بیش از ۹۷ درصد ۱۰ تا ۴۹ ساله‌ها باسوادند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای علیرضا عبدی، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی کشور و معاون وزیر آموزش و پرورش با حضور در برنامه ”صف اول“ جمعه ۱۷ شهریور شبکه خبر، به پرسش‌ها درباره نهضت سوادآموزی از اجرای طرح شتاب برای ریشه کنی بی سوادی تا مهارت آموزی پاسخ داد.

متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
سؤال: یکی از موضوعات اصلی در دهه سوم قرن بیست و یکم برای هر یک از جوامع، موضوع سوادآموزی است، یعنی داشتن سواد. گرچه سازمان ملل متحد هر سال نوع سواد را به گونه‌ای تعریف می‌کند، یک سال یا زمانی ما سوادآموزی را یا داشتن سواد را فقط سواد خواندن و نوشتن داشتیم بعد با رایانه کار کردن و بعد گفتند که سواد خانوادگی، سواد اجتماعی و همین جور استمرار پیدا کرده است. ما در سال ۱۳۵۷ حدود ۳۶ میلیون نفر بوده ایم جمعیت ایران و میزان باسوادی چیزی حدود ۴۷ درصد بوده است. الان که در سال ۱۴۰۲ هستیم وضعیت ما چطور است و چگونه این مسیر را طی کرده ایم؟
عبدی: عرض کنم که مسئله سواد اگر بخواهیم یک مقدار عمیق‌تر به موضوع نگاه کنیم شاید قبل از اینکه سازمان ملل یا یونسکو به فکر این باشد یک امر نهادی در دین ما است. از روزی که پیامبر اکرم (ص) اسرا را به شرط اینکه به یک مسلمان سواد یاد بدهند آزاد می‌کرده، یک جریان سوادآموزی شکل گرفته است تا الان که ما در خدمت شما هستیم یا آن جریان‌هایی که شما بیشتر در حوزه تاریخ و علوم سیاسی و جغرافیای سیاسی اطلاع دارید، جریان‌هایی که در اطراف اسپانیا و حرکت مسلمانان در حوزه سواد و این‌ها اتفاق افتاده است همین نشان دهنده این است که جریان سوادآموزی از قبل هم خیلی جدی بوده است، ولی در یک تاریخی این روز را به عنوان محور قرار می‌دهند.
ما یک حرکت تاریخی را داریم تا سال ۵۸، کار‌هایی هم قبل از انقلاب شده است، ولی عموماً از کار‌ها کار‌هایی که خیلی حرکت شتاب داری داشته باشد، نبوده است. سال ۵۸ حضرت امام یک پیامی را صادر می‌کنند و نهضت سوادآموزی شکل می‌گیرد. با شکل گرفتن نهضت سوادآموزی یک جریان شتاب دار می‌شود که خیلی مردمی اتفاق می‌افتد و عدد ۱۰ تا ۴۹ ساله‌ها که ۴۸ درصد باسواد بوده اند و ۶ سال به پایین ۳۷ درصد بوده است. ۴۸ درصد باسوادی می‌رسد الان به حدود ۹۸ درصد. یعنی ما در این یکسال گذشته با کار‌هایی که انجام دادیم طرح‌هایی که اتفاق افتاده است در کشور نه تنها نهضت یک جریان کشوری اتفاق افتاده است، ۹۷ و یک دهم حدود ۹۸ درصد با داده‌های سازمان نهضت ما الان باسواد داریم در ۱۰ ساله‌ها تا ۴۹ ساله ها. عرض کنم که البته وضع دنیا آنچنان مثل ما شتاب دار نبوده است. من امروز داشتم پیام خانم آدریازولا مدیرکل یونسکو را می‌خواندم، به خاطر روز هشتم سپتامبر، یک نکته‌ای را گفتند من از فرصت استفاده می‌کنم در مورد این نکته چند مطلبی را عرض می‌کنم، چون در چند روز گذشته من مشاهده کردم که بعضی از شبکه‌های به اصطلاح خبری که در آن طرف مرز‌ها دارند کار می‌کنند یک کار‌هایی را انجام می‌دهند که این تلاش‌ها را نادیده بگیرند، فقط این را می‌گویم که خانم آدریازولا حالا آن‌هایی که آن طرفی هستند خیلی علاقه دارند به این ادبیات ها، من با ادبیات خودشان می‌خواهم صحبت کنم، خانم آدریازولا بخاطر همین ۲۰۲۳ یک پیامی می‌دهد و می‌گوید که ما ۱۹۷۹ در دنیا ۶۸ درصد باسواد داشته ایم در کل دنیا، الان چقدر شده است این میانگین، شده است ۸۶ درصد.
سؤال: یعنی ما ۱۸ درصد نسبت به کل دنیا...
