سهم ایران از صادرات فرش دستباف در دوره زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ کاهش یافته و از ۲۵.۵ درصد به ۷.۴ درصد رسیده است. برعکس سهم رقبای ایران ازجمله هند، چین، نپال و پاکستان در حال افزایش بوده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ بر اساس آمار گمرک ارزش صادرات فرش دستباف ایران از ۴۲۷.۳ میلیون دلار در سال ۱۳۹۱ به ۵۰.۷ میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ رسیده است. بررسی روند صادرات فرش دستباف نشان می‌دهد متوسط رشد سالانه ارزش صادرات فرش دستباف ایران در بازه زمانی مورد بررسی منفی ۱۹ درصد بوده است.
سهم صادرات فرش دستباف ایران از کل صادرات غیرنفتی، از ۱.۳ درصد در سال ۱۳۹۱ به ۰.۰۹ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. در بازه زمانی مورد بررسی کمترین رقم صادرات محصول مزبور مربوط به سال ۱۴۰۱ بوده و بیشترین رقم صادرات به سال ۱۳۹۶ اختصاص دارد. آمار حاکی از نابسامانی و تضعیف فرش دستباف ایران در بازار جهانی است.
کاهش سهم فرش ایران در صادرات جهانی
به گفته مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف امروز بازار فرش را به رقبا واگذار کرده ایم بطوریکه بیش از ۸۰ درصد شرکت کنندگان در نمایشگاه فرش دستبافت از کشور‌های هند، نپال، مصر و چین هستند. بر اساس آمار سازمان تجارت جهانی و به گزارش اتاق بازرگانی تهران، در بازه زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ کشور‌های هند، چین، مصر، نپال، پاکستان و ایران بیش از ۷۰ درصد صادرات فرش دستبافت را در اختیار داشتد. در سال ۲۰۲۲ کشور‌های «هند» با ۳۱۰ میلیون دلار و سهم حدود ۳۰.۳ درصد از کل صادرات فرش، «چین» با ۹۳.۱ میلیون دلار و سهم حدود ۹.۱ درصد از کل صادرات فرش و «مصر» با ۸۹.۸ میلیون دلار با سهم حدود ۸.۸ درصد از کل صادرات سه کشور عمده در صادرات فرش دستباف طی سال‌های مزبور بوده اند. پس از این کشور‌ها «نپال» با سهم حدود ۸.۳ درصد، «پاکستان» با سهم حدود ۷.۷ درصد و ایران با سهم ۷.۴ درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
آمار‌ها حاکی از این است که ایران در سال ۲۰۱۱ حدود ۲۵.۵ درصد از عرضه فرش دستباف در بازار‌های جهانی را به خود اختصاص داده که بیشترین متوسط سهم سالیانه جهانی از بازار فرش را در دوره ۲۰۲۲-۲۰۱۱ دارا بوده است. سهم ایران از صادرات فرش دستباف در دوره زمانی مورد بررسی کاهش یافته و از ۲۵.۵ درصد به ۷.۴ درصد رسیده است. برعکس سهم رقبای ایران ازجمله هند، چین، نپال و پاکستان در حال افزایش بوده است. به طوریکه کشور هند توانست سهم خود را از ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۳۰.۳ درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش دهد و این امر می‌تواند زنگ خطری برای صنعت فرش دستباف ایران باشد. البته باید عنوان کرد که صادرات هند تغییر قابل قابل توجهی نداشته و دلیل افزایش سهم هند از بازار صادرات جهانی، کاهش قابل توجه صادرات ایران بوده است.
براساس آمار گمرک در سال ۱۴۰۱ کشور‌های «آلمان» با سهم حدود ۱۷.۶ درصد، «امارات متحده عربی» با سهم حدود ۱۷.۲ درصد و کشور «چین» با سهم حدود ۱۶.۲ درصد و «پاکستان» با سهم حدود ۶ درصد از ارزش کل صادرات فرش دستباف عمده مقاصد صادراتی این مصول بوده اند. طی همین سال کشور‌های «چین»، «استرالیا» و «هند» به ترتیب با سهم حدود ۳.۹ درصد، ۳.۸ درصد و ۳.۷ درصد از ارزش کل صادرات فرش در رتبه‌های بعدی عمده کشور های صادراتی فرش ایران قرار می‌گیرند.
تحریم های خارجی و داخلی دلیلی اصلی کاهش صادرات فرش است
با وجود پتانسیل‌های صادرات فرش و همچنین اصالت این کالای ایرانی موضوع کاهش صادرات فرش مورد توجه و بحث کارشناسان است. چندی پیش کاظم وفایی، مدیر عامل اتحادیه تعاونی های فرش دستباف در مصاحبه با خبرنگار تحریریه تجارت خارجی خبرگزاری صدا و سیما درباره دلایل کاهش صادرات فرش دستبافت ایران در چند سال اخیر بیان کرد: از عمده مشکلات کاهش صادرات صنعت فرش دستباف، تحریم است که باعث عدم حضور فرش ایرانی در نمایشگاه‌های خارجی و عدم نقل و انتقالات مالی شده است.
وفایی در ادامه گفت: کاهش توجه مسئولان به بخش تولید و صادرات فرش دستباف، سیاست‌های نادرست تعهدات ارزی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات فرش دستباف، مشکلات گمرکی که برای برگشت فرش‌های مستعمل برای تعمیر و تمیز کردن فرش‌های صادراتی، نبود سامانه جامع آماری تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف، تولید و توزیع مواد اولیه، توجه نکردن به سلیقه مشتریان و نبود شناخت از رقبای خارجی از دیگر مشکلات سر راه صادرات این محصول با ارزش ایرانی است.
در بودجه امسال صادرات فرش به جز مواد اولیه، معاف از پرداخت تعهد ارزی است
رئیس مرکز ملی فرش دستباف ایران نیز با بیان اینکه سال گذشته در مجموع ۵۰ میلیون دلار به صورت رسمی صادرات فرش داشته‌ایم، اظهار داشت: البته با توجه به مسایل تحریم بخشی از صادرات فرش دستباف به صورت غیر رسمی انجام می‌شود.
وی گفت: یکی از دلایل کاهش صادرات فرش را وضع قانون رفع تعهد ارزی از سال ۹۷ است. با وجود اینکه بازگشت ارز حاصل از صادرات فرش یک ساله است، اما بازهم این زمان برای رفع تعهد ارزی کافی نیست. در بودجه ۱۴۰۲ توانستیم صادرات فرش را به جز مواد اولیه، معاف از پرداخت تعهد ارزی کنیم.
به گفته رئیس مرکز ملی فرش دستباف عامل دوم تاثیرگذار بر کاهش صادرات فرش مسأله تعلیق کارت بازرگانی برای بازرگانان خوشنام است که با این کار بازرگانان خوشنام ما از حوزه صادرات فرش دستباف خارج شدند.