رئیس سازمان ملی پرورشی استعداد‌های درخشان گفت: رئیس جمهور، هیئت دولت و وزیر آموزش و پرورش قول داده اند، دانش آموزانی که مربوط به دهک‌های یک، دو، سه و چهار هستند، از پرداخت هزینه‌های تحصیلی سمپاد معاف باشند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه صف اول شبکه خبر با موضوع مدارس استعداد‌های درخشان، از آزمون ورودی تا افزایش کیفیت آموزشی میزبان خانم یاوری، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان ملی پرورشی استعداد‌های درخشان بود.
سؤال: این ایام به خاطر آن اعتراض‌هایی که شده بود راجع به آزمونی که بنا بود اتفاق بیفتد، خیلی اخبار سمپاد بالا آمد و شاید عده‌ای هم که اصلاً سمپاد را نمی‌شناختند، حساس شدند که سمپاد چیست.ممکن است بفرمایید بالاخره به کجا رسید؟
یاوری: مسئله‌ای که یک مقداری نگرانی ایجاد کرده بود این بود که ما برای دانش آموزان سمپاد در دو دوره متوسطه اول و متوسطه دوم دانش آموز می‌پذیریم. دانش آموزانی که در دوره متوسطه اول ما پذیرفته می‌شوند، برنامه ریزی شده برایشان که در یک دوره شش ساله آموزش‌های منسجم تربیتی، پژوهشی و علمی را بگذرانند. شکایتی از سمپاد شده بود و براساس آن دیوان محترم عدالت اداری حکم داده است که برای گذر از دوره اول و دوره دوم متوسطه، دانش آموزان می‌باید مجدداً آزمون بدهند. مثل بقیه دانش آموزان بیرون از سمپاد که ما برای آزمون تکمیل ظرفیت از آنها مجدداً آزمون می‌گیریم و پذیرای یک عده‌ای از آنها هستیم. دانش آموزانی که الان دانش آموز سمپاد هستند خیلی نگران بودند که فرصت‌های آماده شدن را از دست داده اند و در عین حال در روند آموزشی شان ممکن است اختلالی پیش بیاید و خیلی معترض بودند به این حکم، خوشبختانه با همکاری خوب قضات محترم دیوان، حکم نهایی به این تعلق گرفت که بچه‌هایی که فعلاً دانش آموز سمپاد هستند، یعنی دانش آموزان هفتم، هشتم و نهم فعلی، از این شمول آزمون استثناء شوند.
سؤال: آن چیزی هم که خودشان مطالبه می‌کردند همین بود، درست است؟
یاوری: برای این بچه‌هایی که دانش آموز هستند، این همان چیزی هست که می‌خواستند، منتها ما فکر می‌کنیم که اصولاً برگزاری این آزمون، برنامه‌های تربیتی سمپاد را تا حد زیادی مختل می‌کند به جهت اینکه این برنامه‌ها شش ساله هستند و جابه جا شدن در میانه راه، برنامه‌های ما را دچار یکسری اختلالاتی می‌کند. البته حکم دیوان عدالت محترم است و ما باید اجرا کنیم، خود دوستان دیوان هم به ما گفته اند که راه برای تجدیدنظرخواهی هنوز باز است.
سؤال: پس ممکن است با تجدیدنظرخواهی کلاً آن آزمون حداقل برای کسانی که به پایه اول وارد شده اند، دیگر تکرار نشود ؟
یاوری: بله.
سؤال: در بین این اخباری که با هم مرور می‌کنیم، سمپاد خبر خوبی هم مشابه آنچه که اشاره کردید دارد که بخواهید اشاره کنید؟
یاوری: بله یکی از دستاورد‌های مهم دیگر ما که در فضای سمپاد اتفاق افتاده است و به نظر می‌رسد که علاوه بر تشکر از دیوان عدالت اداری در مورد آن حکم هیئت عمومی، که واقعاً خیلی با دقت نظر و نگاه مثبت رأی نهایی را صادر کردند، در این حوزه هم می‌باید از هیئت محترم دولت و رئیس جمهور محترم، وزیر محترم آموزش و پرورش تشکر کرد، قولی است که امسال به ما دادند برای اینکه چهار دهک اول، دانش آموزانی که مربوط به دهک‌های یک، دو، سه و چهار هستند، از پرداخت هزینه‌های تحصیلی سمپاد معاف باشند.
چنانچه می‌دانید، مدارس سمپاد بر مبنای مبالغی که از خانواده‌ها دریافت می‌کنند، هزینه‌های جاری خودشان را می‌پردازند و به همین جهت گاهی فشار‌هایی به خانواده‌ها وارد می‌شود، البته سمپاد تخفیف‌های خوبی برای خانواده‌های با دهک‌های پایین پیش از این هم ارائه می‌کرد، اما این تصمیم هیئت محترم دولت خیال خانواده‌ها را راحت کرده است که اگر مربوط به دهک‌های خانواده‌های کم برخوردار هستند، همچنان تلاش شان را بکنند، سعی شان را بکنند که وارد مدارس سمپاد شوند و نگران هزینه‌ها نباشند، حتی بالای دهک‌های چهار را هم من می‌خواهم از خانواده‌ها خواهش کنم که در صورتی که فرزند مستعدی دارند، بدانند بدون نگرانی هزینه‌های تحصیلی، تلاش شان را بکنند.
