هاری یک بیماری عفونی حاد و کشنده ویروسی است که موجب التهاب مغزی حاد می شود .
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس،هاری یک بیماری عفونی حاد و کشنده ویروسی است که موجب التهاب مغزی حاد شده و ویروس از طریق بزاق حیوان مبتلا به هاری و متعاقب گزش توسط حیوان هار وارد بدن می‌شود. این بیماری مخصوص پستانداران اهلی و وحشی بوده، انسان و سایر حیوان‌های خونگرم پستانـدار (پستاندار موجودی است که بچه زا بوده و به بچه‌های خود شیر می‌دهد مانند انسان، سگ، گربه، گوسفند، گاو، روباه و ...)، به‌طور تصادفی به آن مبتـلا می‌شوند.
پرندگان (به غیر از خفاش، چون این حیوان نیز از خانواده پستانداران است و می‌تواند به هاری مبتلا شده و بیماری را منتقل نماید)، ماهی ها، خزندگان و دوزیستان به هاری مبتلا نخواهند شد؛ بنابراین زخم‌های ایجاد شده توسط این حیوانات سبب انتقال بیماری هاری نمی‌شود.
بیماری هاری سابقه زیادی دارد به طوری که ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح در مصر و یونان باستان وجود داشته و ارسطو هم از آن یاد کرده است. ابن‌سینا نیز از آن به عنوان بیماری ترس از آب نام برده است. در سال ۱۸۸۵، لویی پاستور بر ضد آن واکسن تهیه کرد که این اقدام، سرآغاز تحقیقات در این زمینه شد.
این بیماری به دلیل کشندگی بسیار بالا (۱۰۰ درصد) از اهمیت خاصی برخوردار است و به همین دلیل در کشور برای افرادی که به وسیله حیوان مشکوک به هاری گاز گرفته شده باشند، برای پیشگیری از بیماری، واکسیناسیون ضدهاری انجام می‌شود.
هر چند مراجعه به موقع افراد مواجهه یافته با حیوان گزیدگی به مراکز درمان هاری یا خانه بهداشت و انجام درمان پیشگیری، از ابتلا افراد به این بیماری به سادگی پیشگیری می‌کند، اما مواردی مشاهده می‌شود که علاوه بر دریافت واکسن و درمان به موقع، باز هم به بیماری مبتلا شده و فوت می‌کنند.
نشانه‌های بیماری هاری در حیوان
مهمترین علایم، تغییر در رفتار و عادات حیوان است، به گونه‌ای که حیوان در ابتدا یا به گوشه‌ای پناه می‌برد و بالاخره در اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف می‌شود (تقریبا ۲۰ درصد موارد) و یا در بیشتر مواقع (۸۰ درصد موارد) حیوان مضطرب و کم کم به صورت وحشی و درنده درآمده و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد، حمله می‌کند، کف از دهانش سرازیر شده و به علت عدم امکان بلع بر اثر گرسنگی، تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی می‌میرد.
راه‌های سرایت بیماری
اصلی‌ترین راه سرایت بیماری از طریق «گازگرفتن به وسیله حیوانات» است.
در مورد گربه و گربه سانان از طریق پنجه کشیدن، انتقال بیماری صورت می‌گیرد، زیرا گربه دایماً مشغول لیسیدن پنجه هایش است و پنجه‌ها آلوده به بزاق می‌شوند و در موقع پنجه کشیدن می‌تواند ویروس را از طریق خراش به انسان منتقل کند.
راه پوست: بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست، اما اگر کوچکترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد و پوست با بزاق حیوان بیمار، آلوده شود، بیماری قابل سرایت است.
راه مخاط: سگ‌ها و گربه‌های به ظاهر سالم که در اواخر دوره نهفتگی (دوره کمون) بیماری هاری هستند، می‌توانند ویروس را از طریق لیسیدن مخاط لب، چشم و بینی به صاحبان خود منتقل کنند.
انتقال از راه دستگاه گوارش: علاوه بر اینکه تاکنون انتقال بیماری از این راه هنوز گزارش نشده است، اما به دلیل کشندگی ۱۰۰ درصد بیماری، گوشت و سایر فرآورده‌های دام مشکوک یا آلوده، غیر قابل استفاده است.
اقدامات اولیه پس از گاز گرفتگی توسط حیوان
۱- به سرعت ناحیه گاز گرفته شده را با آب تمیز و صابون به مدت ۲۰ دقیقه شستشو دهید.