عبدی: ما ۱۸ درصد نسبت به کل دنیا پیشرفت کرده ایم. جمهوری اسلامی چقدر باسواد را تحویل گرفت، ۴۸ درصد الان چقدر دارد ۹۸ درصد، یعنی نزدیک به ۵۰ درصد رشد، این رشد اصلاً این ۵۰ درصد با ۱۸ درصد قابل مقایسه نیست، این کم لطفی است که بی سواد‌های باقی مانده را ما صرفاً آن را ببینیم و این حرکت شتابان را نادیده بگیریم. این جریان بسیار مردمی و بسیار پویایی پای کار این قضیه بوده است تا این عدد به اینجا برسد که ما الان در خدمت شما هستیم.

سؤال: یعنی ما نسبت به میزان باسوادی در دنیا ۱۷ یا ۱۸ درصد بالاتر هستیم؟
عبدی: میانگین دنیا الان تقریباً ۸۷ درصد است.
سؤال: می‌شود تقریباً ۱۱ درصد ما بالاتر هستیم.
عبدی: در ۶ سال به بالا ما تقریباً ۴ درصد بالاتر هستیم. استاندارد بین المللی ۶ سال به بالا داریم.
سؤال: پایین هم داریم کسی درس می‌خواند؟
عبدی: نه؛ استانداردی که ما در دنیا داریم برای آمار بی سوادی این جوری اعلام می‌کنند، ۶ سال به بالا، ۱۵ سال به بالا، ۲۴ سال به بالا. در ۶ سال به بالا تقریباً ۸۷ درصد فضای بین المللی است که ما ۹۱ درصد هستیم.
سؤال: ما الان با این فضایی که فرمودید آمار و ارقام چیزی حدود یک میلیون و ۵۰۰ یا ۶۰۰ هزار نفر ۱۰ تا ۴۹ سال را بی سواد داریم. چه برنامه‌هایی برای آموزش این افراد نهضت سوادآموزی یا کلاً آموزش و پرورش شما به عنوان معاون وزیر آموزش و پرورش دارید؟
عبدی: قانون گذاری یک مطلب بسیار مهمی را برای نهضت سوادآموزی تعریف می‌کند. آن هم این است که از سال ۹۳ به بعد آرام آرام نهضت باید از متصدی تبدیل شود به سیاست گذار در حوزه سوادآموزی. یعنی در هیئت دولت تصویب و ابلاغ می‌شود به دستگاه‌های مختلف که رویکرد نهضت سوادآموزی این باشد. با این حرکت نهضت و مخصوصاً در دولت سیزدهم نگاهش به یک هم افزایی و حرکت دست جمعی است. به همین جهت یک ظرفیت فوق العاده‌ای نهضت دارد، به اسم شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی که آن را به شدت جدی گرفته است. تقریباً می‌شود گفت که هفت سال گذشته شورای عالی پشتیبانی (یعنی تا ۲۸ دیماه ۱۴۰۱ را عرض می‌کنم) تشکیل نداده بودیم یعنی تشکیل نشده بود.
سؤال: چرا یعنی دولت...
عبدی: توجه ویژه‌ای به این موضوع نشده بود.
سؤال: مثل بسیاری از شورا‌های عالی که برگزار نشد در آن مقطع دولت قبل؟
عبدی: بله؛ توجهی به آن نشده بود و تقریباً تعطیل بود. سال گذشته ما شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی را بعد از هفت سال تشکیل دادیم.
سؤال: به ریاست رئیس جمهور؟
عبدی: نه؛ رئیس شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی می‌شود معاون اول رئیس جمهور. به ریاست آقای دکتر مخبر معاون اول رئیس جمهور تشکیل دادیم. گزارشات مختلفی آنجا ارائه شد، آنجا تقریباً یازده وزیر عضو هم به برخی از سازمان‌ها و مراکز مثل مرکز آمار، ثبت احوال، یک بار دیگر مرور شد اتفاقاتی که دارد می‌افتد، به عنوان راهبردی‌ترین کار قرار شد که این شورا‌های پشتیبانی سواد هم در سطح ملی و هم در سطح استان‌ها و هم در سطح شهرستان‌ها و فرمانداری‌های شهرستان‌ها و حتی بخش‌ها جدی گرفته شود. با این حرکتی که اتفاق افتاد حالا من اگر بخواهم به صورت آماری یک آمار را خدمت شما عرض کنم، تقریباً ما ۸۵ جلسه استانی داشته ایم با ۳۳۹ مصوبه استانی و هزار و ۷۱۱ شهرستانی داشته ایم شورای پشتیبانی سوادآموزی با ۴ هزار و ۹۳۸ تا. در شورای پشتیبانی سوادآموزی چه چیزی اتفاق می‌افتد؟ در شورای پشتیبانی سوادآموزی دستگاه‌های مختلف می‌آیند سهم خودشان را در شناسایی، جذب، نگهداری و انجام جریان سوادآموزی مشخص می‌کنند که ما امیدواریم که با این در سال ۱۴۰۳ به یک نگاشت نهادی برسیم و هر دستگاه وظیفه دو سه سال آینده خودش را دقیقاً بداند. دستگاه‌ها می‌آیند وظیفه خودشان را مشخص می‌کنند و می‌روند روی بی سواد‌هایی که می‌توانند این کار را انجام دهند سرمایه گذاری می‌کنند. مثلاً ما یک ظرفیت فوق العاده‌ای را در کمیته امداد داریم. جا دارد اینجا تشکر کنم از دوستانی که در کمیته امداد یاری گری جریان نهضت سوادآموزی هستند.
