معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: با توجه به اینکه از تالیف عمده کتاب‌های درسی حدود ۵ تا ۱۰ سال گذشته است، باید به صورت طبیعی انتظار یک تحول اساسی را داشته باشیم بنابراین بخشی از برنامه ریزی ما طراحی برای چنین تحولی است.
متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
مقدمه مجری: توصیه می‌کنم به ویژه کسانی که فرزند محصلی دارند و در آستانه‌ی بازگشایی مدارس شاید بحث امشب ما، چون در حوزه‌ی کتاب‌های درسی است برایشان جذاب باشد، به هر حال آنچه که امشب به آن خواهیم پرداخت بحث آموزش و پرورش است و بحث شیوه کتاب نویسی، بحث چاپ کتاب‌ها، توزیع و برنامه ریزی و کلیات تدوین کتاب‌های درسی.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیری که با معلمان داشتند اشاره کردند که کتاب‌های درسی در همه‌ی رشته‌ها به گونه‌ای باشد که یادگیری آنها نسل جوان را سر شوق بیاورند ایشان فرمودند که شیوه‌ی کتاب نویسی باید جذاب، به روز و مبتکرانه باشد.
پخش سخنان مقام معظم رهبری
مجری: کم کم داریم به فصل کتاب و درس و مدرسه نزدیک می‌شویم و یکی از دغدغه‌هایی که برخی از خانواده‌ها دارند بحث سفارش و توزیع کتاب‌های درسی است و به دلیل این که سازمان پژوهش برنامه ریزی آموزشی مسئول برنامه ریزی، تدوین و انتشار کتاب‌های درسی هست از رئیس محترم این سازمان دعوت کردیم که امشب در برنامه صف اول خدمت شان باشیم بنابراین امشب میزبان جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر لطیفی هستیم معاون محترم وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزش.
سوال: البته سوال‌های زیادی ما داریم که می‌خواهیم بپرسیم، اما به مناسبت همین بخشی از بیانات رهبری که پخش شد به صورت خیلی کلی می‌خواهم اول یک سوال کنم که چه میزان به سمت این راهبردی که ایشان تبیین فرمودند کتاب‌های درسی ما دارد حرکت می‌کند؟ برآورد و ارزیابی خودتان چیست؟
لطیفی: این نکته شوق انگیز بودن کتاب درسی نکته خیلی مهم است حالا در خود فرمایش رهبری هم به دو محور کلان اشاره شد یکی نقشی که خود کتاب و محتوای آن و طراحی آن دارد در شوق انگیزی و یکی هم نقشی که معلم می‌تواند ایفا کند، ما به صورت مشخص مربوط به نقشی که کتاب می‌تواند داشته باشد در سال گذشته تعدادی از اقدامات را انجام دادیم برای بهسازی بصری و زیبایی شناختی کتاب‌های درسی، میزان بیشتری را هم امسال در دستور کار قرار دادیم، چون معتقدیم که خود این وضعیت بصری و طراحی کتاب می‌تواند در این جهت تاثیر گذار باشد از جهت محتوایی هم بخشی از تغییرات و تحولات دقیقا هدفش همین است وقتی محتواهایی در کتاب ارائه شود که دانش آموز احساس کند مورد نیازش است وقتی نوع ارائه یا شیوه ارائه محتوا به گونه‌ای باشد که دانش آموز را با یکسری از مسئله‌های واقعی زندگی اش درگیر کند در این جهت تاثیرگذار است قطعا این شیوه در دستور کار سازمان است.
سوال: الان با این تعریف که شما کردید کتاب‌های امسال احتمالا با کتاب‌های سال گذشته متفاوت خواهد بود؟
لطیفی: البته فرآیند چاپ سپاری کتاب طوری است که مثلا فرض کنید در اردیبهشت و خرداد امسال تقریبا بخش قابل توجهی از کتاب‌ها را چاپ سپاری کردیم ما امسال تعدادی از کتاب‌ها را که پارسال بهسازی و زیباشناختی شان را انجام دادیم ارائه می‌کنیم فکر می‌کنم ۷-۸ کتاب هست که اصلاح و ارتقا هنری داشته امسال برنامه ریزی داریم که تعداد خیلی بیشتری را حالا این که چه تعداد برسیم؟ بستگی دارد به این که زمان بندی چاپ سپاری را چطور رعایت بکنیم، ولی الان برنامه ریزی مان برای این است که بتوانیم ۷۰ تا ۸۰ تا ۱۰۰ عنوان کتاب را این کار ارتقای هنری را در آنها انجام بدهیم اگر از جهت زمانی بتوانیم مدیریت خوبی داشته باشیم ان شاالله برای سال آینده این تعداد کتاب را از جهت وضعیت زیباشناختی ارتقا جدی خواهیم داشت.
سوال: این که ما منابع درسی مان و کتاب هایمان مدام در حال تغییر است یعنی شما الان مثلا کتاب‌هایی که آن سال‌هایی که ما مثلا ابتدایی درس می‌خواندیم بعضا می‌بینیم هم روش‌های آموزشی هم نوع کتاب، محتوایش اصلا فرق کرده و متفاوت است، این نشان دهنده این است که ما مدام داریم متناسب با آنچه که در دنیا به عنوان سبک‌های آموزشی مطرح می‌شود داریم پیش می‌رویم یا دلیلش این است که نه ما هنوز به آن استانداردی که می‌خواهیم نرسیدیم هر کسی می‌آید بنا بر یک سلیقه‌ای و بنا بر یک انگیزه‌ای یک تغییری ایجاد می‌کند، و، چون هنوز به آن استاندارد نرسیدیم مدام تغییر می‌کند، چون بعضا گفته می‌شود کتاب‌های آموزشی در دنیا است که سالیان سال است همان کتاب تدریس می‌شود و همچنان هم موفق است، ولی ما ظاهرا نمی‌دانم کدام یک از این در اصل جریانات است که مدام دچار این تغییرات هستیم این اصلا خوب است یا بد است؟
لطیفی: سوال خیلی مهمی است اولا در مورد کتاب به صورت مطلق نمی‌توانیم صحبت کنیم، چون ما نزدیک هزار عنوان کتاب داریم ما امسال ۹۹۰ عنوان کتاب را چاپ کردیم بعضی از اینها مربوط به رشته‌های فنی و حرفه‌ای است که اساسا محتوا در این رشته‌ها خیلی زود به زود تغییر می‌کنند، اما به صورت متوسط کتاب‌های درسی که مربوط به مقطع ابتدایی و متوسطه است در زمینه‌های رایج دانشی، در کتاب ما یک عمر ۵ تا ۱۰ ساله را در نظر می‌گیریم به صورت طبیعی، حتی کتاب‌هایی که در کشورهای دیگر هم است این طور است که ویرایش‌های مختلف می‌خورد البته این ویرایش‌ها سالانه نمی‌خورد یک بازه زمانی ۵-۶ ساله باید در نظر گرفته شود لذا به یک بنا می‌شود گفت که به روز رسانی و ارتقا کتاب بخش ضروری فرآیند تدریس است.
سوال: یعنی در دنیا هم همین اتفاق می‌افتد؟
لطیفی: بله، اختلال آن جایی هست که ما هر سال بخواهیم این تغییر یا اصلاح را انجام بدهیم این نشان می‌دهد که در فرآیند تهیه و تدوین کتاب قطعا دقت کافی یا برنامه ریزی دقیق انجام نشده که مثلا فرض کنید بعد از یک سال دو سال کتاب نیازمند اصلاح اساسی است، اگر کتاب واقعا در فرآیند فنی اش تالیف شود اجرای آزمایشی را داشته باشد که خیلی مهم است برای کتاب درسی که حتما در سال اول تالیف اجرای سراسری نشود اول در منطقه محدود در مدارس متنوع اجرای آزمایشی شود اگر این به درستی انجام شود ما باید انتظار داشته باشیم که کتاب حداقل برای دوره زمانی ۵ ساله پایدار باشد و بعد از آن اصلاحات جزئی یا اگر اصلاح کلی هم بخواهد انجام بشود به اقتضای تحولات آموزشی یا تحولات علمی و محتوایی آن حوزه انجام شود.
