مدیرکل دفتر مطالعه، پایش و توسعه تجارت خارجی سازمان تعاون روستایی ایران گفت: کاهش هزینه‌های تعرفه‌ای و از طرفی هم بحران اوکراین باعث شده که ما یکی از تأمین کننده‌های نیاز‌های غذایی کشور روسیه با بیش از ۱۴۰ میلیون نفر جمعیت باشیم.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، رادیو اقتصاد در برنامه مجله کشاورزی با سید روح الله لطیفی؛ مدیرکل دفتر مطالعه، پایش و توسعه تجارت خارجی سازمان تعاون روستایی ایران گفتگو کرد.
سؤال: این جشن‌ها را می‌خواهیم مزین کنیم به خبرهای خوبی که امروز تقدیم می‌کنیم ازجمله افزایش صادرات برخی محصولات کشاورزی. این رشد ۵۰۰ درصدی طی چه دوره زمانی اتفاق افتاده، چه محصولاتی بوده و چقدر می‌تواند ارزآوری ما را افزایش داده باشد نسبت به دوره‌های گذشته؟
سید روح الله لطیفی؛ مدیرکل دفتر مطالعه، پایش و توسعه تجارت خارجی سازمان تعاون روستایی ایران: تا قبل از این که کشورمان عضو ناظر اتحادیه اقتصادی اوراسیا شود یا به روایتی موافقت نامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را در پنجم آبان ۹۸ اجرایی کند، سهم تجارت مان با کشور‌های عضو اوراسیا به ویژه کشور روسیه خیلی کمتر بود و ما سقف صادرات مان به روسیه که کشور اصلی این اتحادیه است؛ حدود ۳۰۰ میلیون دلار بوده، الآن در ۱۰ ماهه امسال ۷۶۰ میلیون و ۳۷۳ هزار دلار صادرات ما به کشور روسیه است. ارمنستان هم که عضو این اتحادیه است؛ ۳۳۴ میلیون دلار و کشور‌های دیگری که در این اتحادیه مثل قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس هستند، بازار حدود ۱۸۰ میلیون نفره‌ای را با کاهش تعرفه‌های تجارت به مسیر ایران باز شده و تجارت ما با این کشور‌ها رقابتی‌تر شده با کاهش هزینه‌های تعرفه‌ای و از طرفی هم بحران اوکراین باعث شده که ما یکی از تأمین کننده‌های نیاز‌های غذایی کشور روسیه با بیش از ۱۴۰ میلیون نفر جمعیت باشیم و از طرفی هم در تولید غلات هم روسیه یکی از اقطاب تولید در دنیاست و ما در روز گذشته موافقتنامه درازمدت تأمین غلات را با این کشور به امضا رساندیم که این هم در امنیت غذایی کشورمان می‌تواند یک رخداد و رویداد مناسبی باشد. در برخی محصولات هم همان طور که عرض کردم وقتی بازاری به روی کشور ما باز می‌شود، چند اتفاق می‌افتد؛ یکی این که اگر ما بتوانیم بر اساس ذائقه بازار، قیمت رقابتی، کیفیت مناسب و تداوم استمرار در این بازار حضور داشته باشیم، طبیعی است که اگر کشش بازار در آن موضوع و نیاز کالایی وجود داشته باشد ما سهم بیشتری از آن بازار را به دست می‌آوریم. بحران اوکراین هم کمک کرد، چون برخی کشور‌ها که تأمین کننده کالای مورد نیاز روسیه بودند، با تحریم این کشور عملاً خود را تحریم کردند و مسیر جدید برای توسعه روابط تجاری به ویژه در حوزه تأمین مواد غذایی برای کشور ما در روابط ما با روسیه فراهم شد و ما برخی از کالاهایمان از سبزیجات، میوه، سیب، کیوی، خشکبار مثل پسته، کشمش و انواع و اقسام میوه‌های کشورمان و محصولات زراعی و باغی؛ مسیرشان را به این کشور باز کردند و به غیر از اینها، مواد غذایی دیگری مثل رب، اسپتیک رب و محصولات آماده هم به این کشور راه باز کردند. ما تقریباً بیش از ۶۰ درصد صادرات فلفل دلمه‌ای ما به روسیه است که این نشان می‌دهد این بازار چه رغبتی به این محصول