سؤال: هزینه هایتان خیلی بالا است؟
یاوری: براساس مصوبه‌ای که ما داریم در شورای عالی آموزش و پرورش، مدارس سمپاد باید نیمی از شهریه مدارس غیرانتفاعی را بگیرند، اما به جهت رعایت حال خانواده‌ها معمولاً این مبلغ تا یک سوم و حتی کمتر است. مثلاً در تهران حتماً از یک سوم شهریه‌های مدارس غیرانتفاعی کمتر است. اما ما ارائه تخفیف‌هایی که داریم به خانواده‌هایی که به دلایل متفاوتی نیاز به مساعدت بیشتری دارند، تلاش خیلی زیادی می‌کنیم که بچه‌ها از دهک‌های پایین‌تر هم به سهولت وارد مدرسه شوند و بتوانند در این مدارس تحصیل کنند و به جایگاه‌های خوب علمی و اثرگذار در جامعه برسند.
در سال جاری براساس البته عوامل متعددی این دستاورد اتفاق افتاده است، ما ۴۵ درصد افزایش داشته ایم در درصد دانش آموزانی که از دهک‌های یک تا چهار در مدرسه ما پذیرفته شده بودند امسال نسبت به سال گذشته.
۴۵ درصد عدد قابل توجهی است برای ما، دستاورد مثبتی تلقی می‌شود برای ما، امیدواریم که باز هم این مسیر را ادامه دهیم و تلاش بیشتری کنیم و خانواده‌هایی که بچه‌های آنها در شرایط عادی امکان دسترسی تحصیلات ارزشمند و مؤثر برای ورود به صندلی‌های ارزشمند دانشگاه را ندارند، بتوانند از مسیر سمپاد این فرآیند را طی کنند و به آن جایگاهی که حقشان است و شایسته آن هستند برسند.
سؤال: خانم دکتر اصلاً سمپاد برای چه شکل گرفت، هدف اصلی شکل گیری برای چه بوده است؟
یاوری: سه هدف اصلی دارد سمپاد، هدف اول این است که دانش آموزانی که از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند معمولاً ویژگی‌های مثبت و منفی ویژه خودشان را دارند. بعنوان مثال کمال گراتر از بقیه بچه‌ها هستند به همین جهت بیشتر منتقد می‌شوند، بیشتر ممکن است نکات منفی را ببینند، بنابراین اضطراب پیدا کنند، یا مثلاً اگر که دور باشند نمونه‌های بچه‌های بااستعداد دیگر را نبینند در اطراف شان، ممکن است به نوعی از غرور کاذب مبتلا شوند. من از بقیه خیلی بالاتر هستم، در صورتی که اگر با خودشان کنار همدیگر باشند و در فضا‌هایی باشند که آموزش و پرورش می‌تواند سرمایه گذاری بیشتری کند برای اینکه این مشکلات مربوط به ضریب هوشی بالاتر و البته توانمندی‌هایی مثل عطش یادگیری بیشتر، مثل سرعت یادگیری بیشتر که در این بچه‌ها است پاسخگویی کند، خیلی فضای مناسبی است. این ایده در همه دنیا هم کم وبیش وجود دارد با شدت و ضعف خودش مدرسه ویژه دانش آموزان استعداد‌های برتر وجود دارد.
هدف دوم عدالت آموزشی است، در سال جاری از ۴۰ رتبه برتر کنکور، ۱۵ نفر جزء مناطق دو و سه آموزشی هستند، که اصطلاحاً مناطق کم برخورداتر آموزشی محسوب می‌شوند، از این ۱۵ نفر در سال جاری، ۱۴ نفرشان دانش آموز سمپاد هستند. در سال گذشته از ۱۴ نفر، همه ۱۴ نفری که برای مناطق کم برخوردار بودند، سمپادی بودند. دختر خانم‌هایی که وارد این رتبه‌های برتر می‌شوند، اغلب سمپادی هستند، بچه‌هایی که از مدارس غیرانتفاعی وارد می‌شوند، درصد بسیار بالایی از آنها سمپادی هستند. می‌خواهم بگویم سمپاد مسیری است برای ورود بچه‌هایی که بضاعت مالی کافی برای وارد شدن به مدارس غیرانتفاعی خوب را ندارند یا حتی در مناطقی زندگی می‌کنند که اصلاً مدارس غیرانتفاعی برتر آنجا وجود ندارد و سمپاد این امکان را دراختیار آنها قرار می‌دهد که استعدادهایشان را شکوفا کنند و به رشد کافی برسند.
سومین دلیل و مأموریت مهم سمپاد این است که هر کشوری نیاز به افرادی دارد که اصطلاحاً به آنها می‌گوییم نخبه، این‌ها به فرمایش رهبری، هدیه‌های الهی برای کشور هستند برای اینکه مسائل کشور را حل کنند، برای اینکه بتوانند آن سقف‌های شیشه ای، محدودیت‌هایی که گاهی ذهنی هم هستند، بشکنند و با تزریق اعتماد به نفس به مردم و با تلاش و کوشش شان بعضی از مشکلات کشور را حل کنند. سمپاد جای خیلی خوبی برای تربیت این بچه‌ها است، ما در گذشته تقریباً ۵۰ ساله خودمان هم ستاره‌های خیلی درخشانی داشتیم از بچه‌هایی که از خانواده‌های متفاوت و متنوع توانسته اند این فضا را ایجاد کنند و هم اعتماد به نفس ایجاد کنند در مردم برای اینکه ملت ما ملت بسیار پراستعدادی است، بسیار پرتلاش و پردستاورد است در حوزه‌های متفاوت علمی و فرهنگی و هم اینکه واقعاً مسئله کشور را حل کنند.
سؤال: شما تعبیر رهبری را هم اشاره کردید که این هدیه الهی است. فارغ از آنچه که فرمودید مصوب شده است که تا دهک چهار هزینه پرداخت نکنند، این منطقاً و عقلاً درست است که ما بگوییم که یک سرمایه خدادادی که برای آینده کشور درست است، اگر می‌خواهید حفظ شود و پرورش داده شود هزینه اش را خودت باید بدهید، آیا این درست است؟ می‌خواهم بگویم به نظر من کل هزینه‌های سمپاد باید کاملاً رایگان باشد، چون این‌ها جزء سرمایه‌های این کشور هستند و چرا باید خودش این هزینه را بدهد؟
یاوری: واقعیت این است که خیلی ایده آل‌های خوبی وجود دارد از این جهت که ما به مدارس سمپاد رسیدگی بیشتری کنیم. فرمایش رهبر هم همین است.