سوال: الان بر اساس همین موازین داریم پیش می‌رویم و فرآیند تدوین کتب درسی مان بر همین موازین است؟
لطیفی: من بخواهم خیلی صادقانه خدمت شما عرض کنم در این تعداد عنوان زیاد کتابی که ما داریم بخش قابل توجهی از آن این طور است، اما در دوره‌هایی بوده باز صادقانه باید عرض کنم در دوره‌هایی بوده که سازمان ملزم یا مجبور بوده بخاطر یکسری از محدودیت‌های زمانی بخاطر این که مثلا فرض بفرمایید پایه ششم یک دفعه تصمیم گرفته شده که اضافه شود پایه‌های تحصیلی، سازمان ملزم شده که بدون اجرای آزمایشی کتاب‌هایی را وارد مدرسه کند و لذا چه بسا در یکی دو سال اول هر سال ما اصلاحات اساسی داشتیم، اما نسبت به اکثر قریب به اتفاق کتاب‌ها که در فرآیند طبیعی متولد شدند همین وضعیت حاکم است و اگر هم ما اصلاح یا تغییری در کتاب‌ها داریم اصلاح‌های جزئی است برای بهبود و بهسازی و تقویت کتاب.
سوال: پس در مجموع می‌شود گفت که ما می‌توانیم به یک شرایط تثبیت شده‌ای برسیم، با یکسری اصلاحات جزئی، ولی مبانی اصلی تغییری نکند یعنی با همان مبانی برویم، هنوز نرسیدیم به آنجا؟
لطیفی: من این را باید حتما خدمت شما عرض کنم الان وضعیت کتاب‌های درسی این است که از تالیف عمده آنها یک چیزی بین ۵ تا ۱۰ سال گذشته، لذا الان آن دوره‌ای هست که ما باید به صورت طبیعی انتظار یک تحول اساسی را داشته باشیم و اتفاقا در سازمان هم بخشی از برنامه ریزی ما الان طراحی برای همچون تحولی است یعنی آماده کردن آن اسناد میانی یا آن برنامه‌های درسی که مقدمه آن تحول هستند، نقشه پشت کتاب‌ها هستند، لذا از جهت فرآیندی من می‌توانم بگویم به صورت نسبی همچنین فرآیندی را مستقر داریم در سازمان، اما یکسری از کتاب‌هایی هم بودند که به اقتضای ضرورت‌ها از این فرآیند تخلف کردند.
سوال: چه نهاد‌ها یا مراجعی در تدوین کتب درسی با شما همکار هستند؟ آیا کل آنچه که اتفاق می‌افتد در سازمان شماست یا شما نهاد‌ها و مراجع همکار و شریک هم دارید؟
لطیفی: اساسا تالیف کتاب درسی یک فرآیند پیچیده‌ای است که بدون حضور مجموعه‌ی کارشناسی از طیف‌های بسیار متنوع امکان پذیر نیست تالیف کتاب درسی، سازمان وظیفه‌ی مدیریت و راهبری کل این فرآیند را به عهده دارد و الا ما در شورا‌های برنامه ریزی و تالیف کتاب‌های درسی از متخصصین موضوعی از مجموعه‌های دانشگاهی در تالیف کتاب‌های فنی حرفه‌ای و کار و دانش از مراکز حرفه‌ای مرتبط از فعالان حوزه‌ی کار دعوت می‌کنیم و گاهی وقت‌ها این افراد هستند که نقش اساسی را در طراحی نقشه پشت کتاب درسی دارند، سازمان در بسیاری از این موارد به عنوان یک ستاد عمل می‌کند که ذینفعان یا کارشناسان و صاحبنظران مختلف را چه کارشناسان در حوزه مسائل آموزشی و تربیتی و چه کارشناسان ما در سازمان متخصص موضوعی، آنها را دعوت می‌کند گرد هم می‌آورد در شورا‌های تالیف که ما در سازمان مان شاید بشود گفت بیش از ده‌ها شورای تالیف داریم با توجه به تنوع رشته‌ها و دروس، در شورای تالیف چارچوب کلی مشخص می‌شود و اعضای این شورای تالیف بسیاری شان از مجموعه‌های خارج سازمان هستند.
سوال: بعد اینها پایش می‌شوند که این افرادی که با شما مشارکت دارند، مثلا حالا شاید قیاس خیلی قیاس درستی نباشد فرض بفرمایید در رشته‌های خلبانی کسی که می‌خواهد خلبانی کند این تا یک سن مشخصی با گذراندن دوره‌های مختلف باید به روز باشد برای مثلا یک پروازی که می‌خواهد بنشیند و خلبانی کند، باید به روز آن و در اصل مدل آن هواپیما باشد اگر نباشد اصلا اجازه پرواز به او نمی‌دهند، سوال من این است که آیا کسانی که با شما به عنوان کارشناس همکاری می‌کنند مدام مورد این پایش قرار می‌گیرند که آیا انسان‌های به روزی هستند؟ متناسب با نیاز جامعه نظر کارشناسی ارائه می‌کنند؟ اصلا خودشان فرض مثلا این که بچه‌های ما امروزه خیلی با فضای مجازی با سایت‌های مختلف درگیر هستند، آنها هم آیا به همین میزان درگیر هستند؟ نیاز بچه‌ها و نسل امروز را می‌دانند؟ متناسب با آن به شما مشاوره می‌دهند؟ یا نه، خدایی نکرده در دنیای دیگری هستند و محتوا که تغییر می‌کند در دنیای دیگری است؟
لطیفی: معمولا احکام اعضای این شورا‌ها احکام دو ساله است یعنی ما برای بازه‌های دو ساله، این جور نیست که یک نفر عضو شورای برنامه ریزی و تالیف باشد مادام العمر عضو شورا باشد، معمولا احکام به صورت دو ساله است، ما معیار‌هایی داریم برای انتخاب این اشخاص، یکی از معیار‌ها این است که اصلا موظف هستیم از بعضی از مراکز تخصصی در این زمینه می‌خواهیم نماینده شان را معرفی کنند مثلا از فرهنگستان هنر می‌خواهیم که نماینده اش را برای عضویت در شورای برنامه ریزی و تالیف کتاب‌های درسی هنر معرفی بکنند علی القاعده تشخیص کارشناسی که فرهنگستان هنر در این زمینه می‌دهد و به ما معرفی می‌کند برای ما ملاک و مرجع است.
من این را خوب است عرض کنم من خودم اولین بار ورودم به سازمان در حوالی سال ۹۳ بود سازمان پژوهش از مجمع عالی حکمت اسلامی که یک نهاد تخصصی در حوزه فلسفه هست خواست نماینده‌ای معرفی بکند برای عضویت در شورای تفکر و حکمت که کتاب‌های مربوط به تفکر را تالیف می‌کنند من خودم ورودم به سازمان به عنوان متخصص موضوعی بود این نقطه آغاز است.
