مدیر برنامه پیشگیری و کنترل دیابت کشور گفت: پویش ملی سلامت که اولین مرحله‌اش با غربالگری بیماری دیابت و پرفشاری خون از ۲۰ آبان شروع شده تا ۱۵ دی برای غربالگری و شناسایی بیماران دیابتی و پرفشاری خون ادامه دارد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه سلام خبرنگار شبکه خبر با موضوع پویش سلامت میزبان آقای دکتر علیرضا مهدوی مدیر برنامه پیشگیری و کنترل دیابت کشور بود.
سوال: پویش ملی سلامت چیست و با چه هدفی در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته و اکنون در چه مرحله‌ای است؟
مهدوی: پویش ملی سلامت که اولین فاز و مرحله‌اش با غربالگری بیماری دیابت و پرفشاری خون از روز ۲۰ آبان ماه شروع شد تا ۱۵ دی ماه به طول خواهد انجامید یک هفته دیگر فرصت داریم تا برای غربالگری و شناسایی بیماران دیابتی و پرفشاری خون انجام شده است.
تا دیشب بیش از ۲۷ میلیون نفر از افراد ۱۸ سال و بالاتر غربالگری شدند، قریب به ۵۵۰ هزار نفر مشکوک به بیماری فشارخون شناسایی شدند و بیش از ۲۳۰ هزار نفر مشکوک به دیابت، البته کسانی که سابقه نداشتند برای اولین بار متوجه شدند. یکی از اهداف پویش هم شناسایی افرادی است که از بیماری خودشان بی‌اطلاع هستند و همین‌طور تقویت مراقبت بیماری دیابت و پیشگیری از دیابت پرفشاری خون.
سوال: چرا این دو محور و این دو به تعبیری مراقبت در دستور کار شما قرار گرفت، هم فشارخون و هم موضوع دیابت؟
مهدوی: ۸۲ درصد بار بیماری‌ها و علت اصلی مرگ و میر در کشور ما و در جهان اغلب کشور‌های جهان بیماری غیرواگیر هستند، در رأس آن‌ها سکته‌های قلبی و مغزی و دیابت هستند و بیماری‌های ناشی از فشارخون بالا که سکته قلبی و مغزی هم از عوارض فشارخون بالا است؛ بنابراین اولین علت مرگ و میر در کشور ما است و این دو بیماری قابل پیشگیری و قابل کنترل هستند، اما اگر کسی مبتلا باشد و زمان زیادی مبتلا به این بیماری شود دیگر قابل علاج نیست، قابل درمان و کنترل است و تقریباً دیابت تمام دستگاه‌های بدن را درگیر می‌کند و عوارض مهلکی دارد، عوارض نارسایی کلیه و دیالیز و پیوند کلیه نهایتاً، کوری، قطع عضو، سکته‌های قلبی و مغزی.
سوال: چه علائمی دارد هم موضوع فشارخون و هم دیابت، این نکته‌ای که اشاره کردید که شاید کسانی که مطلع نباشند در چه شرایطی هستند؟
مهدوی: ما یک دیابت نوع یک داریم و یک دیابت نوع ۲ داریم. دیابت نوع یک معمولاً بیشتر در کودکان و نوجوانان است به علت تولید نشدن انسولین در بدن است، علائم واضحی دارد که مردم هم می‌دانند از جمله پرنوشی، پرخوری و پرادراری و کاهش وزن. اما دیابت نوع ۲ شایع‌ترین علامتش این است که هیچ علامتی ندارد، چون قندخون به مرور بالا می‌رود و بدن خودش را تطبیق می‌دهد، فشارخون هم همین‌طور است، فشارخون هم معمولاً علامتی ندارد، فشارخون اولیه علامتی ندارد به همین خاطر است که این بیماری‌ها را غربالگری می‌کنند.
در بعضی از نقاط جهان تا نیمی از بیماران دیابتی یا فشارخون از بیماری خودشان بی‌اطلاع هستند، خیلی وقت‌ها با عوارض بیماری مطلع می‌شوند که دچار این بیماری‌ها هستند، دچار دیابت یا پرفشاری خون هستند به همین خاطر از یک سنی سیستم‌های بهداشتی معمولاً تلاش می‌کنند که افراد را غربالگری کنند، اما پیشگیری از این‌ها با چند اصل کلی که اسم آن شیوه زندگی است امکان‌پذیر است، تغذیه سالم، فعالیت بدنی کافی، ترک مصرف دخانیات و الکل.
