دومین روز از سی و هفتمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی، امروز دوشنبه ۱۰ مهر با پیام تصویری آیت الله جوادی آملی در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار شد.
ذات اقدس الهی به رسولش میفرماید: ﴿لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الأرْضِ جَمِیعاً مَا أَلَّفْتَ بَینَ قُلُوبِهِمْ﴾؛ اگر همه ذخائر زمین را صرف بکنی تا جامعه متحد بشود، مقدور شما نیست، زیرا وحدت آسمانی است و زمینی نیست. وحدت در سایه توحید و اعتقاد به اسماء حسنای الهی و مسئله معاد و مانند آن حاصل میشود. با داشتن زر و سیم، کوه معدن پیدا میکند، ولی جامعه متحد نخواهد شد ﴿لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الأرْضِ جَمِیعاً مَا أَلَّفْتَ بَینَ قُلُوبِهِمْ﴾.
أعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
«الحمد لله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الأنبیاء و المرسلین و الأئمة الهداة المهدیین و فاطمة الزهراء سلام الله علیهم اجمعین بهم نتولّی و من أعدائهم نتبرّء الی الله».
مقدم شما بزرگواران، علما، نخبه ها، فرهیختگان و دانشمندان ارجمند را گرامی میدارم. هفته پربرکت وحدت را به همگان تهنیت عرض میکنیم. میلاد ذات مقدس پیامبر اعظم (علیه و علی آله آلاف التحیة و الثناء) را ارج می‌نهیم. امیدواریم ذات اقدس الهی به برکت این موالید آنچه خیر و صلاح و فلاح دنیای اسلام است نصیب مسلمان‌ها بفرماید و از برگزارکنندگان این مراسم حق شناسی میکنیم و از همه بزرگوارانی که با ایراد مقال یا ارائه مقالت بر وزن علمی این کنگره‌ها و همایش‌ها و نشست‌ها افزوده و می‌افزایند خدای سبحان به احسن وجه بپذیرد.
آنچه محور اصلی بحث است آن است که با استفاده و بهره وری از ارزش‌های مشترک ادیان الهی و مذاهب الهی وحدت را که رهآورد همه انبیاء و اولیای الهی (علیهم السلام) است تحصیل کنیم و حراست نمائیم.
مستحضرید که اختلاف زمینی است و وحدت الهی و آسمانی است. در گستره زمین، اعماق زمین، در معادن زمین، در دریا‌های زمین و در کوه‌های زمین وحدت پیدا نمی‌شود. ذات اقدس الهی به رسولش میفرماید: ﴿لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الأرْضِ جَمِیعاً مَا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ﴾؛ [۱]اگر همه ذخائر زمین را صرف بکنی تا جامعه متحد بشود، مقدور شما نیست، زیرا وحدت آسمانی است و زمینی نیست. وحدت در سایه توحید و اعتقاد به اسماء حسنای الهی و مسئله معاد و مانند آن حاصل میشود. با داشتن زر و سیم، کوه معدن پیدا میکند، ولی جامعه متحد نخواهد شد ﴿لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الأرْضِ جَمِیعاً مَا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ﴾.
راز اینکه وحدت آسمانی است و زمینی نیست آن است که موجودات زمینی باهم جمع نمی‌شوند، اما موجودات آسمانی همه باهم اند. در کتاب‌های آسمانی گرچه اختلاف مختصری هست، اما هیچ مخالفتی بین رهآورد کتاب‌های آسمانی پیدا نمی‌شود. انبیای الهی اختلاف برنامه‌ای دارند، ولی مخالفتی بین آن‌ها نیست. رهبران الهی در یک دین ممکن است اختلاف نظر داشته باشند، ولی مخالفتی بین آن‌ها نیست. این بیان اختصاصی به قرآن کریم ندارد که ﴿وَ لَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلاَفاً کَثِیراً﴾؛ [۲]صدر و ذیل تورات یکدست است، صدر و ذیل انجیل یکدست است، صدر و ذیل زبور داود یکدست است، چه اینکه صدر و ذیل قرآن کریم یکدست است.
پس بنابراین معارف قرآنی متحد است، چون از آسمان است نه از زمین ﴿وَ لَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلاَفاً کَثِیراً﴾. اختلاف از زمین برمی خیزد، از آسمان نمی‌آید. ما دو کار باید انجام بدهیم: یکی اینکه برنامه‌های آسمانی را به دقت بفهمیم و بپذیریم؛ دوم برنامه‌های زمینی را به دقت رصد کنیم و مدیریت کنیم.