بعدا بستگی به نوع تعاملی که فرد و ارتباطی که برقرار می‌کند، چون چه بسا افرادی هستند که خودشان را به روز نگه می‌دارند این تصمیمی است که سازمان در فرآیند می‌گیرد با توجه به بازخوردی که از اعضای شورا می‌گیرد بعضی وقت‌ها از اعضای شورا کسانی هستند که می‌توانند به اقتضائات آموزشی تن بدهند این خیلی مهم است، چون واقعا فقط متخصص موضوعی بودن کافی برای ما نیست خود آموزشی کردن این فرآیند خیلی مهم است، تعامل خوبی بتوانند داشته باشند بتوانند به اقتضائات آموزشی کردن فرآیند تن بدهند و البته خودشان را به روز نگه دارند معمولا در مجموعه‌ای از این تعاملاتی که اعضای این شورا‌ها تثبیت می‌شوند یا تصمیم گرفته می‌شود به این که عضو عوض بشود و مجددا مکاتبه شود و درخواست بشود که عضو جدیدی معرفی بشود.
سوال: منظورم این است که یعنی این دغدغه وجود دارد که پایش اتفاق بیفتد؟
لطیفی: بله قطعا همین طور است بخشی از این پایش را عملا گروه‌های آموزشی و دبیران برای ما انجام می‌دهند وقتی که منعکس می‌شود البته من انکار نمی‌کنم با توجه به این که موضوعات و عناوین خیلی متنوع که ما در یکسری از این زمینه‌ها نیازمند اصلاح و ارتقا باشیم، چون در این تعداد زیاد از شورا‌ها من یک بار آمار گرفتم یک چیزی در حدود ۴ هزار نفر کارشناس بیرون سازمانی ما داریم که در سازمان با آنها همکاری داریم در این شورا‌ها و برای این فرآیندها، طبیعی است که در این حجم ما همیشه امکان ارتقا و بهبود داریم، اما این دغدغه در سازمان به صورت جدی هست خصوصا در یکسری از حوزه‌هایی که این حوزه‌ها بالاخره حساس به زمان هستند مثلا شما حوزه‌ی فناوری را فرمودید واقعا در حوزه فناوری با بعضی وقت‌ها با تغییرات یکی دو سال خیلی از مسائل تغییر می‌کند، این حساسیت و این دغدغه در سازمان هست که ما نو به نو خودمان را با نیازها به روز بکنیم و از کارشناسانی استفاده بکنیم که با یک انعطاف بهتر و بیشتری خودشان را متناسب با شرایط زمانی پیش ببرند.
سوال: پس اگر این دغدغه وجود دارد ما علی القاعده نباید خیلی تغییرات اساسی، البته فکر می‌کنم شما اکراه دارید از بکار بردن تغییر در کتب درسی درست است؟ شما بیشتر دنبال اصلاح و بهسازی هستید اصلاحات اساسی پس علی القاعده ما نباید داشته باشیم درست است؟
لطیفی: ترجیح می‌دهیم از تعبیر اصلاح و بهبود و ارتقا استفاده کنیم. اصلاحات اساسی در آن مقاطعی که بنده خدمت تان عرض کردم اتفاق می‌افتد یعنی وقتی که یک کتاب ۵-۶ سال ۸-۹-۱۰ سال از زمان تالیفش می‌گذرد واقعا دیگر الان زمانه می‌طلبد که ما یک طرح نویی در بیاندازیم من خدمت شما مثال عرض می‌کنم که کتاب‌های آموزش دینی ما، کتاب‌های دین و زندگی، کتاب‌های پیام‌های آسمان الان یک چیزی بیش از ده سال است که در مدارس تدریس می‌شود، زمانه تغییراتی کردند دانش آموزان احساس نیازی می‌کنند در حوزه معارف دینی و به صورت کلی در حوزه دینداری و سبک زندگی دینی که ما در کتاب‌ها شاید بشود گفت که آن میزانی که انتظار است تامین نکردیم، علی القاعده برای این دوره جدید ما در پاسخ به این نیاز جدید باید یک طرح نویی در بیاندازیم، بر اساس این منطق در واقع تغییر کتاب به معنای تحول و دگرگونی کاملش در یک بازه‌های زمانی بیش از ۶-۷ ساله باید اتفاق بیفتد نه به صورت سالانه و یک سال در میان.
سوال : در تدوین این کتاب ها و تامین محتوایشان آیا مطالعات تطبیقی با دیگر کشورها هم اتفاق می افتد کشورهایی که به لحاظ آموزشی کشورهای موفقی هستند ، آیا محتوای درسی آنها به چه صورتی دیده می شود از آنها الگو بگیریم یا احتمالا روش هایی که دارند را ما هم استفاده کنیم برای این که بتوانیم کیفیت آموزشی را بالا ببریم مطالعات این چنینی اتفاق می افتد ؟
لطیفی : بله قطعا ، همیشه یکی از منابع ما در برنامه ریزی و تالیف استفاده از تجارب کشورهای دیگر است البته به این مسئله توجه داریم که بوم ما اقلیم ما ، فرهنگ ما ، تفاوت های جدی دارد اما خود این مقایسه تطبیقی برای ما درس های زیادی دارد اتفاقا بعضی وقت ها در این مقایسه های تطبیقی چون فقط ما که کتاب را نمی بینیم مطالعات را هم می بینیم ، می بینیم مثلا یک تغییری انجام شده تغییر موفقیت آمیز نبوده ما کمتر به سمتش می رویم ، یا خصوصا در دوره تحصیلی متوسطه دوم در یکسری از درس های تخصصی این نکته مورد توجه است که تناسب میان محتوایی که ما داریم در مدارس مان می خوانیم یک تفاوت فاحش و معنی داری با محتوای آموزشی یکسری از دیگر کشورها نداشته باشد بخاطر این که بالاخره سطح یادگیری در یکسری از این حوزه ها یک سطح باصطلاح استانداردی دارد درعین حال این را خدمت شما عرض کنم یکی از منابع مهمی که در گروهها حتما بررسی می شود ، خصوصا با توجه به این که اعضای آن گروهها معمولا کسانی هستند که در زمینه آموزش آن موضوع و آن رشته هم تخصص و آمادگی دارند ، مطالعات تطبیقی است و تجربه های دیگر کشورها است .
سوال : و بعد ارزیابی داریم که به لحاظ کیفیت ما در چه سطحی قرار داریم بالاتریم ؟ پایین تریم ؟ یا در منطقه یا دنیا از جهت محتوای آموزشی کتاب ؟
لطیفی : واقعا وضعیت درس به درس ، و کتاب به کتاب متفاوت است ، ما نسبت به بعضی از این کتاب ها یک مطالعات تطیبیقی را داریم ، یعنی تلاش هایی انجام شده مقایسه هایی کردند نسبت به این که از جهت سطح محتوا ، تعداد مفاهیم حجم محتوا در چه وضعیتی قرار داریم بله مطالعاتی قرار دارد الان من به صورت کلی نمی توانم خدمت شما عرض کنم ، چون الان نه این مطالعات را آماده کردم و نه وضعیت یکسانی حاکم است ولی بله مطالعاتی در این زمینه داریم بخشی از کارهایی که پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش برای ارزیابی محتواها معمولا انجام می دهد این است که یک مقایسه های تطبیقی می کند با وضعیت آموزش همین دروس در کشورهای دیگر .
