تولید ۱۶۰۰ محصول پر طرفدار در حوزه نانو فناوری

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، گفتگوی ویژه خبری با حضور آقای احمدوند رئیس ستاد توسعه فناوری نانوی کشور، آقای چیذری از تولید کنندگان حوزه فناوری نانو و خانم میرزازاده از تولید کنندگان محصولات فناوری نانو به موضوع سهم محصولات نانو در دیپلماسی فناوری کشور پرداخت.

مشروح گفتگو را در ادامه می بینید؛
سوال: آقای احمدوند قرارداد‌های صنعتی که امروز با صنایع منعقد شد، در حوزه محصولات فناوری نانو بیشتر در چه حوزه‌هایی بود؟
احمدوند: قرارداد‌هایی که امروز امضا شد سه قرارداد بود که دو مورد از آن‌ها در حوزه عمران که یکی مربوط به حوزه بتن‌های سبک برای ساخت ۴۵۰ واحد مسکونی بود و یکی ورق‌هایی که در حوزه ساختمان استفاده می‌شود و یک قرارداد در حوزه خودرو بود.
سوال: توسعه بازار می‌تواند برای محصولات ایجاد کند درست است؟
احمدوند: بله عملاً قرارداد‌هایی است که بین شرکت‌های فناور و مشتریانی که در حوزه صنعت هستند منعقد شده برای فروش محصولات به آن‌ها که طبیعتاً منجر به توسعه بازار خواهد شد.
سوال: محصولات قبلی هم که در حوزه فناوری نانو داشتیم به حوزه صنعت خودرو هم وارد شده بود، فکر می‌کنم صنعت خودرو و البته صنعت ساختمان در ردیف‌هایی که محصولات فناوری نانو دارند استفاده می‌شوند به ترتیب صنعت ساختمان، یک است و بعد خودرو است، درست است؟
احمدوند: در بازار ۱۴۰۱ بله همینطور بوده که بیشترین سهم از بازار را این دو حوزه داشتند.
سوال: پس نشان می‌دهد که فناوران کشور توانسته‌اند اعتماد این دو صنعت را کسب کنند.
احمدوند: هم نشان می‌دهد که توان فنی در این حوزه‌ها است و هم کشش بازار، دو حوزه‌ای هستند که حجم بازارشان حجم بازار بزرگی است و محصولاتی که توانسته‌اند به بازار برسند سهم قابل توجهی از بازار نانو را به خودشان اختصاص داده‌اند. البته این عدد و رقم در مقایسه با ظرفیتی که فناوری‌های بالا دارد هنوز جای رشد دارد، ولی به هر حال این دو حوزه، دو حوزه با کشش بازار بالا هستند.
سوال: آقای چیذری در خصوص حوزه فعالیتی که شما می‌کنید حوزه سلامت است، حوزه پزشکی، در خصوص محصولاتتان توضیح می‌فرمایید؟
چیذری: ما ۶۸۰، ۶۹۰ شرکت تولید کننده بسیار تکنیکال و به روز در حوزه تجهیزات پزشکی داریم و حمایت بسیار خوبی هم در چند سال اخیر شده است حتی در اداره کل تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو، حدود سه ماهی است که کارگروه میکرو و نانو را زیر نظر معاون محترم فنی آقای دکتر عامری و با حمایت ویژه مدیر کل محترم، شروع بسیار قوی‌تری رویش انجام داده است.
سوال: در خصوص محصولاتی که در حوزه فناوری نانو دارید توضیح می‌فرمایید.
چیذری: ببینید در تجهیزات پزشکی ما به روز بودنمان نشان دهنده این است که هیچ چیزی خارج از نانو و میکرو نداریم یعنی یکی از پیشرفته‌ترین تجهیزات مصرفی دنیا و سرمایه‌ای دنیا تجهیزات پزشکی است که عمدتاً به سمت نانو شدن و میکرو شدن پیش می‌رود و استفاده از مواد اولیه نانو و میکرو دارد، تقریبا بالاترین لبه فناوری را تجهیزات پزشکی در دنیا دارد.
