کارگروه نوآوری اجتماعی ذیل سند ملی توسعه صنایع خلاق و فناوری‌های نرم در راستای توسعه نظام نوآوری اجتماعی در کشور، طرح آزمایشگاه تاثیر را به عنوان نخستین طرح پیشران خود معرفی کرد.
همچنین طرح مذکور مفاهیم مرتبط با ارزشیابی ارزیابی و بررسی را برآورده میکند، از این رو، تاسیس آزمایشگاه تاثیر میتواند نقطه عطفی در راستای زیست بوم نوآوری، نوآوری اجتماعی و کلان طرح‌های توسعه‌ای کشور قلمداد شود. ارزیابی و ارزشیابی پدیده ها، سیاست ها، اقدامات، برنامه‌ها و رخداد‌های مختلف همواره راهی برای حصول نتیجه از اثربخشی آنان قلمداد می‌شود.
در این راستا، طراحی سازوکاری که پیش از هرگونه اقدام، همزمان با آن یا پس از استقرار، نتایج را بررسی کرده و از هم راستایی آنان با اهداف از پیش تعیین شده اطمینان حاصل کند، بسیار حیاتی تلقی می‌شود.
آزمایشگاه تأثیر، به عنوان یک آزمایشگاه حوزه علوم انسانی و هم تراز با آزمایشگاه‌های سیاستی و حکمرانی (Policy Lab)، ولی با جامعه هدف و کارویژه‌های کیفی و کمی‌تر و با هدف ارزیابی و ارزشیابی تاثیرات واقعی، عینی و ملموس طرح‌های توسعه‌ای با اولویت طرح‌های سرمایه گذاری تعریف می‌شود. براین اساس، تأسیس و توسعه آزمایشگاه تأثیر میتواند حلقه مفقوده حکمرانی پیشرفت و توسعه با اولویت سرمایه گذاری در ایران را شکل دهی نماید.
در فاز اول تمرکز اقدامات آزمایشگاه تأثیر بر روی بررسی تأثیرات اجتماعی به عنوان نقطه کانونی تأسیس و ورود می‌باشد، ولی در ادامه فعالیت، برخی دیگر از حوزه‌های مرتبط با سرمایه گذاری همچون درختواره توسعه و ارزیابی اثر فناوری نیز در دستورکار قرار دارد.
اهداف آزمایشگاه تأثیر
آزمایشگاه تأثیر به طور کلی به ارزیابی و ارزشیابی تأثیرات و اثربخشی طرحها، سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات مختلف درحوزه‌های موضوعی خاص پرداخته و به منظور بهبود فرآیند تصمیمگیری و سیاستگذاری، افزایش اثربخشی و کارایی اقدامات تأسیس شده است و به عبارت دقیقتر، اهداف زیر را دنبال میکند:
۱. ارزیابی اثربخشی: یکی از اهداف اصلی آزمایشگاه تأثیر، اندازهگیری و ارزیابی اثربخشی طرحها، سیاست‌ها و نهاد‌ها (سازمانی و استارت آپی) به صورت دقیقتر، تأثیرات واقعی و ملموس دستاورد‌های مورد انتظار/محتمل است. این اثربخشی میتواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم در نتایج هر اقدام توسعه محور، مورد بررسی قرار گیرد.
۲. تحلیل تأثیرات جانبی: آزمایشگاه تأثیر همچنین به تحلیل تأثیرات جانبی یا غیرمستقیم طرحها و سیاست‌ها میپردازد. این تحلیل در موارد بسیاری نتایج غیرمنتظره و اثرات فرعی را نیز مورد بررسی قرار دهد.
۳. تصریح بر اهمیت پرداختن به مسائل عمومی با تمرکز بر حوزه سیاستی: آزمایشگاه تأثیر به بررسی اهمیت مسائل و نیاز‌های عمومی میپردازد و سعی میکند تا تأثیرات اقدامات بر جوامع و شبکه‌های تشکیل دهنده جامعه را ارزیابی نموده و راهکار‌هایی برای بهبود آنها ارائه دهد. و….
همچنین دستاورد تأسیس آزمایشگاه تأثیر در حوزه سرمایه گذاری در کشور شامل دو نوع عمومی و اختصاصی هستند.
الف: دستاورد‌های عمومی:
۱. توسعه سرمایه گذاری خطرپذیر در کشور: عدم توسعه زیست بوم سرمایه گذاری خطرپذیر در کشور جای هرگونه آزمون و خطا در حوزه سرمایه گذاری یا سرمایه گذاری نامطلوب بدون خروجی ملموس را از بین برده است که توجه به نتایج آزمایشگاه تأثیر میتواند به توسعه زیست سرمایه گذاری خطرپذیر در کشور کمک بسزایی کند.
۲. تصمیم گیری اساسی: سرمایه گذاری‌ها و پروژه‌های مختلف میتوانند آثار مخرب یا تعدیل نشده‌ای برای اقتصاد کشور داشته باشند. آزمایشگاه تأثیر میتواند با ارزیابی دقیق تأثیرات اجتماعی، مالی و اقتصادی این پروژه‌ها به تصمیم گیران کمک کند تا تصمیمات بهتر و اصولی‌تری بگیرند.
۳. حداقل سازی ریسک ها: سرمایه گذاری‌ها همواره با ریسک‌هایی همراه هستند. آزمایشگاه تأثیر میتواند با ارزیابی دقیق ریسک‌های مختلف و تأثیرات آنها، به کاهش حداقلی این مخاطرات کمک کند.
و….
ب: دستاورد‌های اختصاصی (با تکیه بر اثرات اجتماعی):
۱. مدیریت تعامل با جامعه: اجرای طرح‌های سرمایه گذاری ممکن است به تعاملاتی با جامعه محلی نیاز داشته باشد. آزمایشگاه تأثیر اجتماعی میتواند به تعامل بهتر با جامعه کمک کند و نیاز‌ها و نگرانی‌های جامعه را به طور دقیقتر شناسایی نماید.
۲. تعادل اجتماعی: طرح‌های سرمایه گذاری میتوانند تأثیرات نامتوازن بر جوامع داشته و باعث تشدید اختلافات اجتماعی شوند؛ آزمایشگاه تأثیر اجتماعی میتواند به تعادل اجتماعی کمک کرده و به انعطاف در تصمیمگیری‌ها منجر شود.
۳. توسعه پایدار: طرح‌های سرمایه گذاری میتوانند تأثیرات طولانی مدت عمیقی بر اجتماع داشته باشند. آزمایشگاه تأثیر اجتماعی میتواند با ارزیابی تأثیرات طرحها در دوره‌های طولانی و تحت شرایط مختلف به بهینه سازی زیست پذیری افراد در جامعه کمک نماید.