سوال : یا مثلا از خروجی که ما داریم می شود مثلا این استدلال را می شود کرد ، که به فرض چون در المپیادهای علمی ما رتبه های خوبی را می آوریم این گواهی است برای این که ما در محتواهای آموزشی کتاب هایمان وضع بهتری داریم نسبت به دیگر کشورها ، این طور می شود استدلال کرد ؟
لطیفی : یکی از عوامل می تواند این باشد حالا چون این جور موارد حتما باید یک فرآیند پژوهشی خاصی را طی بکند قطعا امتیازهای ما در المپیادها یا حتی من می خواهم این طور خدمت شما عرض کنم گاهی وقت ها دانش آموزانی که از نظام آموزشی ما به هر دلیل وارد نظام آموزشی دیگر می شوند این ها شواهد خوبی هستند برای این که نشان بدهند که آموزشی که این جا انجام گرفته یک قدر قابل قبولی از کیفیت را دارد ولی واقعش را اگر بخواهم پژوهشی و عالمانه صحبت بکنم به صورت مطلق نمی شود حرف زد باید موردی داوری کرد اما این مواردی که شما فرمودید می تواند به عنوان نشانه در نظر گرفته شود .
پخش گزارش
سوال : در بحث بازنگری محتواهای آموزشی بر اساس آنچه که در سند تحول راهبردی آمدهحداقل ۱۰ و حداکثر ۲۰ درصد محتواها باید متناسب با شرایط اقلیمی و جغرافیایی تغییر بکند اولا الزامش به چه دلیل است ؟ و این که چقدر شما این را دارید اعمال می کنید ؟
لطیفی : این بر اساس آن چیزی که در سند آمده واقعا الزامی است ما باید این را محقق کنیم ، دلیلش فکر می کنم یک منطق خیلی شفافی دارد و آن هم این است که ما در مناطق مختلف در فرهنگ های مختلف ، در اقلیم های مختلف بعضی وقت ها شرایطی داریم که نمی توانیم به صورت متمرکز از تهران برای همه ی آنها تصمیم بگیریم ، هدف گذاری را باید ما در سازمان و در ستاد به صورت متمرکز انجام بدهیم اما چگونگی اجرای آن که این ها هم چارچوبش مشخص شده در سند تحول و نوع محتوایی که می خواهد انتخاب شود باید بعهده مدارس گذاشت و بر عهده مناطق گذاشته شود در واقع نوعی می شود گفت که کاستن از تمرکز گرایی حداکثری است که الان در آموزش و پرورش هست این اصل مبنای این مصوبه است که آمده که به نظر می رسد که کاملا هم درست است و اتفاقا مطالبه خیلی از مردم هم هست که بخشی از محتوا باید چیزی باشد که خود دانش آموز و خود معلم مدرسه بتواند خلاقانه در یک چارچوب هایی بتواند در موردش تصمیم بگیرد .
اما این که ما از جهت اجرا ما داریم برایش چه کار می کنیم بخش دوم فرمایش شما بود من باید این جا اشاره کنم بعد از تصویب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به واسطه فوریتی که در اجرای نظام ۶۳۳ اتفاق افتاد بخشی از آن چیزی که در برنامه درسی ملی و در سند تحول ناظر به محتوا مطالبه شده بود امکان اجرایش به صورت کامل فراهم نشد در خود سازمان در آن دوره این اصطلاح رایج شد که ما به همسو سازی بخشی از کتاب های درسی با برنامه درسی و ملی سند تحول پرداختیم و نه ابطنای این کتاب ها و این برنامه درسی به مطالبات سند تحول ، همسو سازی یک معنای یک خورده رقیق است دیگر .
ناظر به این کار سازمان یکی برنامه ی ویژه مدرسه را آماده کرد برنامه بوم به اختصار بوم که سرواژه برنامه ویژه مدرسه است و یکی این که در یکسری از کتاب ها مثل مثلا فرض کنید کتاب فارسی یکسری از درس های آزاد را تعبیه کرد که مدارس و معلمان بتوانند به اقتضای مسائل فرهنگی که در بوم خودشان دارند بخشی از محتوا را تولید بکنند . در عین حال هنوز معتقدیم که اجرای این مصوبه و این بند از سند تحول آنگونه که باید و شاید خوب پیش نرفته چرا ؟ چون در باصطلاح جدول عناوین دروس که زمان کلی آموزش را برای مدرسه مشخص می کند ما پیش بینی خیلی قوتمند و قدرتمندی را نسبت به این بند نداشتیم ، در طراحی جدیدی که ما داریم الان انجام می دهیم به صورت جدی به دنبال این هستیم که بتوانیم این آزادسازی برنامه درسی را به صورت نسبی در همین میزانی که شما فرمودید داشته باشیم چارچوبی را به مدرسه بدهیم تا بتواند متناسب با شرایط خودش هر طراحی می خواهد داشته باشد.
سوال : یعنی پس در کتاب تغییر ایجاد نمی شود ؟
لطیفی : در واقع ما اصلا کتابی را به مدرسه برای آن میزان از ساعت نمی دهیم مثلا نتیجه این می شود که در طول هفته یا مثلا فرض بفرمایید در یک ماه مدرسه یک روز را در اختیار خودش دارد که خودش باید برایش برنامه ریزی کند ما صرفا به مدرسه چارچوب می دهیم به چه معنا ؟ می گوییم این مجموعه از اهداف را تو باید در طراحی که می کنید رعایت بکنید این ها اصولی است که باید در نظر بگیرید و این ها مسیرهایی است که تو می توانی محتوای مورد نظر خودت را تهیه بکنی و در کلاس اجرا بکنید. اختیاری را به مدرسه می دهیم تا بتواند خودش برنامه ریزی بکند و خودش فعالیت بکند در این میزان ساعت .
سوال: شاید تصور بر این بود که مثلا کتاب ادبیات مثلا کسی که در استان سیستان و بلوچستان می خواند با کسی که در آذربایجان شرقی می خواند این ها باید با هم متفاوت و متناسب با اقلیم شان باشد ولی این طور نیست خود کتاب فرقی نمی کند ؟
لطیفی : این طور نیست که ما به صورت متمرکز همچین کتابی را برای اقلیم های مختلف تالیف کنیم ما این اختیار را می دهیم و این استان را تشویق می کنیم و این شرایط را برایش فراهم می کنیم شبیه کتاب جغرافیای استان ها که الان هست کتاب جغرافیای استان ها که الان دارد در استان ها اجرا می شود که بخشی از درس جغرافیای عمومی دانش آموزان است به این شکل است که چارچوب را سازمان پژوهش مشخص کرده اما هر استانی آمده کتاب جغرافیای استان خودش را تالیف کرده ، مراقبت می کند و اصلاحش را انجام می دهد . در واقع عرض کردم هدف اصلی از این بند این است که ما بتوانیم بخشی از این تمرکز بسیار سنگینی که در زمینه برنامه درسی داریم را کم کنیم به نفع استان ها ، به استان ها مسئولیت بدهیم ، اختیار بدهیم ، فرصت و زمینه ی ابتکار عمل بدهیم .
سوال : ارزیابی دارید که ما در کتاب های درسی یا آموزشی مان چقدر موارد زائد، وجود دارد که واقعا مورد نیاز دانش آموز نیست باید حذف بشود ؟ مثل خیلی از چیزهایی که خواندیم مثلا شما خیلی از مسائلی که در کتب درسی خواندید حتی شاید یک بار هم در طول زندگی به کارتان نیامده ولی ساعت ها برای آن وقت گذاشتید و ذهنتان را درگیر کردید ؟
لطیفی : این سوال ، سوال خیلی چالشی هست ، مخصوصا این که شما تمرکز کردید روی این که چه مقداری از این محتوا این طور است ؟ خیلی سوال را چالشی می کند چرا ؟ چون بستگی دارد به این که ما چه معیاری را به قول شما برای زائد بودن محتوا در نظر می گیریم مثلا از یک منظر بعضی از بحث های تخصصی که در کتاب هایی مثل ریاضی ، یا زیست شناسی یا فیزیک مطرح می شود از منظر عموم مردم این ها محتوای زائد است اماهمین محتوا را اگر از منظر متخصصان موضوعی به آن نگاه بکنیم بعنوان زمینه ای برای تحصیلات دانشگاهی مطرح می شود ، آنها را مقدمه ای برای تحصیلات دانشگاهی مطرح می شود از منظر این بزرگواران زائد به حساب نمی آید .