سوال: نشانه‌ای نیست که من احساس بکنم این شرایطی که در من ایجاد شده ناشی از فشارخون بالا است یا ناشی از احتمال ابتلا به دیابت؟
مهدوی: چون به آرامی میزان فشارخون یا قندخون بالا می‌رود بدن خودش را تطبیق می‌دهد ما علائم پرنوشی و پرادراری را ما نمی‌بینیم در دیابت به این شدت، اما خستگی، ضعف، دیر خوب شدن زخم‌ها این‌ها همه هستند، ولی یکسری کم‌تحرکی و چاقی زمینه‌ساز بیماری دیابت و همین‌طور پرفشاری خون؛ بنابراین کسانی که چاق هستند، کم‌تحرک هستند یا خستگی زیاد دارند این‌ها می‌توانند اگر بزرگسال هستند اصلاً به طور کلی باید براساس سنی که دارند سالانه یا چند سال یک بار بررسی شوند.
توصیه ما این است افراد بالای ۴۰ سال حتماً سالانه قندخون ناشتا و میزان کلسترول‌شان را چک کنند، فشارخون شان را هم چک کنند. دانستن اندازه فشارخون و قندخون نکته مهمی است و اندازه‌گیری فشارخون در منزل هم کار درستی است حتی برای افرادی که سالم هستند.
سوال: سالی یک بار این اقدام کافی است؟
مهدوی: حداقل سالی یک بار برای افراد بالای ۴۰ سال، در سنین پایین‌تر اگر علائم خطر باشد مثل چاقی و اضافه وزن، کم‌تحرکی، خود فشارخون برای دیابت، کلسترول بالا، خانم‌هایی که سابقه دیابت بارداری دارند، خانم‌هایی که سابقه سقط‌های بدون دلیل دارند و یا مرده‌زایی یا تولد نوزاد با وزن بیش از ۴ کیلوگرم دارند، این‌ها همه در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند.
سوال: شرایط طبیعی هم برای فشارخون و هم برای قند در چه عددی است؟ چون اشاره کردید در منزل هم می‌شود این کار را انجام دهند در چه جایگاهی اگر بود مناسب است و جای نگرانی نیست؟
مهدوی: فشارخون ۱۲۰ میلی متر جیوه روی ۸۰ و کمتر از آن به عنوان فشارخون طبیعی قلمداد می‌شود. برای افرادی که سالم هستند ممکن است فشار مثلاً تا ۷۰ یا ۸۰ هم باشد، اما به طور نرمال معمولاً بین ۱۰ تا ۱۲ بستگی به جثه دارد، اما فشارخون ۱۴۰ میلی متر روی ۹۰ هر کدام یا ۱۴۰ ماکسیمم یا ۹۰ مینیمم و بالاتر را به عنوان فشار خون...
سوال: یعنی اگر ۱۲ روی ۹۰ بود آن ۹۰ نگران کننده است یا اگر ۱۴۰ بود، ولی ۸۰ باز هم نگران کننده است، اگر هر دو با هم بود که دیگر هیچ؟
مهدوی: بله. مهم این است که فشارخون شاید با یک بار فشارخون بالا تشخیص شود و خون گذاشته نمی‌شود. خوب شد که شما به این اشاره کردید چندین نوبت باید اندازه‌گیری شود معمولاً هر بار هم دو بار اندازه‌گیری می‌شود، میانگین فشاربالا و میانگین فشار پایین را ما محاسبه می‌کنیم.
سوال: چندین بار با فاصله زمانی کم؟
مهدوی: از یک دقیقه تا ۵ دقیقه. این را اندازه می‌گیرند اگر در چندین نوبت ۱۴۰ روی ۹۰ یا بالاتر باشد هر کدام ۱۴۰ یا ۹۰ به عنوان بیماری پرفشاری خون یا فشارخون بالا شناسایی می‌شود که براساس میزان آن می‌شود که یا با اصلاح شیوه زندگی در ابتدا بعد از آن اگر نشود با دارو کنترل می‌شود. البته فشارخون ۱۸۰ روی ۱۱۰ هر کدام باز و بالاتر اگر در دو نوبتی که می‌گیریم میانگین فشارخون ۱۸۰ روی ۱۱۰ بالاتر باشد به عنوان فشارخون بالا محسوب می‌شود و دیگر لازم نیست چند بار دیگر تکرار شود و قندخون معمولاً به صورت آزمایشگاهی اگر در نظر بگیرید زیر ۱۰۰ نرمال است، ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر به عنوان بیماری دیابت تلقی می‌شود. البته این هم یک بار دیگر باید اندازه‌گیری شود، دو بار حداقل.