ایرانی نشان داده و همین هم باعث می‌شود تولیداتمان جهانی‌تر شود برای بازار‌های جهانی، چون باید یک سری استاندارد‌ها را رعایت کنند و رعایت این استاندارد‌ها باعث می‌شود تا در تولید محصولات در داخل حتی برای تأمین نیاز‌های داخل هم، کیفیت محصولات ما افزایش پیدا کند. ما در محصولات کشاورزی بیش از ۱۳۰ کشور دنیا خریدار محصولات کشاورزی ما بودند در همه قاره ها. حالا در برخی قاره‌ها ممکن است برخی کالا‌هایی که ماندگاری بیشتر دارند، آنها ورود پیدا کرده باشند و مثل کشمش که ما مثلاً در برخی کشور‌های آفریقایی انواع و اقسام کشمش را آن جا شاهد هستیم که وارد شده و از ما خریداری کردند. ۱۰ قاره آمریکا هم همین طور، در استرالیا و قاره اروپا هم بسیاری از محصولات ما حتی محصولات درختی ما را خریدار هستند. خشکبار و زعفران ما که گل سرسبد میوه‌های ما هستند و محصولات کشاورزی ما هستند. خرما هم همین طور که بیش از ۷۰ کشور دنیا خرمای ایرانی را خریداری کردند؛ انواع و اقسام خرما، از خرمای استعمران، مضافتی، شاهانی، زاهدی و کبکاب و خرما‌های دیگری که در کشور ما به وفور در اقلیم‌های مختلف کشت می‌شود و برای این که ما ورود بهتری به بازار‌های جهانی کنیم. چند حلقه مفقوده داریم که باید این را دوستانی که درگیر موضوع هستند، چه تجار، بخش خصوصی و دولتی به آن توجه کنند، علاوه بر معرفی در بازار‌های هدف و فکری برای بازگشت ارز داشتند، بحث برندینگ، بحث حمل و نقل مخصوص محصولات کشاورزی و بسته بندی را باید مد نظر داشته باشند که این یکی از معضلات ماست و این باعث شده ما نزدیک به ۹۱ درصد صادرات وزنی محصولات غذایی و کشاورزی مان به کشور‌های همسایه باشد. ۱۵ کشور همسایه و ۸۰ درصد ارزش کالای صادراتی ما به این ۱۵ کشور بوده و اگر ما می‌خواهیم به بازار‌های دوردست با حجم و ارزش بالاتر صادراتی محصولات کشاورزی را پیگیری کنیم، مطمئناً باید تمام زنجیره‌های تولید، تأمین و ارزش را در کنار هم مدیریت کنیم که اگر این اتفاق بیفتد مثل بسیاری از کالا‌هایی که توانستند به دوردست راه پیدا کنند مثل محصولاتی که ماندگاری بالاتر دارند، مثل زعفران و خشکبار ما بتوانیم بازار‌های بیشتری با این ظرفیتی که در کشور وجود دارد به دست بیاوریم که این شدنی است و نیازمند نگاه تخصصی به صادرات در بحث کشاورزی داریم که این نگاه تخصصی خیلی زیاد دیده نمی‌شود و خیلی از حتی سازمان‌های دولتی، بخش خصوصی به صورت موردی و جزئی دنبال می‌کنند و ما بعضاً در برخی مرز‌های خود شاهد تراکم بعضی از این محصولات بدون توجه به شرایط نگهداری، حمل و بازار رسانی هستیم که اینها اتلاف منابع است که می‌شود با برنامه ریزی و دقت و همراهی و همکاری همه بخش‌های تخصصی، بخش‌های سیاست گذار و بخش‌های اجرایی آنها را به عنوان یک ثروتی که کمتر به آن توجه شده به آن توجه کرد و منابع و منافع بیشتری را برای کشور متصور شد، مضاف بر این که بخش کشاورزی در کشور ما خصوصی‌ترین و مردمی‌ترین بخش اقتصاد کشور است و اگر جهت دهی مناسب شود، مطمئناً خود فعالین این حوزه می‌توانند با دقت بیشتر و با همراهی و همیت بیشتر منابع بیشتری را در این موضوع صرف کنند و منافع بیشتری برای کشور کسب کنند.
سؤال: ما افزایش وزنی صادرات به این کشور‌ها را داشتیم یا از نظر ارزش ایجاد شده، افزایش صادرات به کشور روسیه داشتیم.