سؤال: شما اصلاً بودجه دولتی ندارید؟
یاوری: خیر. خود ساختمان و مکان مدرسه متعلق به دولت است، بسیاری از مدارس ما از نیرو‌های انسانی دولتی استفاده می‌کنند یعنی نیروی رسمی آموزش و پرورش در آن مشغول به کار است، در بعضی از موارد حتی نیروی انسانی هم از هزینه جاری مدرسه هزینه اش را دریافت می‌کند. نکته خیلی مهم این است که باید به مقدورات کشور هم توجه کنیم، متأسفانه ما در کشور در شرایطی داریم صحبت می‌کنیم که آموزش و پرورش مشکلات بسیار عدیده‌ای دارد، محدودیت جدی روی بودجه دارد.خیلی علاقه مند هستیم مخاطبان برنامه شما که مسئولان کشور هستند به ما کمک کنند و بودجه بیشتری دراختیار ما بگذارند.
سؤال: فکر می‌کردم منطقاً باید آموزش برای این بچه‌ها رایگان باشد؟
یاوری: اینطور نیست. البته تلاش بسیار زیادی می‌شود که هیچ بچه‌ای به خاطر محدودیت‌های اقتصادی از خدمات سمپاد محروم نماند، تلاش زیادی می‌شود که بچه‌ها بیشتر فرصتی پیدا کنند که در دهک‌های اقتصادی متفاوت، در طبقه‌های اجتماعی متفاوت، با همدیگر همکاری کنند و مسئله را حل کنیم، ولی حق با شما است و جای امکانات بیشتر خیلی زیاد است.
سؤال: الان چند تا مدرسه دارید، چه تعداد دانش آموز، پراکندگی تان در کشور به چه صورت است، آیا متوازن است یا خیر؟
یاوری: ما ۷۰۰ و چند مدرسه در سراسر کشور داریم در دوره‌های اول و دوم متوسطه و برای دختران و پسران دانش آموز تقریباً متعادل است که حدود ۱۳۰ هزار دانش آموز در این مدارس مشغول به تحصیل هستند. قانونی که هیئت امنا برای ما تصویب کردند این است که در هر شهری که ما دستکم ۳ هزار دانش آموز در پایش آنها یا در پایه نهم داشته باشیم، موظف هستیم که مدرسه سمپاد تأسیس کنیم، تعداد شهر‌های بسیار انگشت شماری هستند شاید یکی دو شهر در کل کشور که این نصاب ۳ هزار را دارند، اما به جهت اینکه ساختمان و امکانات تأسیس مدرسه را نداشتند ما در آنجا مدرسه سمپاد نداریم به استثنای یکی دو مورد در همه شهر‌هایی که بالای ۳ هزار دانش آموز در یکی از این دو پایه که عرض کردم، دانش آموز دارند مدرسه سمپاد ایجاد شده است.
سؤال: بودجه ساخت مدرسه را دولت می‌دهد؟
یاوری: بله.
سؤال: الان آموزش و پرورش معضل معلم دارد، شما هم این مشکل را دارید؟
یاوری: معمولاً دوستان در مناطق لطف می‌کنند و سمپاد را در یک اولویتی قرار می‌دهند ما مدرسه بدون معلم نداریم، اما کیفیت شان متفاوت است.
سؤال: یعنی معلمانی که در سمپاد تدریس می‌کنند به همان میزان که دانش آموزان متفاوت هستند، آیا معلمان آن هم متفاوت هستند یا خیر؟
یاوری: همانطور که دانش آموزان طیفی هستند از بالاخره خیلی قوی تا نسبتاً قوی، در مورد معلم‌ها این صادق است، به هر حال کیفیت‌ها متفاوت است. بعلاوه اینکه دانش آموزانی که در مدرسه سمپاد هستند واقعاً فقط کتاب درسی نمی‌خوانند به همین جهت معلمی را لازم دارند که مهارت‌های بیشتری داشته باشد، علاقه به یاد گرفتن بیشتر داشته باشد و توانایی ارتباطی خیلی خوبی داشته باشد با این بچه‌ها به همین جهت طبیعتاً باید آدم‌های خاص تری باشند.
سؤال: الان شما می‌توانید ادعا کنید که همه استعداد‌های این کشور آن‌هایی که تازه به مرحله آموزش در آن پایه‌ای که ثبت نام انجام می‌گیرد رسیده اند، همه را شناسایی کرده اید؟
یاوری: به هیچ وجه. ببینید دو نکته در این مورد وجود دارد، اول اینکه استعداد‌ها انواع متفاوتی دارند و ما اغلب روی استعدادی منطقی و استعداد‌های کلامی متمرکز هستیم در آزمون ورودی. به همین جهت مثلاً کسی که استعداد ورزشی دارد یا استعداد هنری دارد ممکن است در این آزمون پذیرفته نشود. در طیف دوم هم به هر حال هر آزمونی، هر چیزی در دنیا، یک خطایی دارد مخصوص اینکه دانش آموزان خوبی باشند که در روز آزمون به هر دلیلی عملکرد خوبی نداشته باشند و پذیرفته نشود و یک خطایی هم دارد که دانش آموزانی که خیلی خوب نیستند، ولی به هر دلیل در روز آزمون حالا با روش‌های متفاوت دوپینگی و چیز‌هایی که وجود دارد وارد سازمان شوند، اما تعداد این‌ها خیلی کم است و تلاش می‌شود که هرچقدر ممکن است کمتر شود.
