گیاه پنج انگشت یا فلفل کوهی از درمان دردهای عمومی بدن، مشکلات گوارشی تا درمان سرفه و تنظیم هورمونها موثر است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای استان آذربایجان غربی، در منابع طب سنتی و گیاهان دارویی خواص متعددی برای فلفل کوهی یا پنج انگشت ذکر شده است.
مشخصات ظاهری:
درختچه‌ای است به ارتفاع حدود دو متر با برگ‌هایی خوشبو و پنجه‌ای شکل و برگ‌های آن دارای ۵ الی ۷ برگچه‌ی بیضی شکل، باریک، نوک تیز و کرکدار می‌باشند. سطح تحتانی پهنک برگ‌ها پوشیده از کرک‌های پنبه‌ای و تقریباً سفید رنگ است و سطح فوقانی پهنک برگ به رنگ سبز تیره می‌باشد.
در انتهای شاخه، گل دهنده و گل‌های آن آبی مایل به بنفش و به صورت سنبله‌ای هستند. میوه‌اش شفت با نوک پهن و کرکدار و دانه‌ی داخل آن تند و معطر می‌باشد.
در ضمن تقریباً از تمام قسمت‌های این گیاه بوی فلفل به مشام می‌رسد. بومی سواحل مدیترانه‌ای است و در کشور‌های آسیای صغیر، سوریه، مصر، اردن و قفقاز انتشار دارد. در ایران نیز بیشتر در استان‌های خراسان، سمنان، قم، فارس، سیستان و بلوچستان و خوزستان روییده می‌شود.
بخش مورد استفاده دانه (پنج انگشت - فلفل کوهی). در ضمن برگ، گل و میوه‌ی درختچه نیز خواص دارویی دارند. نحوه مصرف طبق دستور پزشک و نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، فلفل کوهی، پنج انگشت و فلفل برّی نامیده شده است و دانه‌ی آن را به عربی حب الفقد و حب النسل (قطع کننده نسل) می‌گویند. طبیعت آن گرم و خشک است.
نام علمی: Vitex Agnus castus L. نام فرانسه Gattilier و نام انگلیسی آن Agnus castus می‌باشد.
ترکیبات شیمیایی: دارای نوعی اسانس مخصوص است که مرکب از سینئول و احتمالاً سابی‌نن، پی‌نن و سزکوئی‌ترین می‌باشد.
خواص گیاه پنج انگشت:
هضم کننده غذا و ضد اسپاسم، ضد تشنج و بازکننده گرفتگی‌های دماغی، مسکن سردرد‌های مقاوم و ضد سیاه سرفه، ضد تب و خلط‌آور، کاهنده هیجانات جنسی و خشک کننده اسپرم، تقویت کننده و اشتهاآور، مخدر و مسکن دردهای عمومی بدن، بادشکن و ضد دردهای شکمی، تنظیم کننده هورمونها و تقویت کننده هورمون‌های زنانه، مقوی کبد و انرژی‌زا، ضد کرم و تحلیل برنده ورم مقعد، شیرافزا و قاعده‌آور، و بازکننده گرفتگی‌های دماغی، مسکن سردرد‌های مقاوم و ضد سیاه سرفه، ضد تب و خلط‌آور، مقوی کبد و انرژی‌زا، ضد کرم و تحلیل برنده ورم مقعد، شیرافزا و قاعده‌آور، رفع کننده گرفتگی‌های طحال و کاهنده ورم رحم است.
در ضمن برای رفع تاول‌ها و تورم‌های روماتیسمی، انسداد‌های کبدی، بیماری‌های چشمی، درمان اختلالات ریوی و سرماخوردگی نیز مفید است.
میوه این گیاه به عنوان تسکین دهنده قوای شهوانی مصرف می‌گردیده است و حتی از این نظر آن‌چنان به این گیاه معتقد بودند که عقیده داشتند اگر چاقوئی که دسته‌اش از چوب این گیاه ساخته شده باشد، همراه شخص باشد، هرگونه افکار شهوانی را از او دور می‌نماید و به همین دلیل است که در نام این گیاه، کلمه Castus که منظور، عفاف و پاکدامنی است بکار رفته است. یعنی با مصرف آن، قوای شهوانی تسکین می‌یابد و عفاف و دور بودن از افکار شیطانی جانشین آن می‌گردد.
منع مصرف:
مهمترین مضرات و موارد احتیاطی گیاه پنج انگشت و فراورده‌های دارویی تهیه شده از آن عبارتند از:زیاده‌روی در مصرف این گیاه باعث بروز عوارض جانبی مانند سرگیجه، سردرد، ناراحتی معده، حالت تهوع، خارش و راش پوستی می‌شود.
با توجه به اثرات هورمونی این گیاه، مصرف آن در دوران بارداری ممنوع است و کودکان نیز بایستی در مصرف این گیاه احتیاط کنند و حتما با نظر پزشک متخصص مشورت کنند.
به دلیل تاثیر زیاد گیاه پنج انگشت روی میزان هورمونها در بدن زنان، استفاده از آن برای زنان مبتلا به سرطان سینه مضر است.
زیاده‌روی در مصرف این گیاه برای کلیه‌ها مضر است.
استفاده از این گیاه برای افراد دچار آلرژی و حساسیت پوستی باید با احتیاط همراه باشد.
توصیه می‌شود که مصرف گیاه پنج انگشت، برای افرادی که ذخایر کم انرژی دارند، سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف بوده و بیشتر از غذا‌های فرآوری شده مصرف می‌کنند، همراه با تغییراتی در رژیم غذایی آن‌ها باشد.
تداخلات دارویی گیاه پنج انگشت
مصرف این گیاه همزمان با مصرف دارو‌ها و قرص‌های ضد بارداری ممنوع است. استفاده از گیاه برای بیمارانی که دارو‌هایی با محتوای برموکریپتین و دوپامین مصرف می‌کنند، ممنوع است.
افرادی که به مدت طولانی در حال مصرف آنتی بیوتیک یا استروئید‌ها هستند، قبل از شروع استفاده از گیاه پنج انگشت، با پزشک مشورت کنند.
توجه داشته باشید که:
همانند سایر گیاهان دارویی، استفاده خودسرانه و زیاده‌روی در مصرف گیاه پنج انگشت و فراورده‌های جانبی تهیه شده از آن، به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
همچنین همواره مدنظر داشته باشید برای تاثیر یک گیاه دارویی باید صبر بیشتری داشته باشید و حداقل دو تا سه ماه زمان می‌برد تا اثرات درمانی این گیاه را در بدن خود مشاهد کنید.
فراورده‌های دارویی تهیه شده از این گیاه یا دمنوش آن را از شروع قاعدگی تا بعد از دوران یائسگی می‌توان استفاده کرد و مصرف آن همزمان با دارو‌های هورمونی شیمیایی توصیه نمی‌شود.