سید روح الله لطیفی؛ ما افزایش وزنی را تا سه برابر داشتیم و طبیعی است که افزایش ارزشی هم داشته باشیم. محصولات کشاورزی ما برخلاف سایر محصولات در حوزه صادرات با وجود این که کلاً دو درصد افزایش وزنی، به صورت کلی عرض می‌کنم، داشته، چون چهار میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار صادرات محصولات کشاورزی و غذایی ما بوده، دو درصد از لحاظ وزنی افزایش پیدا کرده، اما از لحاظ ارزش ۲۲ درصد این افزایش را داشته و این نشان می‌دهد نسبت به سایر محصولات مثل معدنی و پتروشیمی، جهش بیشتری را در سالی که گذشت در حوزه ارزش کالای صادراتی در این حوزه داشتیم که نشان می‌دهد کشش این نوع محصولات خیلی زیاد است و وقتی حجم هم افزایش پیدا کند در برخی از کشور‌ها از لحاظ وزنی، طبیعی است که ما ارزآوری بیشتری داشته باشیم. اگر مشکل بازگشت ارز و سیاست‌های بازگشت ارز و تعهدات ارزی نبود مطمئناً همین الآن خیلی از این محصولات با ارزش بیشتری صادر می‌شود ولی ممکن است برخی از فعالین اظهار کمتری کنند و این کم اظهاری در این آمار‌ها عدد کمتری نشان می‌دهد ولی در عالم واقع ما متوسط ارزش پسته را در اظهار‌های صادراتی شاهد این هستیم بین پنج تا هفت دلار است. اگر ما دلار پنجاه هزار تومانی هم در نظر بگیریم این قیمت واقعی پسته صادراتی نیست و این نشان می‌دهد که این عدد‌ها مطمئناً خیلی بیشتر است و از طرفی، چون به سختی صادر می‌کنند، طبیعی است آن سختگیری که باید اتفاق بیفتد، اتفاق نمی‌افتد که ارزش واقعی را اعلام می‌کنند، چون ممکن است تبدیل به توقف کامل صادرات شود، ولی باید به سمتی برویم که بازگشت ارز آسانتر شود و از طرفی هم شفافیت در این موضوع افزایش پیدا کند. ما در شرایط فعلی مطمئناً خیلی بیشتر از این چیزی که الآن اعلام می‌شود در محصولات غذایی و کشاورزی صادرات داریم از لحاظ ارزش، ولی از لحاظ وزن، همین است که در آمار‌ها بیان می‌شود و باز هم در این شرایطی که کشور وجود دارد، یکی از موضوعات مهم ارزآوری برای کشور هستند و حدود ۱۱ درصد صادرات کشورمان؛ صادرات محصولات کشاورزی از لحاظ ارزی است و این نوع ارزآوری را دارد که این نشان می‌دهد که چقدر اهمیت دارد توجه به تمام زنجیره‌ها که بتواند ارزش را چندین برابر کند. ما الآن زعفرانی که صادر می‌کنیم تقریباً بیش از ۸۰ درصد زعفران بالای ۳۰ گرم است. بالای ۳۰ گرم از لحاظ تجاری، یعنی فله. این نشان می‌دهد که ما هم خودمان یعنی تجار ما تمایل دارند فله صادر کنند تا وزن کمتر و ارزش گذاری کمتری داشته است. ممکن است ببرند در کشوری نزدیک به خودمان و یک عدد دیگری این را صادر کنند. ما دنبال این نیستیم که مسیر آنها را منحرف کنیم ولی حتماً با برندسازی همان‌ها می‌توانند ارزش افزوده بیشتری برای خود متصور شوند و برند زعفران ایرانی و محصولاتی شبیه به آن به نام دیگران و کام دیگران نباشد. دولت و مجلس مطمئناً مسیر‌هایی که دنبال می‌کنند با مشورت برخی از اتحادیه‌ها و تشکل هاست و خود برخی از این نمایندگان از دل کشاورز‌ها هستند و بعضی از این مشکلات را تأکید دارند، می‌دانند و سیاست حتماً بر این است که تسهیل شود در هر دو قوه محترم، ولی مسائل و مشکلاتی برای ماست که یک بخشی شاید بر می‌گردد به نظام سلطه و سیاست‌هایی که دارند، ولی یک بخش دیگری را ميتوان با شفافیت داخلی به صورت کامل حل کرد. ولی برخی از تجار شاید دنبال راه میانه هستند که این راه میانه ممکن است اکثر تجار و اکثر کسانی که در حوزه این صادرات محصولات، چه کشاورزی و چه محصولات دیگر هستند، آنها را دچار مشکل کند که امیدواریم آن بخش قلیل اثر زيادی بر اکثریت نداشته باشند.