سوال: دانش فنی در طراحی و تولید کامل بومی شده است؟
چیذری: بله در بسیاری از موارد ما ۷ صادر کننده طلایی داریم دو تا از این صادر کنندگان طلایی از تولید کنندگان بسیار موفق تجهیزات پزشکی هستند.
سوال: یعنی صفر تا صد بومی خودمان است.
چیذری: بله این گونه است، اما این را خدمت شما عرض کنم که همکاران ما چرخ را نیامدند مجدد بسازند همکاران ما آمدند فناوری و تکنیک را بومی کردند به این صورت که وقتی ما کالایی را مشاهده می‌کنیم دقیقاً عمق ساخت آن کالا را در ایران می‌توانیم درک کنیم که ساخت سازندگان خود ما است.
سوال: یعنی در ابتدا در زمینه بومی‌سازی دانش فنی پیش می‌روید، طراحی بومی می‌کنید، تولید داخلی می‌کنید و نیاز بازار را برطرف می‌کنید.
چیذری: برطرف کردن نیاز بازار شاخص‌های زیادی می‌خواهد که انشاالله در ادامه بحث خواهم گفت، ولی به شما بگویم که دانشمندان و حتی افرادی که تحصیلات دانشگاهی ندارند، ولی به صورت حرفه‌ای این کار را از گذشته شروع کرده‌اند تقریباً می‌توانم بگویم در دنیا جزء بی بدیل‌ها هستیم و نمونه‌های کمتری در این باره داریم، مثلاً ما در ایران جزو انگشت شمار کشور‌هایی هستیم که دستگاه میکروسیتی را ساختیم.
سوال: آقای دکتر احمدوند ستاد نانو فکر می‌کنم یک سال گذشته بود که تغییر نام پیدا کرد به ستاد نانو و میکرو، درست است؟
احمدوند: بله یک ماموریت جدیدی شورای انقلاب فرهنگی و معاونت علمی به ستاد نانو سپردند که فناوری‌های حوزه میکرو را که زیرساخت‌های مشترک با حوزه نانو نیاز دارند، هم ما متولی توسعه آن باشیم.
سوال: در حوزه میکرو الان به کجا رسیدیم؟
احمدوند: کاری که در چند ماه گذشته در حوزه میکرو انجام شده با یک سری مطالعات هم توانمندی‌های داخل و هم رصد جهت‌گیری فناوری در دنیا، ما چهار حوزه اصلی را انتخاب کردیم به عنوان حوزه‌های تمرکزی که برای توسعه فناوری آن بنا است کار انجام بدهیم یکی روی حوزه دارو‌های طولانی عمل است که ماده موثره آن عمدتا میکرویی است، چون ما تا قبل از این روی حوزه دارو‌ها کار می‌کردیم و از بعضی از شرکت‌ها حمایت می‌کردیم، ولی جا‌هایی که ماده موثره دارویی آن‌ها نانویی نبود نمی‌توانستیم حمایت کنیم از حوزه ماموریتی ستاد خارج بود، الان روی حوزه دارو‌های طولانی عمل یکی از محور‌های ما است، محور دیگر ابزار‌های تشخیص بر بالین است که خیلی از آن‌ها مبتنی هم بر فناوری میکروفلوئیدیک هستند یعنی کانال‌ها یا یک جریان سیال در مقیاس میکرومتری اگر بخواهیم یک اشاره خیلی خلاصه انجام بدهیم.
