زمین گفت: ۲۶۳ مقاله در گرایش‌های مختلف به دبیرخانه ارسال شده است که در بخش‌های اکتشاف مواد معدنی ۹۰ مقاله، زمین‌شناسی بنیادین ۸۴ مقاله، زمین‌شناسی کاربردی و توسعه پایدار ۶۵ مقاله و علوم‌زمین و جامعه ۲۴ مقاله است.
وی افزود: ۱۳۳ مقاله به‌صورت سخنرانی و ۱۳۰ مقاله به‌صورت پوستر ارائه می‌شود.
گفتنی است؛ ژئوپارک منطقه‌ای است که در آن، میراث زمین‌شناختی آن ناحیه، با مدیریتی دقیق و دائمی حفظ و نگهداری می‌شود.