نشست تخصصی «بررسی آخرین دستاورد‌های نشر قرآن کریم به خط بریل» با تشریح فعالیت‌های انجام شده معاونت کتابخانه ملی ایران در حوزه نشر قرآن بریل برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، نشست تخصصی «بررسی آخرین دستاورد‌های نشر قرآن کریم به خط بریل» به مناسبت سی و یکمین دوره هفته کتاب با حضور عصمت مؤمنی معاون کتابخانه ملی ایران، محمد بابایی مدیر اجرایی مرکز طبع و نشر قرآن کریم، صادق عباسی مدیر مرکز رودکی، مجید مشایخی کارشناس منابع بریل مرکز رودکی و جمعی از فعالان حوزه نشر و طبع قرآن به خط بریل برگزار شد.
* ضرورت تدوین قانون ثابت و جامع برای کتابت و آموزش خط بریل
یعقوب عبدی پور کارشناس آموزش و پرورش استثنایی (نابینایان)، که مدیریت این نشست تخصصی را به عهده داشت، با بیان اینکه نحوه کتابت قرآن به خط بریل از مهمترین موضوعات است، گفت: قدمت خواندن قرآن در ایران به خط بریل به بیش از ۵۵ سال قبل بازمی گردد. از آن زمان تا امروز آموزش خواندن قرآن به خط بریل همواره محل بحث بوده است.
عبدی پور تأکید کرد: به دلیل اینکه افزودن زیر و زبَر در خط بریل ممکن نیست، خواندن قرآن به این خط سخت است و افراد نابینا یا کم بینا همیشه با مشکل مواجه بوده‌اند.
وی افزود: خواندن خط بریل پیچیدگی و سختی‌های خاصی دارد و در این زمینه همواره تکثر آرا وجود دارد، قانون ثابت و جامعی برای کتابت و آموزش خط بریل وجود ندارد. به همین منظور برای آسان خوانی خط بریل باید دایره المعارفی از قواعد بریل نویسی تهیه می‌شد تا همه کتاب‌ها بر پایه آن قواعد نوشته شود. البته در ۳۰ سال گذشته این دایره المعارف نوشته شده که امیدوارم به چاپ و نشر نیز برسد.
* وحدت رویه در قرآن به خط بریل وجود ندارد
در ادامه این نشست صادق عباسی مدیر بریل مرکز رودکی با اشاره به تشکیل اتحادیه‌ای در کشور‌های اسلامی برای رسیدن به وحدت رویه در ارائه قرآن به خط بریل گفت: افرادی که با «رسم المصحف» و یا نشر قرآنی آشنا هستند، به این موضوع وقوف کامل دارند.
عباسی تصریح کرد: خط قرآن در نگارش برای افراد بینا با نگارش به خط بریل برای نابینایان تفاوت‌های قابل توجهی دارد و آن دسته از علائمی که برای نابینایان قابل اجراست، در جهان اسلام وحدت رویه ندارد.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات بزرگ در رویه نگارش، این است که، کسانی که در این باره تصمیم گرفته‌اند «رسم المصحف» را دقیق نمی‌دانستند و این مسئله باعث شده تصمیم‌های مختلف در این زمینه گرفته شود.
مدیر بریل مرکز رودکی اظهار کرد: توجه به کاستی‌هایی از این دست موجب شد اتحادیه کشور‌های اسلامی برای «رسم المصحف» بریل و با هدف دستیابی به تصمیم واحد شکل بگیرد تا قرآن‌هایی که در کشور‌های مسلمان نشین منتشر می‌شود، از رویه‌ای واحد برخوردار شوند.
عباسی اظهار کرد: اهمیت دسترسی به وحدت رویه برای کشور‌های اسلامی به خصوص کشور‌هایی که توان چاپ قرآن به خط بریل ندارند و مجبورند آن را از کشور‌های ناشر تهیه کنند، بسیارمهم است.
* تدریس قرآن در مدارس بر اساس شیوه کم علامت
محمد بابایی، مدیر اجرایی طبع و نشر قرآن کریم نیز در این جلسه ضمن ارائه گزارشی از فعالیت این مؤسسه، گفت: در کتابت قرآن از صدر اسلام و همزمان با نزول قرآن، کتابت با خط حجازی و بعد خط کوفی انجام می‌شد که نقطه و اِعراب نداشت. اَعراب در آن زمان قرآن را به راحتی می‌خواندند و مشکلی نداشتند. اما با گسترش اسلام، نقطه گذاری و اِعراب گذاری قرآن، برای تازه مسلمانان به یک ضرورت تبدیل شد.
بابایی با اشاره به انواع اِعراب در کتاب‌های قرآن افزود: در حال حاضر در کشور‌های مختلف مسلمان نشین چند نوع اِعراب گذاری وجود دارد: در کشور‌های عربی شیوه مصری رایج است و قرآن را به خط عثمان طه کتابت می‌کنند.
