هفته جهانی خلع سلاح در سال ۲۰۲۳ همزمان با هجدهمین روز یورش جنایت‌کارانه رژیم صهیونیستی به نوار غزه آغاز شد.
مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۹۵ از دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی دعوت کرد تا در قطعنامه B ۷۲/۵۰ مشارکت جدی‌تری داشته باشند.
اعلام هفته جهانی خلع سلاح از سوی سازمان ملل بخشی از تاریخ تلاش کشور‌های جهان برای ساختن جهانی امن‌تر است؛ چراکه باور به موثر بودن گفتگو و مذاکره سیاسی جدی برای حل‌وفصل تنش‌ها و خطرات تشدید شده همچنان زنده است؛ اگرچه سلاح‌های کشتار جمعی، به‌ویژه تسلیحات هسته‌ای به دلیل قدرت مخرب و تهدید گسترده برای بشر همچنان تولید، خرید، فروش و استفاده می‌شوند؛ انباشت بیش از حد این تسلیحات و تجارت آن‌ها سبب شده صلح و امنیت بین‌المللی و توسعه پایدار زیر سایه سنگین ناامنی قرار داشته باشد.
تلاش برای خلع سلاح اهداف متعددی را دنبال می‌کند؛ حفظ امنیت و صلح بین‌المللی، حمایت از اصول بشری، حمایت از غیرنظامیان، ترویج توسعه پایدار، تقویت اعتماد میان کشور‌ها و جلوگیری یا پایان دادن به منازعات مسلحانه از آن جمله هستند.
در حالی که پیشرفت‌های علم و فناوری همچنان زندگی بشر را متحول می‌کند، بسیاری از پیشرفت‌ها نیز با سرعتی فزاینده، طراحی و دستیابی به فناوری‌های جدید تسلیحاتی با کاربرد‌های نامشخص یا بالقوه خطرناک را ممکن می‌سازد؛ تلاش‌های جدی در زمینه خلع سلاح تاکنون پشت سد مانع‌تراشی‌های صنایع غول پیکر تسلیحاتی کشور‌های غربی و سیاست‌های مداخله جویانه و جنگ‌افروزانه آن ها، گرفتار شده و نتوانسته‌اند جان غیرنظامیان را نجات دهند.
از منظر صلح و امنیت، نگرانی‌هایی در مورد توانایی سلاح‌های جدید برای بی‌ثبات کردن روابط امنیتی وجود دارد؛ در مواجهه با خودکار شدن روبه‌رشد تسلیحات، اقدام‌های جدیدی ضروری است تا اطمینان حاصل شود که انسان‌ها همیشه کنترل استفاده از زور را حفظ می‌کنند.
کشور‌ها همچنین باید به دنبال تدابیری برای جلوگیری از مسابقه تسلیحاتی در فضای ماورای جو و پرورش فرهنگ پاسخگویی و پایبندی به هنجارها، قوانین و اصول رفتار مسئولانه در فضای مجازی باشند.
نهاد‌های مختلف سازمان ملل، از جمله مجمع عمومی و شورای امنیت، برای پیشبرد صلح و امنیت بین‌المللی از طریق پیگیری حذف سلاح‌های هسته‌ای و دیگر سلاح‌های کشتار جمعی، تنظیم مقررات سلاح‌های متعارف و تضمین نوآوری و استفاده مسئولانه تلاش می‌کنند.
دفتر امور خلع سلاح سازمان ملل (UNODA) با این هدف در سال ۱۹۸۳ تاسیس شد.
نقش تسلیحات متعارف در منازعات جهانی
تسلیحات متعارف همچنان در مرکز درگیری‌ها و منازعات در سراسر جهان قرار دارند و این غیرنظامیان هستند که همچنان بیشترین هزینه این خشونت‌های مسلحانه را پرداخت می‌کنند.
اگرچه در دسترس بودن سلاح‌های سبک و مهمات مربوط عامل اصلی خشونت و درگیری‌های مسلحانه خوانده می‌شوند، واقعیت این است که سودجویی صنعت تسلیحات سبب گسترش دامنه این بحران‌های مرگبار می‌شوند.
خشونت‌ها و درگیری‌های مسلحانه حقوق بشر را نقض کرده و دسترسی‌های بشردوستانه را مختل می‌کنند؛ تسلیحات بیشتر به معنای ناامنی بیشتر و گسترده‌تر و عدم همزیستی صلح و توسعه پایدار است؛ تسلیحات بیشتر و در دسترس‌تر به معنای رشد فقر، کاهش رشد اقتصادی و بحران سلامت است.