سوال : مثلا بخواهم مثال بزنم جنابعالی فلسفه خواندید و دکترای فلسفه دارید ، فرض بفرمایید مثلا حل یک معادله ی دو مجهولی در مثلا ریاضی یا گرفتن مثلا جذر یک عدد یا مسائلی از این دست ، برای شما که اصلا نمی خواهید وارد مثلا فرض کنیم حوزه ریاضی بشوید چه کاربرد و کارایی برای شما خواهد داشت ؟ ممکن است بفرمایید که این زمینه را ایجاد می کند که من اشنا بشوم شاید جذبش شدم و بروم ریاضی بخوانم ولی در نهایت شما یک وقت بیشماری را برای این گذاشتید که در انتها هیچ کاربردی هم برای شما نداشته است .
لطیفی : من فرمایش جنابعالی را این جور تکمیل می کنم ، آن محتوا برای من که نمی خواهم بروم رشته ریاضی فایده و کاربردی ندارد ولی آن محتوا برای کسی که می خواهد رشته ریاضی برود لازم و ضروری است و یا یکسری از رشته های دیگر فنی مهندسی که احتمالا پیش نیازهای ریاضی دارد ، لذا این بود که من عرض کردم معیار دادن به نحوی که برای همه دانش آموزان قابل تسری باشد یک کم دشوار است من خیلی کلی بخواهم این را عرض کنم واقعا باید این را بپذیریم و من به عنوان رئیس سازمان نه به عنوان یک نفر یک شخص می پذیرم که بخشی از آن محتواهایی که ما درکتاب های درسی داریم یا باید بگوییم محتواهایی که نافع نیست یا به تعبیر دقیق تر محتوایی که واقعا اولویت آموزش نیست ، چون ما یک زمان محدودی را در اختیار داریم بر اساس اهدافی که داریم سعی کنیم تمرکزمان را روی اولویت ها بگذاریم و آنچه که مهم تر است . این واقعا وضعیت واقعی ما است اما این که تحلیل ما از این که چرا به این چنین وضعیتی گرفتار شدیم و برای خلاص شدن از این وضعیت باید چه بکنیم فکر می کنم خیلی مهم است من خیلی کوتاه یکی دو تا محور را اشاره می کنم ، یکی از دلایلی که ما در این وضعیت گرفتار شدیم این است که نظام آموزشی ما متاسفانه متاسفانه ، جهت گیری غالبش به سمت آموزش عالی است من نمی خواهم نفی کنم یکی از ماموریت های نظام آموزش این است که تربیت نیرو بکند برای آموزش عالی اما این جهت گیری ، جهت گیری غالب نیست این متاسفانه ذهنیت غالبی است که هم در نظام آموزشی، هم در فضای اجتماعی ، هم در فضای آموزش عالی بالاخره جا افتاده ما باید این را اصلاح کنیم به نظر کارشناسی ما در سازمان و در دوره ی جدید داریم روی این خیلی متمرکز می شویم ، نقطه ی تمرکز اساسی نظام آموزش عمومی ، باید آماده کردن دانش آموزان برای بهره مندی و کسب یکسری از شایستگی های پایه و عمومی باشد وجه نیمه تخصصی آموزش اصطلاحا ، یعنی آنچه که دانش آموز را آماده می کند برای این که احیانا تحصیلات تکمیلی را ادامه بدهد این در گام دوم اهمیت و اولویت اهداف نظام آموزش و پرورش باید مطرح شود نظام آموزشی باید این چرخش را به آن تن بدهد ما الان در سازمان بخش قابل توجهی از انرژی و تمرکزمان روی این است که شرایط را برای این چرخش فراهم کنیم البته کار بسیار دشواری است چون چند دهه همه چیز در این سیستم همه چرخ و دنده ها برای این آماده شده و بعضی وقت ها یک حرکت نادرست می تواند بعضی وقت ها سال های سال مجدد این قضیه را به تاخیر بیاندازد ما هم نظام آموزش عالی مان هم نظام سنجش مان چه سنجش کنکورمان و چه سنجش آزمون ها و امتحانات مان بر اساس این ذهنیت آماده شده که دانش آموز می خواهد بخواند برای این که به دانشگاه برود در صورتی که خود شما می دانید کارشناسان مختلفی بررسی کردند ، واقعا این انگار زیر سوال است البته که بخشی از دانش آموزان باید وارد نظام آموزش عالی بشوند و می شوند اما بخش قابل توجهی شان نمی خواهند وارد آن نظام بشوند یا زمینه های اشتغال بعد از دوره دیپلم می تواند برایشان فراهم بشود به نحوی که بتوانند زندگی آبرومندانه ای داشته باشند و هیچ نیاز ندارند به این تحصیلات ، بخشی از این مسئله واقعا نیازمند اصلاح فرهنگی است بخشی از راه حل هم علی القاعده اصلاح یکسری از فرآیندها و ساز و کارها در درون مجموعه هایی مثل سازمان است ما الان تمرکزمان را در سال گذشته و امسال روی این گذاشتیم که توجه عموم جامعه آموزش و پرورش را به شایستگی های پایه و عمومی جلب کنیم و بگوییم بخشی از ماموریت و هدف ما این است بخشی از محتوای برنامه درسی باید کاملا ناظر به کسب شایستگی های پایه توسط دانش آموزان باشد کسب مهارت های پایه برای زندگی، علی القاعده اگر این نگاه را داشته باشیم و بعد متناسب با آن طراحی مناسبی برای دوره متوسطه دوم داشته باشیم که در آن دوره کسانی که می خواهند وارد نظام دانشگاهی بشوند بتوانند آن پیش نیازها را به صورت مناسب کسب کنند و کسانی که نمی خواهند وارد آن نظام بشوند می خواهند وارد بازار کار بشوند می خواهند آمادگی پیدا کنند برای زندگی عمومی آنها هم بتوانند در یک مسیر مناسبی آن شایستگی ها و توانمندی ها را کسب کنند اگر این طراحی را بتوانیم انجام بدهیم وبتوانیم بخش های مختلف این نظام و این سیستم را با هم هماهنگ کنیم.
سوال : الان شروع کردید شما ؟
لطیفی : بخش قابل توجهی از طرحواره تحولی که الان در سازمان در حال پیگیری هست متمرکز بر همین مسئله است ما اصلا گام اول مان طرح واره اجرایی سازی مطالبات اسناد تحولی در زمینه ی برنامه درسی در سطح مدرسه را گام اولش را گذاشتیم تدوین نظام واره شایستگی های پایه و عمومی ، این نظام واره الان آماده شده در مراحل نهایی اعتباربخشی کارشناسان است اعتباربخشی معلمین آن انجام شده اعتباربخشی کارشناسان داخل سازمانش انجام شده در حال اعتباربخشی خبرگان و صاحبنظران بیرونی است ، آن نظام واره آن چارچوب که متمرکز است بر یکسری از شایستگی ها و مهارت های عمومی دانش آموزان مثل تفکر ، مثل ارتباط مسئولانه و موثر ، مثل مهارت های مربوط به مدیریت خود و خودسازی آن چیزهایی که واقعا نیاز دانش آموز است برای زندگی مناسب در جامعه ، بنا داریم که به این ها وزن بیشتری و وزن قابل توجهی بدهیم در محتوای آموزشی این ها در واقع بخش مهم تر و قابل توجه تری را از نقشه محتوایی پشت کتاب های درسی بر عهده بگیرند .