سوال: در این زمینه هم محصول را شرکت‌ها ساخته‌اند و هم دستگاه آن را ساخته‌اند درست است؟
احمدوند: الان کسانی را داریم که دارند محصول می‌سازند برای تشخیص بر بالین که نیاز به مراجعه به آزمایشگاه برای اندازه‌گیری بعضی از پارامتر‌های مثلاً خونی نباشد در محل شما بتوانید مثل همان اندازه‌گیری قند خون که الان ابزارهایش است در این فضا یکی از حوزه‌های تمرکز ستاد است، یکی دیگر از حوزه‌ها به صورت کلی حوزه حسگری است، ولی الان محور اول کار ما در حوزه حسگرها، توسعه فناوری تامین انرژی یا برداشت انرژی از محیط برای کاربرد‌های حسگری است و چهارمین حوزه طراحی مدار‌هایی با کاربرد‌های خاص است، چون در مدار‌های میکروالکتریکی خیلی فضا وسیع است و خیلی باید کشور در این حوزه کار انجام بدهد چیزی که ما به عنوان ماموریت کوتاه مدت ستاد انتخاب کردیم و نتیجه همین کار‌های مطالعاتی بوده طراحی مدار‌های با کاربرد خاص که باز می‌خورد به همان حوزه حسگری یعنی یک طرف روی طراحی مدار و یک طرف روی حوزه تامین انرژی این‌ها ۴ حوزه اولویت‌داری است که ما انشالله روی توسعه فناوری آن پیش خواهیم رفت، فراخوان‌هایی داده شده و شناسایی شدند یک سری از افرادی که ظرفیت فنی روی این حوزه‌ها را دارند که ما بتوانیم کمکشان کنیم که فناوریشان را توسعه بدهند و بتوانند در قالب محصول این‌ها را به بازار عرضه کنند. سوال: آقای دکتر چیذری شما هم فرمودید در حوزه بازار محصول دارید درست است؟
چیذری: بله میکروسیتی به هر حال می‌تواند هزینه‌های اکتشافی و هزینه‌های تحقیقاتی و هزینه‌های تشخیصی را بسیار کاهش دهد و تسریع کند به عنوان مثال شما برای بررسی یک بافت توده توموری نیاز دارید این را به صورت ورق‌های بسیار نازک در بیاورید زیر میکروسکوپ مطالعات کنید، ولی در میکروسیتی آن تومور را به شکل کامل می‌شود داخل آن دستگاه گذاشت و به دقت به صورت یک تصویر چهار بعدی آن را بررسی کرد. جالب این است که ما در تجهیزات پزشکی این قدر در این زمینه پیشرفت کردیم که چالش‌های تولید تجهیزات پزشکی ما آمده کمک کننده صنعت شده است یعنی ما در عموم کشفیات گذشته داریم از صنعت به سمت تجهیزات پزشکی تکمیل می‌شد، ولی در اینجا میکروسیتی را همکاران ما به نوعی طراحی کردند، کوچک سازی کردند و کاربردی‌تر و دقیق‌تر به سمت نانو برده‌اند که مثال بارز آن این است که وقتی شما می‌خواهید گمانه‌های نفتی را بزنید تا ببینید که آیا آن معادن نفت زیرزمینی از لحاظ مرغوبیت و اقتصادی صرفه دارد یا خیر نیاز بود ۵۰۰ متر تا ۱۰۰۰ متر گمانه زنی شود، ولی با دستگاه میکروسیتی صنعتی که واقعاً افتخار ما است جزو شرکتی هستیم که در دنیا سازنده این دستگاه هستیم و حتی می‌توانم بگویم از لحاظ دقت فقط ما یک رقیب داریم در دنیا که به یک میکرون می‌رسد که متعلق به کشور آمریکا است، ولی این میکرو سیتی ما قابلیت این را دارد که چاه‌های نفتی که نیاز به فناوری‌های بازیافت دارند یا جا‌هایی که ما می‌خواهیم معادن و نفت را استخراج کنیم با کوچک‌ترین گمانه زنی، با یک دهم گمانه زنی‌هایی که نیاز است به صورت معمول انجام شود صرفه اقتصادی و ذخیره آن معدن را در کشورمان بتوانیم با ارزان‌ترین روش استخراج کنیم.