یکی از دستاورد‌های اخیر سازمان که من برای آن خیلی خوشحال هستم این است که کیفیت آزمون ما از سال ۹۹ به بعد که ما داریم پایش می‌کنیم، دائماً رو به بهبود است، هم از جهت صحت سؤال‌ها و هم از جهت تنوع و تازگی سؤال‌ها که موجب می‌شود که آثار آموزش‌های قبلی کمرنگ شود و هم از جهت فراگیری انواع متفاوت استعداد‌ها در همان حوزه‌هایی که ما می‌سنجیم.
سؤال: احتمالاً ممکن است کسی بتواند با سفارش و این‌ها وارد سمپاد شود؟
یاوری: به هیچ وجه. هیچ سهمیه‌ای وجود ندارد، یکی از مشهورترین نکات در مورد سمپاد این است که سهمیه‌ای برای کسی قائل نیستیم و تنها ملاک ورود به سمپاد فقط آزمون ورودی است و ما به شدت قانونمدار عمل می‌کنیم دوستان هم می‌دانند که ما قدری مخاطبین خودمان را می‌رنجانیم.اگر بخواهم فقط یک ملاک خدمت شما ارائه کنم، مثلاً از مسئولان مختلفی که در بخش‌های مختلف هستند و اغلب علت آن هم این است که قوانین ما را به درستی نمی‌دانند ما انواع سفارش‌ها را داریم همینطور آدم‌هایی که حاضر هستند مبالغ خیلی هنگفتی را بپردازند برای اینکه بچه هایشان وارد این مدارس شوند و حتی یک مورد هم جواب مثبت نمی‌دهیم.
سؤال: آزمون شما ترکیبی است از سنجش علمی، مهارتی، حتی اخلاقی، پرورشی و این‌ها است؟
یاوری: نه، آزمون در پایش شان فقط تست هوش است و متمرکز است بیشتر روی هوش‌های پنجگانه‌ای که در آزمون‌های بین المللی استاندارد در همین حوزه از آنها آزمون گرفته می‌شود. در مرحله بعد که پایه نهم به دهم است، علاوه بر تست هوش ما اندکی تست اطلاعات تحصیلی هم از بچه‌ها می‌گیریم که آنها هم البته مایه فهم عمیق‌تر و دانش تحلیلی‌تر بچه‌ها را در حوزه‌های درسی می‌سنجند.
سؤال: تا الان پیگیر بوده اید که فارغ التحصیلان مدارس شما، آن‌هایی که از دهه‌های قبل فارغ التحصیل شده اند، الان کجا هستند، آیا حضورشان در مدارس سمپاد واقعاً سرنوشت شان را تغییر داده است چه برای خودشان، آیا الان آدم‌های اثرگذاری برای کشور هستند یا خیر؟
یاوری: متأسفانه به دلیل خلأ قانونی که وجود دارد و آموزش و پرورش بعد از پایان دوره تحصیلات عمومی مسئولیت در مقابل این بچه‌ها ندارد، پایگاه‌های داده یا اطلاعات موثق آماری در مورد این افراد وجود ندارد. من مشخصاً نمی‌توانم خدمت شما بگویم که چند درصد از این بچه‌ها الان چه مسئولیت‌هایی در کشور دارند. اما نمونه‌ای اگر بخواهیم بررسی کنیم، براساس نمونه‌های آماری که ما اطلاعات آنها را جمع آوری کرده ایم، میزان مهاجرت در این بچه‌ها کم و بیش شبیه هر جمع نخبگانی دیگر در کشور است.
سؤال: بالا است؟
یاوری: بله خیلی پایین نیست و شبیه فارغ التحصیلان مثلاً دانشگاه‌های خوب کشور کم و بیش همان عدد است. اما همان درصد خوبی که داخل ایران باقی می‌مانند خوشبختانه مسئولیت‌های خیلی ارزشمندی را در حوزه‌های متفاوت از حوزه ادبیات و هنر و فرهنگ بگیرید تا حوزه علم و فناوری و پزشکی تا حوزه مسئولیت‌های مدیریتی در کشوردارند. ما سمپادی‌های خیلی قوی داریم که الان به شدت اثرگذار هستند.
سؤال: این خروجی برخلاف آن هدف اصلی شما نیست که شما اشاره کردید که دارید سرمایه‌های کشور را پرورش می‌دهید برای آینده کشور، ولی الان با یک درصد بالایی از مهاجرت مواجه هستید یا حتی شاید بی اطلاع باشید از آینده بچه ها، آیا این در تناقض آن هدف نیست، یعنی شما برای یک هدفی این مدارس را راه اندازی کرده اید، ولی فارغ التحصیل که شد دیگر رها است اصلاً معلوم نیست که به آن نقطه‌ای که هدفگذاری کرده اید می‌رسد یا خیر.
یاوری: همینطور است. علت عمده این مشکلی که می‌فرمایید، شکافی است که در سال‌های گذشته بین سمپاد در دوره تحصیلی عمومی و بنیاد نخبگان و وزارت علوم وجود داشته است که متولی پرورش این بچه‌ها بعد از ورود به دانشگاه هستند، ما به شدت داریم تلاش می‌کنیم که این شکاف را کاهش بدهیم. گفتگو‌های خیلی خوبی داشتیم بخصوص با دوستان مان در بنیاد نخبگان که این دانش آموزان برای بعد از فارغ التحصیلی. باشگاه دانش پژوهان جوان را تأسیس کردیم در سال گذشته و استقلالی که پیدا کرد،مسئول پیوند بین این دو گروه است و این بچه‌ها بعد از اینکه فارغ التحصیل می‌شوند مدت کوتاهی را در باشگاه دانش پژوهان جوان خدمات دریافت می‌کنند و بعد بلافاصله وارد برنامه‌های بنیاد نخبگان شوند و بنیاد ملی نخبگان هم برنامه‌های خوبی دارد برای به کارگیری آنها.