وی تصریح کرد: یک شیوه هم وجود دارد که به شیوه هندی معروف است و در کشور‌های شبه قاره هند مرسوم است که حدود یک میلیارد مسلمان در آن زندگی می‌کنند. این شیوه، پراِعراب و شلوغ است. کشور‌های تونس، الجزایر و ترکیه هم روشی خاص خود دارند.
مدیر اجرایی طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی گفت: مرکز طبع و نشر قرآن کریم حدود ۳۰ سال پیش به دستور رهبر معظم انقلاب تأسیس شد و هدف آن تهیه مصحف جمهوری اسلامی ایران بود. در نتیجه تحقیق و بررسی کارشناسی در زمینه رسم قرآن، قرآنی تهیه شد که هر فرد با سواد فارسی بتواند با کمترین نیاز به آموزش، آن را قرائت کند.
بابایی با بیان اینکه شیوه مصحف جمهوری اسلامی ایران شیوۀ کم علامت است، اضافه کرد: در حال حاضر قرآن در آموزش و پرورش بر اساس شیوه کم علامت تدریس می‌شود و دانش‌آموزان بر این اساس تعلیم می‌بینند که شیوه‌ای خودآموز و راحت است.
وی درباره قرآن کم علامت به خط بریل اظهار کرد: در سال ۱۳۹۰ کارشناسان مؤسسه روشندلان اصفهان با توجه به شناختی که از مرکز طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی داشتند، موضوع چاپ قرآن کم علامت به خط بریل را مطرح کردند و پس از بحث و بررسی‌های متعدد، دریافتیم که شیوه کم علامت برای خط بریل موفق و عملیاتی است و در نهایت کارشناسان این مؤسسه، قرآن کم علامت را تبدیل به خط بریل کردند.
بابایی افزود: در سال ۱۳۹۱ نیز کنفرانسی در ترکیه برگزار شد که حدود ۱۵ کشور اسلامی در آن شرکت داشتند و قرآن‌های خود را عرضه کردند. در آن زمان قرآن کم علامت ایرانی برای معرفی در این کنفرانس عرضه و به عنوان قرآن برگزیده شناخته شد. سال ۱۳۹۳ هم یک شرکت دانش بنیان در اصفهان با کار کارشناسی حدود ۱۰ هزار ساعت کار، چاپگر قرآن به خط بریل را تولید کرد و در حال حاضر قرآن‌هایی که به خط بریل چاپ می‌شود با چاپگر‌های ایرانی است.
* عدم وفاق ملی در کتابت قرآن به خط بریل
سخنران دیگر این نشست خوانین زاده مدیر مرکز نابینایان بود که درباره جایگاه قرآن به خط بریل در سطح بین‌المللی گفت: وحدت رویه در قرآن به خط بریل، در سطح ملی و بین‌المللی باید به سمتی برود که هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور همسو و هم‌راستا باشد تا متن قرآن با وحدت و یکپارچگی به دست مسلمانان نقاط مختلف دنیا برسد.
خوانین زاده تأکید کرد: یکی از خلأ‌های موجود در این عرصه، نبود وفاق ملی در کتابت قرآن به خط بریل برای ارائه به اتحادیه بین‌المللی است.
مجید مشایخی، کارشناس منابع بریل مرکز رودکی نیز گفت: موضوع آسان‌سازی قرائت قرآن پیش‌تر از طرح آن به اتحادیه بیان شده بود؛ منتها نسبت به علائم رسم‌الخط جا افتاده، تعصباتی وجود دارد که اصلاً نمی‌توان خلاف آن عمل کرد.
وی افزود: در نتیجه نمی‌توان به توافق رسید. ضمن اینکه نابینایان با وجود اینکه بریل را به خوبی می‌دانند، اما اطلاعات فنی و علمی اندکی در حوزه دانش رسم المصحف دارند.
سپهری کارشناس قرآن نیز درباره مشکلات موجود در استفاده از فناوری خط بریل الکترونیکی گفت: یکی از مباحثی که برای خط بریل مطرح می‌شود، استفاده از بریل الکترونیک و اتصال مانیتور به کامپیوتر و یا هر وسیله هوشمند دیگر است.
وی افزود: بریل کاغذی به دلیل حجم و استهلاک، قابل استفاده نیست و اکنون برجسته‌نگار هوشمند همراه مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته‌ای که تسهیل‌کننده و ساده‌ساز خواندن قرآن برای نابینایان است، قرآن بریل دیجیتال است که این امکان را فراهم می‌کند تا با یک دستگاه کوچک، کل قرآن در دسترس افراد نابینا قرار گیرد.