سوال: روی خط خانم میرزا زاده با ما هستند یکی دیگر از تولید کنندگان محصولات فناوری نانو که محصولشان را در نمایشگاه امسال عرضه کردند. خانم میرزازاده در خصوص محصولتان توضیح می‌فرمایید؟

میرزازاده: محصول ما بر پایه فناوری لیپوزومال و سوپرولیپوزومال است که شامل بسته مکمل‌های تغذیه‌ای می‌شود محصول اولیه ما بُنزوم بود که کلسیم و ویتامین دی سوپرولیپوزومال است و محصول بعدی شربت همازوم پلاس را داشتیم که آهن، فولیک اسید و ب ۱۲ سوپرو لیپوزومال است.
سوال: فکر می‌کنم این محصولات از مزیت‌هایشان تاثیرگذاری بالا و عوارض کم است درست است؟
میرزازاده: دقیقاً همینطور است هر دو محصول در مقیاس نانو است فرمولاسیونشان و به طور کلی نانو ذرات لیپوزومال این قابلیت را دارند که باعث جذب چند برابر ماده موثره‌ای که دارند در خودشان حمل می‌کنند بشوند و همچنین به طرز چشمگیری عوارض جانبی را از جمله عوارض گوارشی را کاهش می‌دهند از طرفی خیلی از مکمل‌ها خصوصاً املاح، جذبشان با یکدیگر تداخل دارد یا حتی با مصرف غذا که این مورد هم خیلی کمتر است، چون مکانیسم جدیدی برای جذب با کمک نانو ذرات ایجاد می‌شود.
سوال: در خصوص توسعه بازارتان در داخل کشور توضیح می‌فرمایید، الان این محصول توسعه بازارش در داخل کشور چطور است و در زمینه صادرات هم شما فعالیت کرده‌اید؟
میرزازاده: شرکت ما نخستین شرکتی بود که تکنولوژی تولید نانو ذرات خوراکی لیپوزومال و سوپرالیپوزامال را بومی‌سازی کرد، پارسال تعدادی از محصولات را به بازار عرضه کردیم این دو محصول، دو محصول جدید ما هستند و تازه رونمایی شدند و به بازار عرضه شدند. تیم بازاریابی ما روی فروش آن‌ها فعالیت می‌کند تا بیشتر شناخته شود خصوصا خدمت پزشکان محترم که از مزیت‌های این نوع فرمولاسیون‌ها نسبت به انواع مرسومی که قبلاً وجود داشته آگاه شوند، چون خیلی از این‌ها می‌تواند حتی جایگزین شود و در مواردی با تشخیص پزشک با انواع تزریقی آن جایگزین شود، در مورد صادرات، شرکت مجوز‌های لازم را به لحاظ ساختار کلین روم و نحوه تولید آن دارد و مذاکراتی هم صورت گرفته است.
سوال: ممنون از شما، گزارش دیگری در خصوص نمایشگاه و محصولاتی که عرضه شده آماده است این گزارش را ببینیم.
"پخش گزارش"
سوال: آقای دکتر احمدوند فناوری که الان بومی شده پایه‌اش دانش فنی است که بومی شده و اهمیت آن روی همان است، زمینه برای تولید محصولات جدیدتر هم به وجود می‌آورد درست است؟
احمدوند: بله بعضی از فناوری‌ها عملاً می‌شود گفت تعبیر فارسی آن یک سکو یا فناوری پلت فرمی هستند یعنی شما یک توانمندی را دارید و می‌توانید با آن کار‌های متعدد انجام بدهید مثلاً در حوزه توانمندی نانوپوشش‌ها می‌شود کلی محصول متفاوت داشت، در حوزه نانو الیاف و کاتالیست‌ها همینطور، این محصول روی فناوری لیپوزومال کار کرده که بیاید آن ماده موثره دارویی را حفاظت کند از شرایط خاصی که در معده است که بتواند از این شرایط عبور کند و در روده باز شود. حالا اینکه آن ماده موثر چه باشد، می‌شود محصولات متنوعی که می‌توان با آن تولید کرد که مثلاً این شرکت روی حوزه ویتامین‌ها کار کرده، روی آهن کارکرده، دیگرانی هستند که روی بعضی از ماده موثره‌های گیاهی کار کردند مثل زردچوبه، سیلیمارین کار شده و این‌ها مواردی است که چندین شرکت الان در کشور هستند توانمندی فناورانه‌شان را دارند و دارند محصولات متعددی را تولید می‌کنند، بعضی‌هایشان به عنوان ماده اولیه صنایع غذایی استفاده می‌شود و بعضی‌ها به عنوان ماده اولیه صنایع دارویی.