سوال : دوست داشتم بیشتر راجع به این موضوع در این فضاها صحبت بکنم ولی چون گزارش راجع به کتب درسی بود و قول دادیم که راجع به کتب درسی صحبت بکنیم باید بپرسم این که الان در ارتباط با ثبت سفارش توزیع کتاب های درسی شرایط مان چیست و این که آیا مجلس در ثبت کتاب های درسی با مشکل خاصی مواجه هستند یا خیر ؟
لطیفی : همانطور که در گزارش ملاحظه فرمودید الحمدالله چاپ سپاری کتاب ها به پایان رسیده و کتاب ها الان بخش قابل توجهی از آن توزیع شده و در استان ها است بخشی هم در فرآیند توزیع است ما داریم می فرستیم برای استان ها از جهت کمبود کتاب ما هیچ مشکلی نداریم یعنی کتاب ها به تعداد کافی حتی بر اساس برآورد کمی بیشتر از نیاز هم ما هر سال چاپ می کنیم ، مسئله ای که خیلی مهم است این است که دانش آموزان اگر بخواهند از کتاب ها بهره مند بشوند حتما باید ثبت نام شان را در مدارس قطعی بکنند و بعد از ثبت نام ثبت سفارش انجام بدهند ما الان روند کلی که داریم روند مثبتی است نسبت به ثبت سفارش کتب های درسی و ثبت نام ها.
سوال : فقط در مدارس ثبت سفارش انجام می شود ؟
لطیفی : لزوما در مدرسه انجام نمی شود می توانند به صورت اینترنتی وارد سامانه ثبت سفارش کتاب بشوند و کتاب را ثبت کنند اما عرضم این بود که ثبت نام شان را در مدارس نهایی بکنند چون ما کتاب را به مدرسه ارسال می کنیم و مدرسه کتاب را به دانش آموز می دهد اگر دانش آموزی در مدرسه ای ثبت نشده باشد علی القاعده ما کتاب را نمی توانیم برای او ارسال کنیم در واقع پیش نیاز ثبت سفارش کتاب درسی ثبت نام در مدرسه است لذا من درخواست و خواهشم از همه خانواده ها آن بزرگوارانی که هنوز ثبت نام شان را هنوز قطعی نکردند این که حتما نسبت به قطعی کردن ثبت نام شان در مدرسه اقدام بکنند و متعاقب آن وقتی که ثبت نام قطعی می شود به فاصله یک روز حداکثر دو روز آن داده ها می آید در سامانه ثبت سفارش کتاب درسی هم می نشیند و می توانند وارد سامانه ثبت سفارش بشوند کتاب را به صورت اینترنتی ثبت سفارش کنند تا در اولین فرصت در آغاز سال تحصیلی کتاب به دست شان برسد هر تاخیری در ثبت سفارش و ثبت نام نتیجه اش این است که کتاب ها هم دیرتر به دست بزرگواران می رسد الان الحمدالله وضعیت ما وضعیت خوبی است یعنی روند رشدی که هم ثبت نام و هم ثبت سفارش داشته به رغم برخی از محدودیت ها و موانعی که در ثبت نام امسال بود الحمدالله روند مثبتی است امیدواریم که همین روند در این یکی دو هفته پایانی سال هم ادامه پیدا کند تا در اولین فرصت ما بتوانیم دقیقا مشخص کنیم که هر دانش آموزی در کدام مدرسه باید کتاب چه پایه ای را تحویل بگیرد .
سوال : پس والدین هم می توانند از طریق اینترنت ثبت نام فرزندشان را انجام بدهند ولی نهایی شدنش باید در مدرسه اتفاق بیفتد ؟
لطیفی : نه؛ در همان سامانه نهایی می شود و کتاب برای دانش آموز ارسال می شود
سوال: آنهایی که از ثبت نام جا بمانند نهایتا با تاخیر کتاب را دریافت می کنند ؟
لطیفی : ما سامانه را باز نگه می داریم البته دعوتمان این است که خانواده ها ثبت سفارش کتاب درسی را به تاخیر نیاندازند ولی ما سامانه را تا ابتدای سال تحصیلی حتی چند روز ابتدایی اگر ببینیم که هنوز ثبت سفارشی انجام نشده سامانه را باز نگه می داریم اما خواهشم از خانواده ها این است که هر چه زودتر نسبت به ثبت سفارش کتاب اقدام کنند .
سوال : و توزیع ؟
لطیفی : توزیع در حال انجام است.
سوال : با کمبود کاغذ و چسب و این ها مواجه هستید ؟ مشکلات این چنینی دارید و این که کاغذها را از چه مراجعی تامین می کنید و تولید کنندگان داخلی چقدر در تامین آن نقش دارند ؟
لطیفی : الحمدالله ما کاغذ امسال را با دشواری هایی که داشت تامین کردیم ، شرایط یک کم سختی بود من جا دارد به صورت ویژه تشکر کنم هم از رئیس جمهور محترم حاج آقای رئیسی هم از وزیر سابق آموزش و پرورش دکتر نوری و هم از وزیر فعلی جناب آقای صحرایی که حمایت های بسیار خوب و عالی داشتند که تامین کاغذ کتاب درسی به موقع انجام بشود با توجه به رویکرد مثبتی که دولت در سال گذشته داشت برای تامین کاغذ ایرانی ، و همتی که همکاران ما در سازمان و شرکت ها داشتند ، ما کتاب های درسی امسال را که دانش آموزان در مدرسه می بینند با یک چیزی درحدود ۷۰ درصد کاغذ تولید داخل داریم عرضه می کنیم این میزان و این رقم اولین بار است که دارد این جوری محقق می شود مقوای جلد کتاب درسی که صد د رصد تولید داخل است و این هم اولین بار است که دارد انجام می شود و این فکر می کنم هم افتخاری است برای صنعت تولید کاغذ و مقوای کشور و هم دانش آموزان و صنعت چاپ و نشر و این نوید را هم خدمت شما عرض می کنم برای کتاب های سال بعد که ما الان داریم کاغذش را خریداری می کنیم الحمدالله صد در صد نیاز مان را شرکت های داخلی تولید کاغذ تعهد کردند که تامین کنند و ان شاالله سال بعد کلیه کتاب های درسی با کاغذهای ایرانی تامین می شود این اتفاق اتفاق خیلی مهمی است از این جهت که ما را در تامین کاغذ خودکفا می کند من خلاصه عرض کنم ما در سال های قبل خصوصا با توجه به شرایط تحریم و مشکلاتی که داشتیم برای واردات کاغذ واقعا مشکلاتی داشتیم مسائلی که تحمیل می شد به فرآیند بعضی وقت ها خیلی نگران کننده بود ، چاپ کتاب درسی هم می دانید یک چیزی هست که نمی شود به تاخیر بیفتد مثل کتاب های آزاد بیرون نیست که اگر این ماه نیامد ماه بعد به کتاب فروشی ها عرضه شود ما باید کتاب ها را برای یک مهر برسانیم این که اتکا بکنیم به توان داخل در تولید کاغذ بسیار اقدام مبارکی بود که سال گذشته به میزان بسیار زیادی محقق شد و ان شاالله برای سال آینده صد در صد تولید کاغذمان را از محل تولید داخل تامین خواهیم کرد .