سؤال: یعنی الان فارغ التحصیلان شما همه عضو بنیاد می‌شوند؟
یاوری: الان نیستند، ولی بنا است که این اتفاق بیفتد.
سؤال: حالا عضو بنیاد هم شوند باز معلوم نیست که خیلی آن آینده تضمین شده باشد البته، چون همین مشکلاتی که کردید بنیاد هم با آنها تقریباً دست به گریبان است.
یاوری: همینطور است منتها آنها دست شان بازتر است و حوزه مسئولیت شان هم واقعاً این است که فرآیند هدایت و به کارگیری استعداد‌های برتر را پیگیری کنند، هم زبانی و هم هدفی که در سال‌های اخیر در یکی دو سال اخیر خوشبختانه ما با بنیاد پیدا کرده ایم بر اثر گفتگو‌های مختلف کمک می‌کند که این زنجیره ادامه پیدا کند.
سؤال: شما درصد قبولی‌های کنکوری تان ۱۰۰ است؟
یاوری: نه اینطور نیست. به هر حال بچه‌ها در طول زمان ممکن است انگیزه درس خواندن شان را از دست بدهند، تیزهوش بودن به هیچ وجه برای موفقیت کافی نیست و احتیاج است که همراه با تلاش و کوشش باشد، اما درصد خوب و درخشان است.
سؤال: تقریباً چند درصد فارغ التحصیلان شما به دانشگاه می‌روند؟
یاوری: ۶۵ درصد از مدال آوران جهانی در المپیاد‌های جهانی علمی، بچه‌های سمپاد هستند، ۶۰ و چند درصد، نزدیک به ۷۰ درصد از رتبه‌های تک رقمی، همینطور رتبه‌های زیر ۳ هزار دانش آموزان سمپاد هستند و در اغلب دانشگاه‌های خوب، بزرگ‌ترین مجموعه دانشجویی فارغ التحصیلان مدارس سمپاد هستند، درصد درصد چشمگیر است، اما به هر حال به دلایل متفاوت ممکن است بعضی از دانش آموزان ما موفق نشوند. به نظر من همین جا نکته خوبی است که من خطاب به بینندگان شما که دانش آموزان غیرسمپادی دارند این نکته را اشاره کنم که ما همه تلاش مان را می‌کنیم که سمپاد جای خوبی برای درس خواندن، برای زندگی کردن و برای تجربه اندوختن باشد، اما به هیچ وجه معتقد نیستیم که سمپاد تنها مسیر موفقیت باشد یا تضمین کننده سرنوشت آدم ها، به هیچ وجه نباید فکر که یک آزمون دو ساعته سه ساعته می‌تواند سرنوشت آدم‌ها را تغییر بدهد، دانش آموزان خیلی خوش استعداد، خوش قریحه‌ای بیرون از مدارس سمپاد هستند که موفقیت‌های خیلی خیلی خوبی به دست می‌آورند.
سمپاد الان دو معاونت دارد، یکی از این معاونت‌ها به برنامه ریزی برای مدارس سمپاد می‌پردازند، اسم معاونت دیگر، پرورش استعداد‌های فراگیر است که در آن معاونت ما نگران استعداد‌های خوبی هستیم که به هر دلیل بیرون از مدارس سمپاد هستند. این بچه‌ها ممکن است نخواسته اند وارد مدارس سمپاد شوند، یا به هر دلیلی نتوانسته اند وارد مدارس سمپاد شوند یا حتی ممکن است مربوط به شهر‌هایی باشند که جمعیت آن قدر کم است که ما مدارس سمپاد نداریم در آنها. اما برنامه‌های فراگیری که ما داریم طراحی می‌کنیم و نو به نو اجرا می‌کنیم، تلاش می‌کند که این بچه‌ها را جذب کند و استعداد‌های این‌ها هم شکوفا شوند و موفقیت‌های خیلی خوبی دراختیار همه بچه‌ها قرار بگیرد.
سؤال: آنچه که اشاره می‌کنید بعنوان دستاورد بیشتر تأکید دارد بر توفیقات علمی، یعنی المپیاد‌های علمی یا کنکور. آیا سمپاد صرفاً این‌ها را بعنوان خروجی به آنها نگاه می‌کند یا نه در حوزه پرورشی و تربیتی هم سمپاد حرفی برای گفتن دارد؟
یاوری: ما شعاری داریم در مدارس سمپاد که درهر نیاز کشور یک سمپادی آماده اثرگذاری است. چشم انداز مأموریت ما در این شعار تجلی پیدا کرده است بعلاوه ما کل محتوای درسی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم را در کلاس‌های مختلف سمپاد در کل کشور ضبط کرده ایم و آنجا دراختیار این بچه‌ها قرار داده ایم. برنامه‌هایی مثل برنامه هوشیار و برنامه علمی نو که برنامه‌های تلویزیونی هستند که سمپاد در تولید آنها مشارکت خوبی داشته است، دارند تلاش می‌کنند که آن مخاطب‌های بااستعدادی را که بیرون از مدارس سمپاد هستند شناسایی کند و بالا بکشد. متناسب با توانمندی که ما داریم، بودجه محدودی که داریم و نیروی انسانی مشخصی که دراختیار ما است، داریم تلاش می‌کنیم که برای آن بچه‌هایی که به هر دلیل وارد مدارس سمپاد نشده اند هم مسیری ایجاد کنیم، به آنها انگیزه بدهیم و هدایت شان کنیم که آنها هم آینده خوبی داشته باشند.
