مدیر اجرایی کلان طرح شتابگر ملی چشمه نور ایران لازمه حرکت بر مرز فناوری روز دنیا در علوم و صنایع مختلف مانند خودروسازی، استحصال معادن، تصویربرداری‌های پزشکی، تولید واکسن، درمان سرطان و بسیاری علوم و فنون دیگر را استفاده از شتابگر‌ها و چشمه نور عنوان کرد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما به‌منظور معرفی دستاورد‌های محققان کشورمان در کلان طرح شتابگر ملی چشمه نور ایران که در استان قزوین در حال اجرا است، به همت معاونت علمی،
در این بازدید ابتدا آرش صادقی پناه معاون فنی و علمی کلان طرح شتابگر ملی چشمه نور توضیحاتی را درباره این طرح مطرح کرد و گفت: یکی از طرح‌های کلان و ملی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، کلان طرح شتابگر ملی چشمه نور ایران است؛ چشمه نور یک آزمایشگاه در مقیاس بسیار بزرگ است که در زمینی به مساحت ۵۰ هکتار در شمال شهر قزوین و در نزدیکی دانشگاه امام خمینی (ره) این شهر درحال‌توسعه است. مساحت ساختمان اصلی شتابگر ملی ۴۶ هزار و ۵۰۰ مترمربع و زیربنای کل ساختمان‌ها ۷۱ هزار مترمربع است. به‌عبارت‌دیگر، ساختمان اصلی این کلان طرح تقریباً به‌اندازه یک استادیوم بزرگ فوتبال است و قطر آن در حدود ۲۸۰ متر خواهد بود.
وی افزود: شتاب‌دهنده‌ها ابزاری هستند که می‌تواند با استفاده از میدان‌های الکترونیکی به ذرات باردار زیر اتمی مانند الکترون، پروتون و همچنین ذراتی مانند آلفا دوترون، انرژی وارد کرده و این ذرات را شتاب دهد. این ذرات شتاب‌دهی شده کاربرد بسیار زیادی مانند دستگاه‌های آشکارساز اشعه ایکس (X-ray) بیمارستانی که در قرن ۱۹ ساخته شد تا کاربرد‌های بسیار پیشرفته‌تر جدید در بحث‌های پزشکی، درمان سرطان، پرتودهی و میکروب‌زدایی مواد غذایی و تجهیزات بیمارستانی و بسیاری کاربرد‌های دیگر را دارا هستند.
صادقی با اشاره به استفاده از شتابگر‌ها برای تولید نخستین واکسن کرونا گفت: تنها ابزار بشر برای تصویربرداری از پروتئین‌های دیواره سلول و به‌طوری کلی تصویربرداری در این ابعاد (کمتر از دهم نانومتر) همین نوع شتاب‌دهنده‌ها است. بر همین اساس برای تولید واکسن‌های mRNA در دنیا از شتابگر‌ها استفاده شده است.
وی درباره چشمه نور ایران گفت: این کلان طرح یک ابر آزمایشگاه شتاب‌دهنده سینکروترونی است که کار آن شتاب دادن الکترون‌ها تا انرژی‌های بسیار بالا است که برای تولید تابش اشعه ایکس همدوست است که بسیار درخشندگی بالاتری نسبت به اشعه ایکس در دستگاه‌های بیمارستانی و صنعتی معمول دارد.
معاون فنی و علمی کلان طرح چشمه نور ایران درباره اهمیت این پروژه گفت: با اجرای این طرح ما اولین کشور در غرب آسیا هستیم که این آزمایشگاه پیشرفته و ابزار تحلیل و تشخیص بسیار مهم و ارزشمند را در اختیار داریم، البته به جز آزمایشگاه قدیمی و نسل گذشته سزامی در اردن که کارایی پایین تری نسبت به چشمه نور ایران دارد.
وی درباره هزینه این پروژه نیز گفت: به دلیل اینکه تمرکز ما بر تولید حداکثری تجهیزات در داخل است برآورد ما حدود ۳۰۰ میلیون دلار هزینه برای این کلان پروژه است؛ اما در خارج از مرز‌ها این شتابگر حداقل ۵۰۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت.
صادقی پناه درباره مراحل توسعه کاربری چشمه نور ایران نیز گفت: راه‌اندازی باریکه‌های الکترونی و فوتونی شتاب‌دهنده خطی ۴ مگا الکترون‌ولت در شهریور سال ۱۴۰۱ انجام شده و تا پایان سال این شتاب‌دهنده با محل استقرار در چشمه نور ایران در قزوین منتقل و نصب خواهد شد.این فرایند تا راه‌اندازی سینکروترون چشمه نور ایران با ۷ خط باریکه در سال ۱۴۱۱ ادامه خواهد داشت.
دراین‌بین راه‌اندازی شتاب‌دهنده خطی MeV ۲۵ و خط باریکه تابش تراهرتز در اسفند ۱۴۰۳، راه‌اندازی شتاب‌دهنده خطی MeV ۷۵ و خط باریکه تابش تراهرتز در اسفند ۱۴۰۴ و راه‌اندازی شتاب‌دهنده خیلی MeV ۱۵۰ و خط باریکه تابش تراهرتز در اسفند ۱۴۰۹ زمان‌بندی شده است.
احمدرضا حقیقت، مدیر اجرایی شتابگر ملی چشمه نور ایران نیز در بازدید خبرنگاران از مرکز تحقیق و توسعه این شتابگر گفت: توسعه فناوری بر مرز دانش روز دنیا که فاصله فناورانه کشور‌ها را با یکدیگر مشخص می‌کند دیگر با روش‌های گذشته امکان‌پذیر نیست. وقتی کرونا شروع شد مهم این بود که کرونا را چه موقع می‌توان کنترل کرد نه آنکه چقدر می‌شود کنترل کرد، یعنی تولید اولین واکسن مهم بود، در این میان واکسن فایزر به‌عنوان اولین واکسن کرونا در یک چشمه نور توسعه داده شد؛ زیرا تنها در این ابزار امکان تصویربرداری از پروتئین دیواره ویروس بود.
وی افزود: در دنیای امروز مرز بین توانستن و نتوانستن یک کار را ابزار‌های جدید تعیین می‌کند. یکی از این ابزار‌های جدید برای تصویربرداری و تجزیه‌وتحلیل (آنالیز) چشمه نور است.