پخش گزارش
سوال : این آموزش زبان به چه صورتی خواهد بود از زبان شما بشنویم ؟
لطیفی : این مسئله آموزش زبان هم مسئله خیلی چالشی و جالبی است من چون شما اشاره کردید به مطالعات تطبیقی بگذارید از مطالعات تطبیقی شروع کنم ما الان در برنامه درسی خیلی از کشورها در زمینه ی آموزش زبان یک تنوعی را شاهد هستیم یعنی حتی بعضی از کشورها را داریم که تا ۱۰-۱۵ تا زبان مختلف را دانش اموز می تواند انتخاب بکند ، اصل این که ما این امکان را به صورت قانونی فراهم کنیم که دانش آموزان اگر می خواهند انگلیسی را انتخاب نکنند و زبان دیگری را انتخاب بکنند یک فرصت قانونی است ، فکر می کنم این خودش یک نقطه مثبت برای نظام آموزش و پرورشی است اصلا اتفاق یک اتفاق سیاسی نیست من بعضی وقت ها بازتاب ها را می شنوم واقعا تعجب می کنم و درخواست می کنم مراجعه کنند همین کشورهایی که می شناسند بزرگواران نمی دانم استرالیا انگلستان کشورهای مختلف وقتی می بینید حتی من می خواهم خدمت شما عرض کنم من برنامه های درسی در کشورهای دیگر دیدم که زبان فارسی پیشنهاد شده در آنها و دانش آموز می تواند زبان فارسی را به عنوان زبان خارجی خودش انتخاب کند لذا اصل این که ما همچنین امکانی را و یک همچنین قانونی را بگذرانیم به نظرمن یک نقطه مثبت نظام آموزش و پرورش است ، این نکته اول ،
نکته دوم این که دو تا مسئله را باید از هم تفکیک کنیم یکی برنامه ریزی و تولید محتوا برای این مسئله و یکی اجرا ، ما واقعا در اجرا ضعف داریم ، این یک واقعیتی است که باید به نظر من بپذیریم .
سوال : اصلا کسی با آموزش زبان انگلیسی مدارس زبان انگلیسی یاد نگرفته است .
لطیفی : حالا این خود آموزش زبان انگلیسی یک چالشی است در آخر این جلسه که در شورای آموزش و پرورش این مسئله مصوب شد مقرر شد که در یک بازه زمانی 6 ماهه یک گزارشی آماده بشود بخشی از گزارش را ما آماده می کنیم بخشی از آن را پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در مورد وضعیت کیفیت آموزش زبان در مدارس تا بتوانیم متاثر با برپایی آن گزارش یک مجموعه ای از تصمیم ها را اتخاذ بکنیم نکته شما کاملا درست است ما در این زمینه ضعف داریم در این گزارش هم برخی از بزرگواران اشاره کردند عمده اش به نحوه اجرا بر می گردد یعنی ما الان این رویکرد جدیدی که در کتاب های فعلی زبان انگلیسی داریم که رویکرد ارتباطی است و نگاه صرفا گرامری نیست واقعا گام های خیلی خوبی را برداشته اما حجم زمانی که اختصاص داده شده و نوع تخصیص زمان به آموزش و همچنین وضعیت دبیرانی که واقعا به اندازه کافی ما بهره مند نیستیم از دبیر باکیفیت، شاید بشود گفت مهم ترین عواملی است که اثرگذار است در اجرای ضعیف آموزش زبان انگلیسی و حتما باید نسبت به آن تدابیری اتخاذ بشود .
اما نسبت به زبان های غیرانگلیسی اصل ایده این بود که فرصتی امکانی فراهم بشود برای این که اگر کسی علاقه ای داشت به صورت جایگزین سراغ زبان دیگری برود بتواند برود یکسری ازتمهیدات و طراحی ها را ما در سطح برنامه ریزی و تولید محتوا برایش انجام باید بدهیم که این ماموریت سازمان است ، سازمان نسبت به زبان آلمانی و فرانسه این کار را انجام داده برای این زبان های جدید هم برنامه ریزی خواهد داشت البته این زبان های جدید را ما دیگر به این شکل که خودمان تولید کننده باشیم سراغ این قضیه به احتمال قوی نخواهیم رفت بلکه استانداردهایی را عرضه می کنیم دیگر تولید کنندگان محتوا کسانی که در زمینه آموزش زبان کار کردند حالا هر یک از زبان هایی که مطرح شده آنها بیایند و محتوا را تولید کنند .
آن چیزی که ماموریت سازمان هست در واقع تولید محتوا در این زمینه است ، ان شاالله در سال تحصیلی پیش رو حتما برنامه های سازمان را به تفسیر ارائه خواهیم کرد من امرو زهم با دفتر تالیف در این زمینه گفت و گویی داشتم که بتوانیم برنامه خودمان را در این زمینه ارائه کنیم .
آن چیزی که نسبت به اجرا الان دارد مطرح می شود همانجور که در گزارش هم بود ما الان صرفا یکسری چشم اندازها و ذهنیت هایی داریم برای این که بتوانیم این برنامه را اجرا کنیم اولا واقعا اجرا بر عهده سازمان پژوهش نیست ما حداکثر در این زمینه می توانیم پیشنهادهایی را مطرح کنیم الان یکی از مهم ترین پیشنهادها و ایده هایی که مطرح هست همانطوری که در گزارش هم بود استفاده از ظرفیت های آموزش غیرحضوری و تکمیل آن به کمک بعضی از آموزشگاههای زبان است . این واقعیت را بخواهم خدمت شما عرض کنم نیازمند یک همت خیلی جدی در اجرا است ما در زمینه ی اجرا در وضعیت فعلی به صورت کامل آماده نیستیم برای این اجرا و شاید بشود گفت که موانعی که در این چند سال باعث شده که حتی اجرای زبان آلمانی و زبان فرانسه با این که محتوایش تولید شده الان ما کتاب آموزش آلمانی برای پایه هفتم را در سازمان داریم و کتاب خوبی هم تولید شده یعنی اساتید دانشگاهی فعال در زمینه ی آموزش زبان آلمانی روی کتاب سرمایه گذاری کردند و کتاب تولید شده اما متاسفانه بخاطر این که امکانات اجرا در مدارس فراهم نبوده این اتفاق نیفتاده است .
سوال : من می گویم شما زمانی که یک زبانی مثل عربی یا زبان انگلیسی که رایج تر است اساتید بیشتری داریم محتوای بیشتری داریم ما خروجی مان این است که یک کسی که دیپلم آموزش و پرورش دارد نه مسلط به انگلیسی و نه مسلط به عربی است حتی تا کارشناسی و کارشناسی ارشد هم بعضا این اتفاق می افتد کسی که می خواهد زبان یاد بگیرد یا باید رشته اش در دانشگاه زبان باشد یا کلاس های خصوصی و آموزشی جدا رفته باشد با این سیستم کسی زبان یاد نمی گیرد حالا در این مدل ما می خواهیم آلمانی را اضافه کنیم فرانسه را می خواهیم اضافه کنیم من می گویم چه اصراری است و بعد این که معلوم است که آخرش چه می شود وقتی شما در انگلیسی و عربی آن موفق نبودید چه تضمینی هست که در آلمانی و فرانسه اش موفق باشید .
لطیفی : اضافه کردن این ها به این معنا نیست که آن دانش آموزی که انگلیسی می خواند قرار است آلمانی را هم بخواند
سوال : بله می دانم اختیار انتخاب می کند ولی می گویم در انگلیسی وقتی موفق نبودیم با وجودی که بضاعتمان بیشتر بوده در آلمانی که حداقل به لحاظ معلم بضاعتمان کمتر است.