سوال: به بحث سهم محصولات نانو در دیپلماسی فناوری هم بپردازیم، معاون علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور امروز به این نکته اشاره کردند که نانو فناوری سهم ویژه‌ای در دیپلماسی فناوری کشورمان ایفا می‌کند. در این زمینه دیپلماسی فناوری برنامه‌ها چگونه است؟ ما می‌دانیم در زمینه دیپلماسی فناوری محصولات مختلف نانو فناوری الان به کشور‌های مختلف صادر می‌شود، سهمی که برای آن در نظر گرفته‌اند فکر می‌کنم ۶.۳ درصد از کل سهم بازار ۱۴۰۱ مخصوص به صادرات نانو بوده است. در این زمینه صحبت می‌فرمایید.

احمدوند: بحثی که معاون محترم علمی فناوری داشتند هم امروز و هم چند روز گذشته قبل از شروع نمایشگاه نانو یک محور که در بحث آقای دهقانی است این است که در تمام تعاملاتی که با کشور‌های خارجی معاونت علمی داشته چه سفر‌های خارجی که معاون محترم علمی داشتند و چه تعاملاتی که با نماینده‌های کشور‌های دیگر در ایران داشتند یکی از محور‌های تقاضا از طرف کشور‌های دیگر برای توسعه تعاملات، در حوزه نانو بوده است.
ما توانمندی‌های مختلفی در کشور داریم الحمدلله در حوزه‌های مختلف از جمله در حوزه بیو تکنولوژی، در حوزه تجهیزات پزشکی، در حوزه کوانتومی، در حوزه‌های مختلف یکی از محور‌های مورد توجه و درخواست از طرف‌های بیرونی، حوزه نانو است به خاطر توانمندی که در کشور وجود دارد. ما الان نهاد‌های متعددی را در کشور داریم از فضای دانشگاهی که دارند در حوزه تولید علم کار می‌کنند، جایگاه خوبی را در دنیا داریم، محققین برجسته‌ای را در دنیا داریم تا شرکت‌هایی که دارند محصول تولید می‌کنند که ما الان چیزی حدود ۳۵۸ شرکت داریم در ایران که حدود ۱۶۰۰ محصول مورد تایید را دارند البته ادعا در نانو زیاد است بعضی‌هایشان در فرایند توسعه هستند و بعضی‌ها هم ممکن است در بعضی از حوزه‌هایی مثل منسوجات فقط اسم نانو را استفاده کنند، ولی آن ۱۶۰۰ تا که عرض می‌کنم آن‌هایی هستند که تاییدیه نانومقیاس را دارند یعنی جزء نانو متری داشته باشد، تاثیر روی خواص داشته باشد، بتوانند به صورت مهندسی و کنترل شده تولید کنند. یک بخشی از این‌ها هم به بازار‌های صادراتی رسیدند، در آماری که شما اشاره کردید برای سال ۱۴۰۱ حدود ۶۹ میلیون دلار بعضی از شرکت‌ها مجموع صادراتشان آن چیزی که ما توانستیم احصا کنیم، قطعاً حجم صادرات بیشتر از این‌ها است، چون یک تعداد از شرکت‌ها خودشان زیرساخت صادراتی ندارند با واسطه، صادر می‌کنند و ممکن است اطلاعات و ارقام آن‌ها به صورت دقیق برای ما ارسال نشود آن چیزی که با اطلاعات گمرک، اطلاعات سامانه دانش بنیان معاونت علمی، اطلاعات سازمان توسعه تجارت و اطلاعاتی که از خود شرکت‌ها گرفتیم این‌ها را تطبیق دادیم نهایتاً آمار پارسال ۶۹ میلیون دلار بوده که حدود ۶ و خرده‌ای درصد حجم بازار بوده، این صادرات به حدود ۴۸ کشور