به نظر پژوهشگران، نامه‌های امام خمینی (ره) در مخالفت با قانون انجمن های ایالتی و ولایتی، سرآغاز مخالفت علنی او با حکومت پهلوی و منشأ شکل‌گیری انقلاب مردم ایران در سال ۱۳۵۷ش است.
به گزارش گروه سلام خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی قانونی است درباره انتخابات، مصوب ۱۳۴۱ش که به موجب آن به زنان حق رأی داده می‌شد و قید سوگند به قرآن حذف شده و افراد می‌توانستند با هر کتاب آسمانی مراسم تحلیف را به جای آورند.
با تصویب این لایحه که مخالف صریح قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی مصوب مجلس شورای ملی در زمان مشروطه بود، امام خمینی(ره) و مراجع تقلید در سخنرانی‌ها و تلگراف‌های خود به محمدرضا پهلوی و اسدالله عَلَم، نسبت به این مصوبه؛ به ویژه حذف الزام سوگند به قرآن اعتراض کردند و امام خمینی(ره) نسبت به خطر نفوذ فرقه بهائیت در ارکان دولت هشدار داد. با توجه به فشارها، دولت عقب‌نشینی کرده و با تصویب هیات دولت در هفتم آذر ۱۳۴۱ش مصوبه انجمن‌های ایالتی و ولایتی از دستورالعمل خارج شد.
کتاب «نهضت دو ماهه روحانیون ایران» نوشته علی دوانی، نخستین کتابی است که پیرامون اتفاقات لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال ۱۳۴۱ش به نگارش درآمد.
متن قانون
تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی در اصول ۹۱ و ۹۲ متمم قانون اساسی مشروطه مصوب ۱۲۸۵ش در مجلس شورای ملی اول پیش‌بینی شد؛ اما به مرحله اجرا نرسید. بر اساس آیین‌نامه اجرایی آن، انتخاب‌شوندگان و انتخاب‌کنندگان باید دارای سه شرط باشند:
مسلمان باشند و فساد عقیده نداشته باشند
سوگند به قرآن
زنان از انتخاب کردن و انتخاب شدن محرومند
اجرای این مصوبه تا سال ۱۳۴۱ش و زمان نخست‌وزیری اسدالله عَلَم به تأخیر افتاد. علم از درگذشت آیت‌الله بروجردی استفاده کرده و لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی جدید را که مورد نظر و حمایت آمریکا بود، مطرح کرد. حکومت پهلوی تا آن زمان به سبب ترس از جایگاه آیت‌الله بروجردی در بین مردم، سعی می‌کرد دیدگاه‌های مورد نظر او را مدنظر قرار دهد؛ حال به تصور اینکه مرجعیت شیعه به نجف انتقال می‌یابد یا دست‌کم حوزه علمیه قم دچار ضعف و پراکندگی خواهد بود، چهاردهم مهر ۱۳۴۱ش، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی شامل ۹۲ ماده و ۷ تبصره، در هیات دولت و در زمان تعطیلی مجلس به تصویب رسید. در لایحه جدید، شرط اسلام و سوگند به قرآن از شرایط انتخاب‌شوندگان حذف شده و به زنان نیز اجازه انتخاب کردن و انتخاب شدن داده شد. همچنین به جای سوگند به قرآن، سوگند به «کتاب آسمانی» کافی دانسته شد.
انتشار خبر تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در ۱۶ مهر سال ۱۳۴۱ش، اعتراض مراجع تقلید را در پی داشت و در قم جلسه‌ای با حضور امام خمینی، سید محمدرضا گلپایگانی، سید محمدکاظم شریعتمداری و مرتضی حائری در منزل شیخ عبدالکریم حائری تشکیل شد. در این جلسه امام خمینی این مصوبه را دسیسه خطرناکی برای لطمه زدن به اسلام و قرآن و حفظ منافع استعمار خواند و تصمیم بر آن شد طی تلگرامی به شاه، مخالفت علمای اسلام را با مفاد تصویب‌نامه مزبور، اعلام و لغو فوری آن را خواستار شوند. همچنین به علمای شهرستان‌ها در مورد این مصوبه اعلام خطر گردد و از آن‌ها برای مبارزه و مقابله دعوت شود. به نظر پژوهشگران، نامه‌های امام خمینی در مخالفت با این قانون، سرآغاز مخالفت علنی او با حکومت پهلوی و منشأ شکل‌گیری انقلاب مردم ایران در سال ۱۳۵۷ش است.