تاکنون معاهده‌ها و سند‌های چندجانبه‌ای با هدف تنظیم، محدودسازی یا حذف برخی از سلاح‌های متعارف تدوین و امضا شده‌اند؛ این معاهده‌ها و سند‌ها شامل کنوانسیون مین‌های زمینی ضد نفر، کنوانسیون مهمات خوشه‌ای و کنوانسیون برخی سلاح‌های متعارف هستند.
معاهده تجارت اسلحه، انتقال بین‌المللی سلاح‌های متعارف را با تعیین استاندارد‌های مشترک بین‌المللی تنظیم می‌کند؛ در عین حال، برنامه اقدام برای جلوگیری، مبارزه و ریشه‌کنی تجارت غیرقانونی سلاح‌های سبک شامل مجموعه‌ای از تعهدات در سطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی است.
تلاش‌های بین‌المللی نیز برای رسیدگی به تاثیر‌های بشردوستانه استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت ادامه دارد.
ارکان مهم دستور کار خلع سلاح
دستورکار خلع سلاح شامل چهار رکن کلیدی است که هر کدام گام‌های عملی را از طریق مشارکت‌های تقویت شده و تعهد تزلزل‌ناپذیر دارد:
خلع سلاحی که بشریت را نجات می‌دهد: این مورد به دنبال جهانی عاری از سلاح‌های هسته‌ای، هنجار‌های تقویت شده علیه دیگر سلاح‌های کشتار جمعی و جلوگیری از حوزه‌های جدید رقابت و درگیری استراتژیک است.
خلع سلاحی که جان انسان‌ها را نجات می‌دهد: این جنبه بر کاهش اثرات انسانی سلاح‌های متعارف و رسیدگی به مسائل مربوط به انباشت بیش از حد و تجارت غیرقانونی این سلاح‌ها تمرکز دارد.
خلع سلاح برای نسل‌های آینده: بر استفاده مسئولانه از پیشرفت‌های فناوری، به‌ویژه در علم و فناوری، تضمین کنترل انسان بر سلاح‌ها و هوش مصنوعی و ارتقای صلح و ثبات در فضای سایبری تاکید می‌کند.
تقویت مشارکت برای خلع سلاح: این جنبه شامل احیای نهاد‌ها و فرآیند‌های خلع سلاح، همکاری با سازمان‌های منطقه ای، تضمین مشارکت کامل و برابر زنان، توانمندسازی جوانان به عنوان کاتالیزور‌های تغییر، و تقویت نقش جامعه مدنی و مشارکت بخش خصوصی در تلاش‌های خلع سلاح است.
جهان در آتش منازعات مسلحانه
استفاده از سلاح‌های سنگین متعارف در مناطق پر جمعیت به‌طور جدی جان غیرنظامیان را به خطر می‌اندازد؛ همزمان فناوری‌های جدید و نوظهور تسلیحاتی مانند سلاح‌های خودران امنیت جهانی را به خطر می‌اندازند.
سازمان ملل در حالی هفته خلع سلاح ۲۰۲۳ را گرامی می‌دارد که نقاط مختلفی در جهان همچنان زیر آتش درگیری‌ها و منازعات مسلحانه قرار دارند و غیرنظامیان هزینه این بحران‌ها را با جان خود می‌پردازند.
مهم‌ترین منازعه مسلحانه‌ای که همزمان با هفته خلع سلاح جهانی در ۲۰۲۳ در جریان است، حمله رژیم صهیونیستی به نوار غزه است؛ این حمله در نخستین روز هفته جهانی خلع سلاح وارد روز هجدهم خود شد.
رژیم صهیونیستی در ۱۷ روز گذشته حدود ۵ هزار فلسطینی را در نوار غزه با تسلیحات مختلف اعم از متعارف و شیمیایی قتل‌عام کرده است؛ در عین حال، در میانه مانع‌تراشی‌ها و دشواری‌های رساندن کمک‌های بشردوستانه به غزه، محموله‌های تسلیحاتی با سرعت وارد اراضی اشغالی می‌شوند.
این در حالی است که رژیم صهیونیستی بهدلیل حمایت‌های کشور‌های غربی انواع تسلیحات را در اختیار داشته و بزرگ‌ترین زرادخانه تسلیحات شیمیایی در منطقه را دارد.
این روند نشان می‌دهد که موضوع خلع سلاح و اهمیت جان غیرنظامیان برای رژیم صهیونیستی و متحدانش که عمدتا کشور‌های غربی مدعی حقوق بشر هستند، ارزشی ندارد بلکه آنچه دارای اهمیت است، سود تسلیحاتی و دستیابی رژیم صهیونیستی به اهداف نامشروع، غیرقانونی و ناقض حقوق بین‌المللی و بشری است.