لطیفی : عرض کردم ذهنیت حاکم بر ، چون می دانید این مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش است و تصمیم شخصی نیست من دارم روایت می کنم ذهنیتی که حاکم بوده بر اعضای جلسه ذهنیت این بوده که یک امکانی است برای این که دانش آموزان انتخاب های مختلف داشته باشند ، قطعا نسبت به تمهید شرایط و زمینه هایش به همان معنایی که ما برای زبان انگلیسی و عربی باید تلاش بکنیم این جا هم باید تلاش کنیم یعنی از این جهت تفاوتی نمی کند اتفاقا خوب است که به یک معنا متنوع تر باشد برای این که دانش آموز بتواند انتخاب بیشتری داشته باشد چالش اجرا همیشه سر جای خودش هست یعنی حتی اگر خود انگلیسی هم باشد سر جای خودش هست، مضاف بر این که در مورد این زبان ها حداقل الان ذهنیت از جهت اجرا این است که چون تعداد به احتمال قوی محدود هست و چون کسانی که علاقه دارند به این زبان ها حاضرند خودشان هم برای بخشی از این فرآیند حداقل هزینه هایی را پرداخت بکنند چه بسا ما اگر این امکان را فراهم بکنیم آن چالش ها و گرفتاری هایی که برای عربی و انگلیسی با آن مواجه هستیم آن کمتر مواجه باشیم چون بعضی وقت ها یک کاری خود همین که در یک مقیاس انبوه دارد اجرا می شود چالش ها و مشکلاتی را می آورد اگر همان را مقیاسش را کوچک تر بکنیم می تواند بهتر اجرا بشود در عین حال فرمایش شما یعنی اصل انتقاد کاملا وارد است من خیلی بخواهم صادقانه بگویم به نظرم آموزش و پرورش در زمینه تمهید شرایط برای اجرای مناسب این مصوبه فاصله دارد با وضعیت مطلوب ما در سال گذشته من این را هم خدمت شما عرض کنم سازمان عرض کردم با این که ما هم متکفل اجرا نیستیم اما پیگیری های خیلی جدی کردیم در تعامل با همکاران مان در معاونت متوسطه در سازمان مدارس غیردولتی و ما گفتیم ما حاضریم واقعا کمک کنیم نسبت به آموزش آن دبیرانی که می خواهند این کار را انجام بدهند، برای این که حداقل در یک مقیاس محدودی این آموزش اتفاق بیفتد، ولی متاسفانه موانعی پیش آمد و این اتفاق نیفتاد؛
به نظر من اصل انتقاد وارد است آموزش و پرورش چه جهات اجرایی آن و چه آن جهاتی که ناظر بر پشتیبانی قضیه هستند باید سعی و تلاش و همت را مضاعف بکنند برای این که حداقل در مقیاس محدودی بتوانند اجرایی از این مصوبه را داشته باشند .
سوال : بحث طرحواره طرح تحول سازمان در سال آینده چون موضوع مهمی است این را بفرمایید البته سوال زیاد داریم ولی اگر رسیدیم می پرسیم اگر نه که به همین جا بسنده می کنیم .
لطیفی : خیلی ممنونم بابت طرحی که نسبت به این سوال داشتید ، سازمان محصولاتش و خروجی اش یک باصطلاح چیزی است که بیشتر برای مخاطبان ملموس است، در صورتی که به نتیجه رسیدن این خروجی بر این است که مجموعه ای از فرایند ها و فعالیت ها به صورت پیشینی انجام بشود، ما اگر نیازمند این هستیم که در کتاب های درسی تحول اساسی را رقم بزنیم، این تحول حتما وابسته بر این است که مجموعه ای از مقدمات تامین بشود.
در سازمان از سال گذشته طراحی صورت گرفت که ما بعنوان طرحواره ی اجرایی سازی تحول در برنامه درسی نام گذاری کردیم این طرحواره در واقع نقشه راهی است که سازمان باید بپیماید تا بتواند آن تحول را در محتوای درسی انجام بدهد . این طرحواره در واقع هشت گام اساسی دارد با توجه به محدودیت وقت بعضی از گام های خیلی جدی تر آن را که حتما برای بینندگان می دانم جالب توجه خواهد بود می خواهم اشاره کنم یکی همین تدوین نظام واره شایستگی های پایه و عمومی بود که ما مجموعه ای از شایستگی ها و توانمندی ها و مهارت هایی که دانش آموزان به آن برای یک زندگی شایسته نیاز دارند را استخراج کردیم و بنایمان و تمرکزمان بر این است که بخشی از محتوا را کاملا ناظر به این اهداف تامین کنیم ، یکی از گام های جدی این طرحواره اقدامی است که داریم انجام می دهیم نسبت به بازطراحی جدول عناوین دروس و توزیع زمان آموزش ، ما قطعا نیازمند این هستیم که اصلاحی را در تعداد عناوین درسی که در هر پایه و دوره دارد خوانده می شود و همچنین در نوع و نسبت میان آنها رقم بزنیم، الان بعضی از پایه ها و دوره های تحصیلی هستند که تعداد عناوین درسی خیلی زیادی دارند، خیلی از این تعداد عناوین کاملا ناظر به یکسری از حوزه های دانشی هستند که انتظار عمومی این است که یک توزیع متوازنی انجام بشود بین زمینه های دانشی و زمینه های مهارتی یا پرورشی ، مسئله ی 10 تا 20 درصد سهم منطقه ای محتوای درسی خیلی مهم است، ما برای این حتما نیازمند این هستیم که جدول عناوین دروس را تغییر بدهیم .
مسئله آموزش های مهارتی خیلی مهم است، ما حتما نیازمند این هستیم که برای آموزش های مهارتی سهمی را در جدول عناوین دروس ببینیم، این ها بخشی از تغییرات و اصلاحاتی است که در جدول عناوین دروس دارد انجام می شود و مستحضر هستید خود عنوان درسی نقش خیلی زیادی دارد در این که محتوای ذیل آن چیست، ما وقتی اسم کتاب را فیزیک می گذاریم یعنی کاملا مشخص است که داریم یک موضوع علمی خاص صحبت می کنیم، اما وقتی عنوان کتاب را مثلا می گذاریم جهان پیرامون من ، داریم با خود این نامگذاری حس متفاوتی را و پیام متفاوتی را به مخاطب القا می کنیم.
گام های دیگری از این طرحواره من خلاصه کنم ، گام های دیگری از این طرحواره ، من فقط نسبت به راهنمای عمل درسی اشاره کنم ما معتقدیم که حتما باید به مدرسه تصویری و ذهنیتی از کلیت برنامه درسی اش بدهیم نه تعدادی کتاب، الان یکی از چالش های ما این است که تحول در برنامه درسی صرفا در حد تحول در کتاب دیده می شود ، تمرکز ما در این طرحواره این است که بتوانیم با مدرسه گفت و گو بکنیم و مدرسه را متوجه کلیت برنامه درسی بکنیم که می خواهد اجرایش بکند، به او اختیار بدهیم و از او مسئولیت بخواهیم تا بخشی از طراحی برنامه درسی را خودش بتواند انجام بدهد .
سوال : راجع به کتاب معماری و اینها هم بناست اتفاقی بیفتد ؟
لطیفی : دقیقا ، این کاری که در طرحواره دارد انجام می شود معماری کلان پشت کتاب های درسی است، که ما وقتی که این فرآیند را که الان داریم گام به گام پیش می بریم به پایان برسانیم ،کم کم بر اساس آن معماری که شکل گرفته کتاب ها و بسته های تربیت و یادگیری را تولید می کنیم .
سوال : و یکی هم پیشگیری از بیماری ها آن هم بناست که بیاید ؟
لطیفی : در بخشی از این نظام واره شایستگی ها ، ما توجهی به یکسری از شایستگی های ناظر به سلامت را داشتیم علی القاعده در آن شایستگی های ناظر به سلامت آن میزانی که لازم باشد به آن پرداخته خواهد شد .