سؤال: ما در سند تحول بنیادین تعبیری داریم تحت عنوان دانش آموزان چند ساحتی، یعنی باید چند ساحتی باشند. اول اینکه تعریف ما از این چند ساحتی چه است و بعد اینکه چقدر توفیق داشته اید در رسیدن به این هدف؟
یاوری: سند تحول بنیادین شش ساحت اصلی را نام می‌برد و از آموزش و پرورش می‌خواهد که بچه‌ها را در همه ساحت‌های ششگانه پرورش بدهد. طبیعتاً بچه‌های متفاوت ممکن است در ساحت‌های متفاوت، استعداد‌های متفاوتی داشته باشند، اما به نظر ما می‌رسد که نفس این مسئله که بچه‌ها فرصتی برایشان فراهم بیاید که خودشان را در هر کدام از این ساحت‌های ششگانه آزمایش کنند و تخمینی از استعداد خودشان در هر کدام از این ساحت‌ها داشته باشند و بتوانند استعدادهایشان را در ساحت‌های ششگانه پرورش بدهند و از آنجایی که هستند یک قدری بهتر شوند.
سؤال: می‌شود بفرمایید این ساحت‌های ششگانه چه چیز‌هایی هستند؟
یاوری: اسم مفصل آن را نمی‌گویم، چون وقت گرفته می‌شود، ساحت ورزشی، ساحت علم و فناوری، ساحت کارآفرینی و اقتصادی، ساحت هنری، ساحت اجتماعی و ساحت اعتقادی و عبادی. این شش ساحت متفاوتی است که مطابق با سند باید بچه‌ها در آن ساحت‌ها رشد کنند. فوق برنامه‌هایی که عرض کردم ۸۸ هزار نفر برنامه‌ای که در سال گذشته ما داشتیم در این ۶ ساحت‌ها به طور کامل پوشش می‌دهند، یعنی ما همه این ساحت‌ها را برایشان فوق برنامه‌های متناسبی برنامه ریزی کرده ایم.
سؤال: فکر می‌کنید غیر از آن ساحت علمی که اشاره کردید، در آن پنج تای دیگر در کدامیک موفق‌تر بوده اید؟ یعنی آیا مثلاً در حوزه اعتقادی و عبادی و دینی آیا واقعاً توفیق دارد مدرسه سمپاد، یعنی دانش آموزانی فارغ التحصیل می‌شوند که این‌ها به لحاظ اعتقادی و دینی انسان‌های مؤمنی هستند، یا در حوزه اجتماعی یا در حوزه کار و اقتصاد که اشاره کردید کارآفرین خواهند بود الزاماً؟
یاوری: یک مقدمه کوچک عرض کنم که پیش از سال ۹۹ برای سال‌های طولانی، کشور ما متأسفانه دچار یک بدفهمی خیلی عمیق در مورد سمپاد شد و نظام آموزش و پرورش کشور تلاش خیلی جدی کردند که سمپاد را محدود کنند یا از بین ببرند. در یکی از این سال‌ها فکر می‌کنم سال ۹۵ مصوبه‌ای تصویب شد برای نابودی سمپاد که اگر واقعاً دلسوزانه نظام تلاش نکرده بودند، عملاً این اتفاق محقق می‌شد.
کما اینکه مدارس نمونه در این سال‌ها متأسفانه در دوره اول به شدت تضعیف شدند و الان نزدیک به نابودی هستند. طبیعتاً در همه سال‌ها سمپاد و مدارس سمپاد مثل بیماری که در حالت کما قرار می‌گیرد و فقط به آن مهمترین و حیاتی‌ترین فرآیند‌های زندگی اش می‌پردازد، مدارس سمپاد هم خیلی از مسئولیت‌های دیگر را کنار گذاشته اند و متمرکز شده اند روی فرآیند‌های حداقلی خودشان که عمدتاً فرآیند‌های حرفه‌ای و علمی بوده اند. به همین جهت واقعاً ما شاید چند نسلی از سمپاد را از این فضای چند ساحتی و فضای تربیتی فرهنگی کمرنگ‌تر داشته باشیم، اما به نظر می‌رسد که تلاش خیلی جدی در سمپاد و در مدارس سمپاد الان دارد اجرا می‌شود برای اینکه واقعاً در همه این ساحت‌های ششگانه بچه‌ها تقویت شوند.
طبیعتاً عوامل دیگری هم مثل خانواده، مثل رسانه، مثل فضای اجتماعی، روی رشد و پرورش و استعداد‌های بچه‌ها در همه این زمینه‌ها دخیل هستند. ما علاقه مند هستیم هر دانش آموز در هر سطحی از رشد و پرورش که وارد سمپاد می‌شود در هر یک از این ساحت‌ها یک گام جلوتر فارغ التحصیل می‌شود.
سؤال: بعد ممکن است برخی این را بعنوان یک چالش مطرح کنند که شما اگر دانش آموز متوسطی را که تک ساحتی هم بوده، مثلاً خیلی در حوزه کارآفرینی، در حوزه عبادی و مسائل دینی خیلی آدم ویژه‌ای نبوده است به لحاظ خانوادگی و اجتماعی، این را اگر آوردید و توانستید بعنوان یک فارغ التحصیل با تمام این ساحات تحویل جامعه بدهید هنر کرده اید یعنی اینکه شما یک استعداد درخشانی که تیزهوش بوده است بیاورید در این مدرسه بعد هم بگویید ما ۱۰۰ درصد یا اینقدر درصد قبولی داشته ایم و اینقدر المپیادی داشته ایم، این‌ها را بعنوان مثلاً دستاورد معرفی کنید، که این استعداد‌های خود طرف بوده است مثلاً شما یک بخشی اش را پرورش داده اید، شاید معتقد باشند که خیلی هنری اتفاق نیفتاده است، شما این را قبول دارید یا اساساً می‌گویید نه این فضا یک چیز دیگر است.