در سال ۱۴۰۱ انجام شده است که در آن از کشور‌های همسایه است که حجم اصلی صادرات هم به همین کشور‌ها بوده به عراق، ترکیه، افغانستان و روسیه بوده تا کشور‌های مختلفی در اروپا و حتی آمریکا، یعنی داریم شرکت‌هایی که صادرات از مواد اولیه تا تجهیزات را به کشور‌های اروپایی و به آمریکا استرالیا داشته‌اند. حضور در این بازار‌ها در کنار حضور پررنگ ایران در حوزه‌های مختلفی مثل استانداردسازی نانو که الان ایران یک عضو فعال کمیته نانوی سازمان بین‌المللی استانداردسازی است، یک کمیته‌ای به عنوان تی‌سی ۲۲۹ ذیل سازمان ایزو که متولی تدوین استاندارد‌های نانو است. حدود ۱۱ درصد از استاندارد‌هایی که سازمان ایزو تا الان منتشر کرده توسط محققین ایرانی تدوین شده است در مجموع این جایگاهی که در تولید علم داریم، در شرکت‌های فناور داریم، در استفاده‌های صنعتی داریم، حجم صادراتی که شرکت‌ها داشتند مجموع این‌ها باعث شده که شان و جایگاه ایران در دنیا طوری شود که تقاضا از طرف خیلی از کشور‌ها برای تعامل با شرکت‌های ایرانی در حوزه نانو افزایش پیدا کند و این محور می‌تواند یکی از محور‌های اصلی همان دیپلماسی ما باشد در تعامل با کشور‌های دیگر در حوزه دیپلماسی علم و فناوری متمرکز بر حوزه نانو که انشالله در آینده یک محوری از دیپلماسی اقتصادی ما باشد در تعامل با کشور‌های دیگر.
سوال: که در مسیر توسعه هم قرار خواهد گرفت درست است؟
احمدوند: حتماً همینطور است در این مسیر شرکت‌ها دارند پیش می‌روند هرچند که در این مسیر مسئله و مشکل طبیعتاً زیاد دارند، ولی افق روشن است و در این مسیر دارند پیش می‌روند با همه مسائل و مشکلاتی که البته خیلی‌هایش داخلی است.
سوال: آقای چیذری شرکت شما یکی از شرکت‌هایی است که محصولات متعددی صادر می‌کند محصولات فناوری نانو جزء این محصولات هستند چالش‌هایی قاعدتاً در این زمینه دارید درست است؟
چیذری: نمی‌دانم باید جلوی دولت ادعای چالش کرد یا نه، ولی واقعاً آقای دهقانی فیروزآبادی و همکاران محترمشان وقت زیاد می‌گذارند یعنی ما گاهی خجالت می‌کشیم که مزاحم اوقات این دوستان خوبمان بشویم، ولی می‌گویند دست ما کوتاه و خرما بر نخیل، ساختار‌ها در این چرخ دنده‌های نظام نانو، میکرو تجهیزات پزشکی گاهاً به علت تعرض منافع می‌آید گردش را مختل می‌کند، مثال بارز این که تولید کنندگان ارتوپدی ما که واقعاً بعضی از محصولاتشان میکرو بوده مثلاً تولید کنندگان پروتز‌های فک و صورت شما فرض کنید که این وزنی از فلز ندارد، ولی تکنیک دارد، فناوری دارد، این را باید در آن اندازه کوچک بسیار مقاومش کند. ما سه سال اصلاح قیمت در این تولید کنندگان شریف، اشتغال زا، پایه‌ای و تکنیکال نداشتیم. به تازگی توجه در وزارت بهداشت به وجود آمد که بعد از ۳ سال قیمت این‌ها را اصلاح کند و این‌ها ترغیب به توسعه بشوند در صورتی که ما با ۳۰ درصد