۲- از بخیه زدن عضو آسیب دیده جداً خودداری کنید مگر با مشورت مرکز درمان هاری شهرستان.
۳- مصدوم را به مرکز درمان هاری، مرکز بهداشت شهرستان، مرکز خدمات جامع سلامت یا خانه بهداشت برسانید تا واکسن هاری، واکسن کزاز و آنتی بیوتیک تجویز شود. تمامی موارد حیوان گزیدگی چه اهلی و چه وحشی را باید هاری تلقی کرد و باید بیمار را به فوریت تحت اقدامات پیشگیری قرار داد. این موضوع به قدری اهمیت دارد که اگر حیوان گزنده مثل سگ دارای قلاده و واکسیناسیون کامل نیز باشد، اقدامات پیشگیری و درمان را برای فرد به سرعت انجام داد؛ یعنی داشتن سابقه واکسیناسیون حیوان، مانعی برای انجام «واکسیناسیون» فرد مجروح نیست.
۴- در صورت امکان، حیوانی که شما را گازگرفته، قلاده کرده یا در اتاق یا انباری نگهداری کنید و اگر حیوان ولگرد است بدون اینکه بار دیگر گاز گرفته شوید، آنرا به دام اندازید و اگر این امکان وجود ندارد، نوع، رنگ، اندازه، ظاهر و دیگر نشانه‌های حیوان را به خاطر بسپارید تا قابل شناسایی باشد و بلافاصله با اداره دامپزشکی شهرستان خود تماس گرفته و اگر مجبور به کشتن حیوان شوید، بدون آسیب رساندن به سر حیوان، این کار را انجام دهید، چرا که برای تشخیص و آزمایش ها، به سر حیوان نیاز است و پس از نمونه برداری از سوی مامور دامپزشکی، لاشه حیوان را طبق دستور دامپزشکی دفن کنید، به گونه‌ای که دور از دسترس حیواناتی مانند سگ، گربه، گورکن، روباه و دیگر گوشتخواران باشد.
برای کنترل بیماری هاری هر فردی باید در این زمینه احساس مسوولیت کند
انجام اقدامات زیر می‌تواند در کنترل بیماری هاری موثر باشد:
۱- خـودداری از نگهداری سگ و گـربـه در منزل و درصـورت نگهداری، قلاده زدن و واکسیناسیون آن‌ها علیه هـاری
۲- خودداری از آب و غذا دادن به حیوانات بلاصاحب و وحشی
۳- خودداری از تردد سگ‌های خانگی و صاحب دار در معابر عمومی و پارک هـا
۴- جلوگیری از نزدیک شدن کودکان به سگ‌ها و گربه‌های بلاصاحب یا ولگرد
۵- توجه ویژه به گازگرفتگی حیوان‌ها هر چند جزئی و به صـورت خراش باشد و مراجعه فوری فرد مجروح به مرکز درمان هاری در شهر‌ها یا خانه بهداشت در روستا
۶- استفاده از کیسه‌های مخصوص حمل زباله و همکاری با مأموران شهرداری در هنگام جمع آوری زباله و خودداری از ریختن زباله و پس مانده‌های غذایی در اطراف منازل و گذرگاه‌ها و معابر عمومی به دلیل جمع شدن حیوانات ولگرد و بالا رفتن شانس گزیده شدن توسط این حیوانات و احتمال بروز هاری در انسان
۷- همکاری با مأموران شهرداری و اداره حفاظت محیط زیست و بخشداری در جمع آوری سگ هـای ولگرد
۸- جلوگیری از تماس سگ‌های خانگی با سگ‌های ولگرد به دلیل عدم انتقال بیماری هاری از حیوانات ولگرد به حیوانات صاحب دار
۹- درصـورت بـروز هـرگونـه تغییر رفتار در حیوانات، بـایـد فـوری به دامپزشکی اطلاع داده شـود.
۱۰- در ایران بیش از ۸۵ درصد از مـوارد حیـوان گزیدگی تـوسط سگ اتفاق می‌افتد که بیشتر این موارد به سگ‌های خانگی و سگ گله اختصاص دارد و متأسفانه علت اصلی آن، عدم قلاده‌گذاری و بازی با این حیوانات است.
«احمدرضا رضایی» کارشناس مبارزه با بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز