هشتم مهر در تقویم رسمی کشورمان، روز بزرگداشت مولانا جلال الدین محمد بلخی شاعر و عارف پارسی گوی ثبت شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما استان خوزستان ، هشتم مهر ماه هرسال در تقویم ایرانی به عنوان روز بزرگداشت مولوی ثبت شده است. مولانا جلال‌الدین محمد بلخی یکی از بزرگان نام آور عرصه عرفان و تصوف است که با شمس تبریزی هم دوره بود.
زندگی نامه
جلال‌الدین محمد با نام کامل محمد بن محمد بن حسین حسینی خطیب بکری بلخی در ششم ربیع‌الاول سال ۶۰۴ هجری، در شهر بلخ به دنیا آمد. شهر بلخ که در حال حاضر جزئی از خاک کشور افغانستان محسوب می‌شود در آن زمان بخشی از امپراتوری ایران بود.
نام پدر او محمد بود و به سلطان العلماء، بهاالدین ولدبن ولد مشهور بود. وی از بزرگان صوفیه و مردی عارف بوده که مردم بلخ علاقه فراوانی به او داشتند که ظاهراً همین امر سبب ایجاد ترس در محمد خوارزمشاه شد و او را علیه بهاالدین ولد برانگیخت. به همین دلیل بهاالدین ولد پدر مولوی احتمالاً در سال ۶۱۰ قمری، هم زمان با هجوم چنگیزخان از بلخ کوچ و سوگند یاد کرد که تا محمد خوارزمشاه بر تخت نشسته، به شهر خویش بازنگردد.
مؤمنه خاتون همسر بهاالدین ولد و مادر جلال‌الدین محمد مولاناست.
مولوی از مشهورترین شاعران ایرانی‌تبار پارسی‌گوی است که در دوران حیات به القاب «جلال‌الدین»، «خداوندگار» و «مولانا خداوندگار» نامیده می‌شده است. در قرن‌های بعد (ظاهراً از قرن ۹) القاب «مولوی»، «مولانا»، «مولوی رومی» و «ملای رومی» برای وی به کار رفته است و در برخی از اشعارش تخلص او را «خاموش» و «خَموش» و «خامُش» دانسته اند.
مولانا و شمس تبریزی
شمس تبریزی یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار در زندگی مولانا بود که در سال ۶۴۲ قمری به وی پیوست و چنان او را شیفته خود کرد که مولانا درس و وعظ را به کلی کنار گذاشت و به شعر سرایی، ترانه، دف و رقص سماع پرداخت. شیدایی مولانا و شمس تبریزی با رفتن شمس به پایان رسید. در این شرایط مولانا از دوری شمس به شدت ناآرام و آشفته شد و تمام روز و شب خود را به رقص سماع پرداخت، به طوری که حال آشفته اش در شهر بر سر زبان خاص و عام افتاد. مولانا برای یافتن شمس به شهر‌های شام و دمشق عزیمت کرد تا شاید خبری از شمس بگیرد، اما وی را نیافت و باری دیگر به قونیه بازگشت.
ازدواج مولانا
مولوی در هجده سالگی با گوهر خاتون دختر خواجه لالای سمرقندی ازدواج کرد و صاحب دو پسر به نام‌های سلطان ولد و علاءالدین محمد شد. همسر دوم مولانا کرا خاتون قونوی نام داشت و مولانا از او فرزندانی به نام‌های مظفرالدین امیر عالم و ملک خاتون داشت. همسر دوم مولانا ۱۹ سال پس از وفات مولانا زنده بود.
آثار منظوم مولوی
مثنوی معنوی: مثنوی معنوی مهم‌ترین اثر مولوی است. این مجموعه شعر دارای شش جلد است و بیست و هفت هزار بیت دارد. بسیاری، مثنوی معنوی را یکی از بزرگترین آثار شعر عرفانی می‌دانند.
غزلیات یا دیوان شمس: مجموعه غزلیات مولانا حدود ۲۵۰۰ غزل است که در پایان و مقطع بیشتر آن‌ها مولانا تخلص خود را بیان نکرده و به نام شمس تبریزی تخلص کرده است بنابراین این بخش از آثار مولانا به کلیات یا دیوان شمس معروف شده است. در این اثر بیش از سی و پنج هزار بیت به فارسی و هزار بیت به عربی و کمتر از دویست بیت (اغلب به ملمع فارسی-ترکی یا فارسی-یونانی) به ترکی و یونانی موجود است.
رباعیات: رباعیات به پایه غزلیات و مثنوی نمی‌رسد و متضمّن ۱۶۵۹ رباعی ۳۳۱۸ بیت است.
آثار منثور مولوی
فیه ما فیه: مجموعه تقریرات مولانا است که در مجالس خود بیان کرده و با مثنوی مشابهت فراوان دارد. بیانات مولانا در مجالس را پسر او بهاالدین یا یکی دیگر از مریدان یادداشت کرده است. فیه ما فیه نسبت به مثنوی مفهوم‌تر و روشن‌تر است و کنایات شعری ندارد و به نثر است.
مکاتیب: این اثر به نثر است و شامل نامه‌ها و نوشته‌های مولانا برای معاصرین خود است.
مجالس سبعه: این اثر شامل مواعظ و مجالس مولانا و سخنانی است که او بر سر منبر برای پند دادن دیگران بیان کرده است.
وفات مولانا
جلال الدین محمد مولوی در ۶۳ سالگی و در روز یکشنبه پنجم جمادی الاخر سال ۶۷۲ هجری قمری بر اثر بیماری ناگهانی درگذشت، پس از وفات وی چهل شبانه روز عزا و سوگ بر پا بود.
آرامگاه مولانا
آرامگاه مولوی در شهر قونیه، میان دو استان آنتالیا و آنکارا واقع شده است و مکانی بسیار دیدنی برای گردشگران و علاقه‌مندان شعر و ادب دنیاست. آرامگاه مولانا بر روی تپه‌ای با ارتفاع ۱۰۱۶ متر قرار دارد و بالای قبر او یک گنبد مخروطی شکل فیروزه‌ای ساخته شده است. در سال ۱۹۲۷ میلادی مقبره مولانا به موزه تبدیل شد.
آرامگاه مولانا در قونیه
۱۷ دسامبر (۲۶ آذر) روز وفات مولاناست. در قونیه هر سال مراسم ویژه بزرگداشت مولانا از ۷ تا ۱۷ دسامبر (۱۶ تا ۲۶ ماه آذر) برگزار می‌شود. در ترکیه به شب وفات مولانا شب عروسی یا وصلت مولانا نیز گفته می‌شود. مردم این روز را به علت وصال مولانا با معبود خود جشن می‌گیرند. در مهرماه هر سال نیز مراسم بزرگداشت دیگری به مناسبت سالروز تولد مولانا در قونیه برپا می‌شود.