در قرآن کریم فرمود آنچه در زمین است من برای شما مسخر کردم. اگر صدر و ساقه زمین برای بشر تسخیر شده است، بشر کمبودی ندارد که در اثر کمبود و حرص و طمع و مانند آن با یکدیگر اختلاف داشته باشند. جنگ جهانی اول و دوم و همچنین جنگ‌های نیابتی منطقه‌ها و زمان‌ها و زمین‌های مخصوص در اثر کوته فکری است. قرآن کریم فرمود اختلاف زیانبار است. این بیان نورانی پیامبر (علیه و علی آله آلاف التحیة و الثناء) است: «إِیَّاکُمْ وَ الْبِغْضَةَ ... فَإِنَّهَا الْحَالِقَةُ لِلدِّینِ»؛ [۳]فرمود شما مواظب باشید اختلاف که با یکدیگر دارید تیغی است که در دست شماست، یک؛ این تیغ زیر بوته‌های دین را می‌تراشد و این‌ها را از پای در میآورد و از پایه در میآورد، این دو.
شما مستحضرید اگر کسی در روز دهم در منا سرش را حلق کرد، به این زودی مو در نمی‌آید و اگر هر روز تیغ در دست او باشد و سر را حلق کند مویی رشد نمی‌کند. در این حدیث نبوی وجود مبارک آن حضرت (علیه و علی آله آلاف التحیة و الثناء) فرمود: «إِیَّاکُمْ وَ الْبِغْضَةَ ... فَإِنَّهَا الْحَالِقَةُ لِلدِّینِ»، مبادا با یکدیگر کینه داشته باشید، زیرا بغض و عداوت نسبت به یکدیگر تیغ تیز است که دین قرار می‌گیرد و ریشه کَن میکند. نمی‌گذارد این گل‌های دین بروید این خوشه‌ها و شاخه‌های دین بروید. «إِیَّاکُمْ وَ الْبِغْضَةَ ... فَإِنَّهَا الْحَالِقَةُ لِلدِّینِ». این اختلاف زیر دین تیغ میگذارد؛ بنابراین خطر مخالفت بی دین شدن است و خط بی دین شدن سوخت و سوز جهنم است، گذشته از رسوایی دنیا. اما وحدت از آسمان نازل میشود. اینکه فرمود: ﴿وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً﴾ [۴]این حبل و این طناب الهی به وسیله کتاب‌های آسمانی به زمین آویخته است، نه انداخته. قرآن و همچنین تورات و همچنین انجیل و همچنین زبور داود و هر نوشته‌ای از نوشته‌های الهی این‌ها به زمین القاء شدند، نه انداخته. تجلی شده اند، نه تجافی. آویخته شده اند، نه انداخته. به زمین نینداخته اند که فاصله پیدا کند با آسمان، بلکه به زمین آویختند. این کتاب الهی در عین حال که در دست مردم است طرف دیگرش در دست بیدستی خدای سبحان است. تورات این چنین است، انجیل غیر محرَّف این چنین است، تورات اصیل اینچنین است لذا فرمود: ﴿وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً﴾.
اگر آن معارف الهی که در کتاب‌های آسمانی است اعتقاد به وحدانیت خدا، ابدیت خدا، ازلیت خدا، جریان معاد، حقانیت قیامت و مانند آن این در دل‌ها مستقر بشود، هرگز جامعه به جان هم نمی‌افتد. نه جنگ جهانی اول و دوم پیش می‌آید و نه جنگ‌های نیابتی و نه اختلافات دیگر.
پس آنچه که بنام وحدت است در آسمان است و آنچه که نازل میشود به نحو آویختن است نه به نحو انداختن. به نحو تجلی است نه به نحو تجافی؛ یعنی در عین حال که در بالا هست در پایین هم حضور دارد و برای اینکه روشن بشود انسان میتواند آسمانی بیاندیشد، به انسان یک فکری داد که آن الهی فکر میکند قلبی داد که الهی فکر میکند. فرمود شما باید به بهترین وجه زندگی کنید و زندگی بهترین وجه در سایه وحدت است نه در سایه مخالفت با یکدیگر. نه در سایه جنگ و ریخت و پاش و کار‌های نظامی. در سایه گذشت و ایثار است. شما برای اینکه بتوانید خوب زندگی کنید، باید به دو نکته توجه کنید یکی اینکه هیچ کمبودی در جهان خلقت و نظام سپهری نیست. شما هر چه بخواهید عمر بکنید عمر طولانی آن قدر امکانات در جهان هست که همه شما را تأمین میکند. این اصل اول.