یاوری: من یک مقدمه‌ای عرض کنم، ما به هیچ وجه معتقد نیستیم که تنها جایی که هنرمندانه دارد در کشور عمل می‌کند سمپاد است. اجازه بدهید من یک مقایسه‌ای کنم، ما در المپیاد‌های جهانی تقریباً جزء پنج کشور اول محسوب می‌شویم در همه سال‌های با کم و بیشی که وجود دارد و توجه کنید که رقبای ما کشور‌هایی هستند که جمعیت شان چندین برابر ما است و نظام آموزشی خیلی خیلی خوبی دارند و به طور طبیعی انتظار می‌رود که تعداد بااستعداد‌ها در این کشور‌ها خیلی بیشتر از کشور ما باشد. ما پرورش قوی و کارآمد استعداد‌ها که عمدتاً در سمپاد اتفاق می‌افتد در مدارس دیگر هم تا حدی است، کمک می‌کند که ما از این رقبا پیشی بگیریم، تصور کنید که در سال گذشته در المپیاد نجوم از ۱۰ نفری که از کشور ما اعزام شدند ۹ نفر مدال طلای المپیاد نجوم را گرفتند، کشور بعدی امریکا است که فقط ۳ تا طلای نجوم گرفته است، توجه بفرمایید که جمعیت آنها چندین برابر ما است و امکانات و بودجه‌ای که صرف این کار می‌کنند به شدت بیشتر از ما است.
سؤال: یعنی ارزش افزوده‌ای است که شما دارید ایجاد می‌کنید؟
یاوری: این حتماً ارزش افزوده‌ای است که نظام آموزش و پرورش دارد ایجاد می‌کند یک بخش مهمی از آن حتماً سهم سمپاد است، ولی به نظر می‌رسد که لزومی ندارد که بین ارزش افزوده‌های متعددی که در کشور دارد تولید می‌شود و حتی در داخل آموزش و پرورش تولید می‌شود، رقابتی ایجاد کنیم، سمپاد حتماً کار هنرمندانه‌ای دارد می‌کند، این بچه‌ها حتماً بدون سمپاد به این درجه از رشد و پرورش نمی‌رسیدند، شما اگر با اغلب سمپادی‌ها موفق صحبت کنید، معتقد هستند که بدون سمپاد به این درجه از موفقیت نمی‌رسیدند، اما حتماً آدم‌های موفق دیگری هم در کشور هستند که از مسیر‌های دیگری موفق شده اند که آن کار هم خیلی هنرمندانه‌ای است.
سؤال: در اساسنامه یک بند هفتی دارد که می‌گوید آموزش و ارتقای توانمندی کارشناسان و معلمان در راستای شناسایی و پرورش دانش آموزان صاحب استعداد‌های برتر است. چقدر به این سمت حرکت کرده اید؟
یاوری: در سال گذشته ما شروع کرده ایم به برگزاری جشنواره‌ها که ویژه معلمان و مدیران مدارس سمپاد است، با فرهنگ سازی شروع کردیم، با توانمندسازی ادامه دادیم، حجم کاری که ما انجام داده ایم در این حوزه‌ها خودمان را راضی نمی‌کند هنوز، یعنی ما فکر می‌کنیم که به مراتب بیش از کاری که انجام داده ایم باید انجام بدهیم محدودیت‌های بودجه و نیروی انسانی عمدتاً مانع شده است از این که بتوانیم فراگیرتر انجام بدهیم. منتها اینجا یک مشکل اساسی دیگر هم وجود دارد، معلمان مدارس سمپاد که از بین معلمان انتخاب می‌شوند و ماندگاری شان در مدارس سمپاد چه معلمان و چه مدیران خیلی خیلی کم است، به دلایل متفاوت جابجا می‌شوند یعنی رؤسای مناطق گاهی تصمیم می‌گیرند که معلمی که آمده است تجربه اندوخته در مدرسه سمپاد را به مدارس دیگر ببرند.
سؤال: یعنی از بالاتر این اتفاق می‌افتد؟
یاوری: بله تصمیم مدیریتی مناطق آموزش و پرورش یا ادارات کل آموزش و پرورش است گاهی هم مسائل شخصی خود فرد است، فقط مثال عرض کنم، در دو سال گذشته ما حدود ۲۰۰ نفر از مدیران ما جابجا شدند که اگر نسبت به ۷۰۰ بسنجیم یعنی بیش از مقداری که شما بتوانید روی آن حساب کنید، آموزش بدهید، توانمندی سازی کنید و تجمیع و نگهداشت تجربه را رقم بزنید. وقتی که این تجمیع تجربه اتفاق نمی‌افتد طبیعتاً شما همه اش مرتب باید افراد را آموزش بدهید، دوباره جابجا می‌شوند، ما خیلی خوشحال می‌شویم که تجربه‌ها دراختیار دیگران قرار بگیرد، اما فکر می‌کنیم قبل از اینکه تجربه‌ای بتواند دراختیار دیگران قرار بگیرد برای چند سالی تثبیت شود و تجربه‌ای وجود داشته باشد که منتقل شود. به همین جهت خیلی علاقمند هستیم که این تلاش را کنیم که معلمان ویژه سمپاد داشته باشیم هم به دلیل اینکه ماندگاری شان در مدارس ما یک مقداری بیشتر شود و ما بتوانیم توانمندسازی را منظم و هدفمند و نظام‌مند انجام بدهیم و هم به این جهت که اصلاً بعضی از توانمندی‌هایی که بچه‌های مدرسه سمپاد احتیاج دارند ممکن است بعضی از مدارس دیگر احتیاج نداشته باشند و بالعکس بعضی از نیاز‌هایی که در مدارس دیگر وجود داشته است ممکن است اصلاً در مدارس سمپاد وجود نداشته باشد. اگر ما این توانمندی را داشته باشیم که معلمان ویژه مدارس سمپاد را تربیت کنیم متناسب با نیاز‌های این بچه‌ها و بعد سعی کنیم که با انباشت تجربه الگو‌های آموزشی خوبی تهیه و تدوین کنیم که آن الگو‌های آموزشی را بتوانیم دراختیار دیگران قرار بدهیم به یکی از اهداف خیلی مهم دیگر سمپاد که ارتقای کل نظام آموزشی کشور است دست پیدا می‌کنیم.