پس نکته مهم این است که کسانی که ما اکنون در این پویش شناسایی می‌کنیم یا در طول این پویش یا بعد از آن دوباره مراجعه کنند آن کسانی که فشارخون بالا داشتند از بالا بودن فشارخون شان یا قندخون شان اطلاع پیدا کنند که ببینند واقعاً دیابت یا فشارخون دارند این بیماری را یا نه و همین طور کسانی که بین این دو تا مرحله هستند قندخون ۱۰۰ تا ۱۲۶ یا فشارخون ۱۲۰ روی ۸۰ و ۱۴۰ تا ۹۰ این‌ها به ترتیب پیش‌دیابت یا پیش‌فشارخون بالا اصطلاحاً گفته می‌شود این افراد هم بهتر است که قبل از این که در این دو سه ماه آینده حتماً بررسی شوند از نظر وضعیت‌شان که وضعیت قطعی شود. توصیه ما این است که به همان پایگاه‌هایی که مراجعه کرده بودند مراجعه کنند، اگر همکاران ما دعوت‌شان خواهند کرد کسانی که در این شرایط هستند حتماً جدی بگیرند و بررسی شوند اگر هم بیماری داشته باشند خدمات‌شان هم ارائه می‌شود.
سوال: قندخون هم با این دستگاه‌های تست خون که داروخانه‌ها ارائه می‌کنند در منزل هم احتمالاً باشد قابل اندازه گیری است و مطمئن است، درست است؟
مهدوی: قابل اندازه‌گیری است، ولی تشخیص دیابت با این دستگاه‌ها گذاشته نمی‌شود.
سوال: همین عددی که اشاره کردید با آن نشان داده نمی‌شود؟
مهدوی: معمولاً دستگاه‌ها هم یک جوری حساسیت‌شان تنظیم می‌شود که مشابه قند سرمی باشد، ولی با این حال این دستگاه‌ها ملاک اندازه‌گیری نیستند. روش تشخیص دیابت سه چهار روش مختلف است یکی از روش‌های آن اندازه‌گیری قند ناشتا است، ولی برای غربالگری می‌شود استفاده کرد اگر بالا باشد باید بررسی بیشتر شود، ولی تشخیص را با دستگاه‌ها نمی‌گذارند یعنی حتماً فرد باید مراجعه کند حالا یا با هموگلوبین‌ای وان سی یا با قند ناشتا یا با تست تحمل گلوگز.
سوال: هموطنان در این فرصت باقی‌مانده که اشاره کردید باید به کجا مراجعه کنند؟
مهدوی: تمام خانه‌های بهداشت، پایگاه‌های سلامت، مراکز خدمات جامع سلامت در کل کشور این خدمات را ارائه می‌کنند و بعضی از مناطق هم ایستگاه‌های سیار وجود دارد در محل تجمع عمومی که توصیه می‌کنیم این یک هفته را جدی بگیرند، این اولین پویشی است که نسبت شرکت آقایان دو برابر خانم‌ها بوده است یعنی نزدیک به دو سوم آقایان بودند و یک سوم خانم‌ها و این خیلی جالب است، چون معمولاً آقایان خیلی از خانم‌ها نگران وضعیت سلامت‌شان نیستند. خانم‌ها این دفعه یک کمی عقب افتادند از آقایان. توصیه می‌کنم که حتماً در این هفته مشارکت کنند.
سوال: نکته پایانی را بفرمایید؟
مهدوی: در مورد خطرات این بیماری اصلاح شیوه زندگی با تغذیه سالم و افزایش فعالیت بدنی، کاهش ۷ درصد وزن بدن از این بیماری‌ها می‌تواند پیشگیری کند در افراد.