اصل دوم آن است که آنچه که در نظام هستی است، خدا آن را مسخر شما قرار داده است. نه انسان حق دارد بگوید من نمی‌توانم! نه هیچ موجود آسمانی یا زمینی دیگر حق دارند که بگویند من تابع خواسته انسان نیستم! هر دو امتناع ممنوع است. اگر انسان حق ندارد بگوید که من نمی‌توانم و اگر جهان حق ندارد که بگوید من مضایقه میکنم؛ بلکه هم انسان در اثر عنایت الهی توانمند است و هم جهان تسخیر شده است، بنابراین کمبودی نیست تا انسان به وسیله کمبود به جان یکدیگر بیافتد. البته آن طبیع سیر نشدنی افراد طمّاع مطلبی دیگر است که زمینه فساد را فراهم میکند؛ بنابراین در قرآن آمده است که اتحاد و هماهنگی زمینی نیست آسمانی است ﴿لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الأرْضِ جَمِیعاً مَا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ﴾، آسمان بودن هم به این است که اگر کسی موحد بود جز خدا به احدی اعتنا و اعتمادی نداشت، قلب و قالبش به فکر الهی است خیر دیگران را هم می‌خواهد، یک؛ و آنچه در نظام هست خدا برای بشر خلق کرد، چه زمان چه زمین، فرمود: ﴿جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهار﴾ او شب و روز را برای شما خلق کرد انسان باید شب و روزش را مدیریت بکند، برنامه‌های صحیح در شبانه روز داشته باشد که هم به کار‌های فردی برسد هم به کار‌های جمعی. هم به آن خلوت کردن با ذات اقدس الهی بار یابد و هم با مسائل اجتماعی دیگر. هم زمان را میتواند برنامه ریزی کند و زیر مجموعه خود بگیرد، چون فرمود: ﴿جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهار﴾. هم آسمان و زمین را که نظام سپهری اند میتواند اساس قرار بدهد برای بهره برداری. اگر هیچ موجودی در آسمان نیست مگر اینکه میتواند مسخر باشد و انسان میتواند او را تسخیر کند بنابراین کمبودی در عالم نیست تا در اثر کمبودی جا یا زمان یا زمین، اختلافی پیش بیاید.
اگر حرص و طمع زائد باشد او را باید با فضائل اخلاقی تربیت کرد وگرنه هیچ موجودی در عالم نیست که خدا او را برای انسان خلق نکرده باشد. این ﴿خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً﴾، یا «خلق لکم» آنچه در آسمان و زمین است یا «خلق لکم» آنچه در مجموع نظام سپهری است این‌ها برای شما خلق شده است. پس بنابراین چیزی کم نیست تا انسان در اثر کمی آن مواد با یکدیگر اختلاف کند.
همه چیز حتی زمان را باید مدیریت کند، چون فرمود: ﴿جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهار﴾. هم زمین را باید مدیریت کند، هم مجموعه نظام سپهری را. ولی در تمام این برنامه ریزی‌ها باید بداند اختلاف در رهآورد الهی نیست. آنجا جز وحدت و هماهنگی چیزی دیگر نیست و اتحاد و فضاگیری در متن دریا‌ها نیست، زیرا جای کثرت است و جای لعن یکدیگر و جای تساوق و امثال ذلک است.
نتیجه اینکه اتحاد یک امر الهی است و نازل میشود به نحو تجلی، نه به نحو تجافی، و اختلاف یک امر زمینی است و انسان هرگز با زمین نگری و گرایش به زمین و زمین محوری نمی‌تواند به اتحاد بار یابد و، اما اگر آسمان نگری کند هم میتواند اتحاد را حفظ کند هم به سعادت دنیا و آخرت برسد.
من مجدداً مقدم شما را گرامی میدارم. آنچه خیر و صلاح و فلاح جهان اسلام است و رفاه مسلمین را تأمین میکند به برکت قرآن و عترت فراهم بشود.
«غفر الله لنا و لکم و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته».
سی و هفتمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی با حضور بیش از سه هزار نفر از علما و فرهیختگان ۴۱ کشور جهان از پنجشنبه ششم مهر مصادف با ۱۲ ربیع الاول آغاز هفته وحدت، شروع شده است و تا ۱۱ مهر برابر با ۱۷ ربیع الاول به صورت وبیناری و حضوری برگزار میشود. بخش وبیناری این کنفرانس هشتم مهر پایان یافت و بخش حضوری از دیروز نهم مهر آغاز شد و تا امروز دهم مهر ادامه یافت.