سؤال: شما خودتان سمپاد خوانده اید؟
یاوری: بله.
سؤال: چند درصد از مدیرانی که در سمپاد کار می‌کنند خودشان سمپادی هستند؟
یاوری: زیاد هستند. ما یک سنت خیلی زیبایی در مدارس سمپاد داریم که بچه‌ها بعد از اینکه فارغ التحصیل می‌شوند، برمی گردند به مدارس شان آنجا در کسوت معلم، در کسوت معاون، خدمات ارائه می‌کنند و همیشه این حساسیت و نگرانی را راجع به مدارس سمپاد دارند یعنی ارق خیلی بالایی، آن دوره‌ای که عرض کردم که سمپاد در شرف نابودی بود، شاید مهمترین گروه‌هایی که تلاش کردند برای اینکه سمپاد را حفظ و احیاء کنند همین فارغ التحصیلان گذشته سمپاد بودند الان هم خیلی از آنها رسمی و غیررسمی در مدارس رفت و آمد دارند.
سؤال: با شروع سال تحصیلی برخی از مؤسسات که در حوزه کنکور و مسائل اینچنینی فعالیت می‌کنند تماس می‌گیرند با خانواده‌ها که برای آموزش‌های خارج از درس، که بعضاً هم کلاهبردار هستند، بچه تان را بیاورید اینجا ما کمک شان می‌کنیم، چند درصد از این‌ها مجوز دارند یا توصیه‌ای که شما برای خانواده‌ها در پی این تماس‌ها دارید چه است؟
یاوری: مقدار کمی از آنها مجوز دارند، ولی اگر حتی مجوز هم داشته باشند خواهش من از خانواده‌ها این است که بچه‌ها را درگیر این فضای سنگین تست و کنکور نکنید اجازه بدهید این‌ها کودکی شان را کنند بچه‌ای که با فشار اولیاء و با فشار این تجربه‌های سنگین تست و کنکور و رقابت در دوره دبستان وارد مدارس سمپاد می‌شود به احتمال خیلی زیاد در فشار سنگین درسی مدارس سمپاد دچار کمبود می‌شود ما واقعاً نمی‌خواهیم بچه‌هایی که توانایی ذهنی کافی ندارند وارد سمپاد کنیم با این روش‌ها بعلاوه اینکه ما در سمپاد داریم همه تلاش مان را می‌کنیم که با پیش بینی ناپذیر کردن آزمون و با ایجاد تنوع در آزمون، کاری کنیم که اثر این آموزش‌ها کاهش پیدا کند.
سؤال: یعنی شما مهارت تست زنی به دانش آموزان خودتان یاد نمی‌دهید؟
یاوری: به هیچ وجه، مگر سال یازدهم و دوازدهم که زمان مراجعه با بحث کنکور است و علاقه مند نیستیم که قبل از آن بچه‌ها درگیر این موضوع شوند به ویژه در سال‌های دبستان من متأسفانه مواردی را می‌شناسم که بچه‌ها سال‌های سوم و چهارم دبستان درگیر این بحث‌ها می‌شوند. خواهش من از خانواده‌ها این است که به جای اینکه این کار را انجام بدهید نمونه سؤال‌های سال‌های قبل سمپاد دراختیار شما است، کتاب‌های متفاوتی هم هستند که با ضعف و قوتی که دارند می‌توانند بچه‌ها را با فضای تست هوش آماده کنند، برنامه تلویزیونی هوشیار هم که سال گذشته پخش شده است از شبکه هفتم صداوسیما و امکان پیدا کردن آن در شبکه‌های مجازی وجود دارد، نمونه‌های خوبی دراختیار فرزند شما قرار می‌دهد برای اینکه این فضا را بشناسد و بیشتر از آن به هیچ وجه نیازی نیست.
سؤال: اگر نکته‌ای باقی مانده است بفرمایید.
یاوری: اولاً دعوت می‌کنم از دانش آموزان خوب کشورمان بچه‌هایی که با استعداد هستند و علاقه مند و پرانگیزه هستند برای رشد که به سایت سمپاد sampad.medu.ir مراجعه کنند و از خدماتی که آنجا است استفاده کنند مستقل از اینکه داخل مدارس هستند یا خارج از مدارس. همینطور ما نمایشگاه‌های متعددی داریم که دستاورد‌های پژوهشی بچه‌ها را در تهران و شهرستان‌ها دراختیار بچه‌ها می‌گذاریم، این دیوار بین سمپاد و غیرسمپاد را باید متخلخل کنیم و باید فضایی فراهم کنیم که بچه‌ها بتوانند از این فضا عبور کنند. بچه‌های سمپاد محتاج ارتباط با بچه‌های غیرسمپادی هستند و بالعکس، به نظر من این دوستی‌ها و این همکاری‌ها است که برای کشور مفید خواهد بود. یادی می‌کنم از پدر معنوی سمپاد آقای دکتر اژه‌ای بزرگوار که همه ما نوعی شاگرد ایشان محسوب می‌شویم، سومین سالگرد درگذشت ایشان ۲۶ آبانماه است و من فکر می‌کنم که همه پیشرفت‌هایی که سمپاد در طول این سال‌ها داشته است مرهون تلاش و فداکاری و تعهد ایشان است.