ظرفیت این‌ها را می‌بینیم تولید می‌کنند، چون صرفه اقتصادی ندارد، در همین مورد می‌شود تطبیق داد به همه چیز وقتی ما می‌آییم اختراعی در دولت قبل به نام ارز حمایتی می‌کنیم و می‌آییم این سم را می‌خواهیم به تدریج از بدن این فناوری و توسعه و تولید خارج کنیم، این جا تعارض‌های منافع به وجود می‌آید به این علت که تولید کننده داخلی باید بیاید با نرخ بازار آزاد تولید کند، حقوق، تورم، نهاده‌های انرژی و ... را به این تحمیل کند همه چیز را از بازار آزاد تامین می‌کند، ولی ما می‌آییم به رقبای این‌ها که بعضاً آمریکایی هستند، در دنیا تیراژشان چندین برابر ما است ارز حمایتی می‌دهیم، خوب او با چه روشی تولید کند تا صرفه اقتصادی داشته باشد. برای تیراژ ۸۰ میلیون و با ارز حمایتی آیا امکان رقابت با خارجی وجود دارد؟ با این حال تولید کنندگان ما آن قدر هنرمند و شریف هستند که با این فشار‌ها توانسته‌اند ۳ سال روی پای خودشان باقی بمانند.
سوال: آقای احمدوند در این زمینه قانون جهش تولید دانش بنیان‌ها توانسته کمک بکند درست است؟

احمدوند:قانون جهش تولید دانش بنیان یک قانون نوپا است که شاید مهم‌ترین تاثیری که انشاالله بگذارد، چون در شروع این مسیر هستیم روی کمک به مسیر توسعه فناوری است یک بخشی از جنس معافیت‌های مالیاتی تحقیق و توسعه، روی موضوع صادرات که سوال شما است، مسائل یک مقدار متنوع و متعدد است که ما یک جا‌هایی هم حتی قانون خوب برایش داریم، ولی شاید اجرا آن قدر نمی‌شود یا مثلاً مقرراتی که داریم تغییر مقررات در زمان‌های کوتاه، مباحث مالی که شرکت‌ها برای نقل و انتقال مالی‌شان با آن مواجه هستند، یک جا‌هایی مسئله شاید موضوع صادرات نیست مسئله این است که به شرکت کمک کنیم به توانی برسد که بتواند با شرکت‌های خارجی رقابت کند، ولی مثلاً این که به محصولی که دارد تولید می‌کند یا مشابه محصولش به وارد کننده ارز ترجیحی داده می‌شود خوب این شرکت توان رشد را پیدا نمی‌کند از این جنس موانع زیاد است. در حوزه دانش بنیان و در حوزه معاونت علمی یکی از کار‌هایی که دارد انجام می‌شود واسطه‌های صادراتی هستند که در بعضی از کشور‌ها معاونت ایجاد کرده است، کار دیگر توانمندسازی این شرکت‌ها است کمک‌ها و یارانه‌هایی که برای گرفتن مجوز‌ها و تاییدیه‌های ورود به بازار‌های دیگر است، این‌ها خاص حوزه دانش بنیان است، ولی ما مباحث عمومی مان روی حوزه صادرات نیاز به ارتقا دارد، چون جهت‌گیری کشور ما متاسفانه جهت گیری صادراتی نیست در شعار‌ها و حرف متاسفانه می‌گوییم، ولی کشور ما کشوری نیست که نگاهش روی حوزه صادرات باشد شما دیدید در مقرراتی که برای منع صادرات بعضی از کالا‌ها در طول سال چند بار وجود دارد نیاز است که خیلی اتفاقات بیفتد و در سطح فکر و اندیشه یک تغییر جدی اتفاق بیفتد و بعد ترجمه عملیاتی در سطوح اجرا و قوانین و مقررات پیدا کند.