در بهزیستی ظرفیت فوق العاده‌ای است حتی در زندان‌ها یک ظرفیت فوق العاده‌ای را داریم. همه دستگاه‌های مختلف باید دست به دست هم بدهند که این مسئله حل شود. این شورای پشتیبانی می‌شود راهبرد اصلی ما و مشارکت دستگاه‌ها هم می‌شود یکی از راهکار‌های جدی که ذیل این راهبرد تعریف می‌شود. یکی از این کار‌ها عرض کردم همین است. یکی از مسائل دیگری که کشور ما می‌شود گفت که با آن روبرو است و کشور‌های دیگر ندارند، می‌شود گفت بعضی از افراد هستند که سواد دارند، ولی بی سواد خطاب می‌شوند و در آمار جمهوری اسلامی به عنوان بی سواد می‌آیند.
سؤال: به صورت مشخص یعنی چه؟
عبدی: مثلاً ما افرادی را داریم که سواد قرآنی دارند یعنی به محوریت قرآن سواد یاد گرفته اند. ما این‌ها را در سیستم رسمی کشور و در سامانه هایمان به اسم بی سواد داریم ولیکن این‌ها در واقع سواد دارند خواندن بلد هستند نوشتن بلد هستند اگر قرار باشد امتحان بدهند مدرک هم می‌توانند بگیرند. ما الان در نهضت سوادآموزی باهمکاری برخی از دستگاه‌ها دنبال این هستیم که این جریان را به عنوان اولین بار تعریف کنیم که هر کسی از هر مسیری توانست سواد یاد بگیرد بتواند مدرک بگیرد. یا در بعضی از مناطق کشور ما مسئله عدم حضور در آموزش را داریم. مخصوصاً برای دختران و مخصوصاً در جنوب شرق کشور، بعضی از دختر‌ها وارد سیستم آموزشی نمی‌شوند. خیلی از این‌ها اتفاقاً آموزش هم می‌بینند در یک جریان‌های سیستم مذهبی خودشان شاید آموزش‌هایی را هم می‌بینند خواندن و نوشتن را هم یاد می‌گیرند، ولی در سیستم رسمی نیستند. ما اگر این کار‌ها را انجام بدهیم، از یک طرف سوادآموز‌ها و افرادی که باسواد هستند شناسایی می‌شوند از یک طرف دیگر هم از مسیر‌های مشارکتی می‌رویم به سمت باسواد کردن کسانی که بی سواد هستند. من جا دارد که اینجا از تمامی دستگاه‌ها خواهش کنم که یک آماری را هم در یکی از برنامه‌های تلویزیونی اعلام شد، ما هر یک درصدی که بتوانیم جریان باسوادی را رشد بدهیم ارتباط بسیار مستقیم روی تولید ناخالص ملی کشور داریم برمی داریم.

سؤال: در برنامه چهارم پنجم بحث این بود که باید بی سوادی ریشه کن شود حالا اینکه اساساً این امکان وجود دارد یا ندارد چگونه این فرآیند را می شود متوقف کرد این موضوعی است که شما متخصص آن هستید. الان شما با این فضا و برنامه هایی که دارید چه زمانی را برای ریشه کنی بی سوادی در کشور می توانید پیش بینی کنید؟
عبدی: آن چیزی که در برنامه چهارم دیده شد و برخی از افراد نادانسته آن را به عنوان یک نقطه ضعف مطرح می کنند و می گویند که ما در برنامه چهارم که یک جاهایی اصلاً ریشه کنی را جشن هم گرفتیم آن دلیلش این بوده است که در برنامه چهارم یک عدد تمرکزی 10 تا 29 سال را گذاشته بود و گفته بود که هر کس در این بازه سنی 10 تا 29 سال باسواد شود آن منطقه را ما به عنوان ریشه کنی در 10 تا 29 سال اعلام می کنیم. این 10 تا 29 سال معنی اش این نیست که تمام گروه سنی را ما ریشه کنی را انجام دهیم این یک قسمت در مورد برنامه چهارم، اما در مورد اینکه آیا قرار بود که ریشه کنی اتفاق بیفتد یا اصلاً ریشه کنی قاعدتاً اتفاق می افتد یا نه، باید این کلمه را ما یک بار دیگر باز تعریف کنیم. نگاه ما این است که ریشه کنی بی سوادی حتماً اتفاق بیفتد. برای جمهوری اسلامی یک نفر بی سواد هم شایسته نیست. این نگاه ما است، نگاه ریاست محترم جمهوری است و نگاه عالی حضرت آقا است. درخواست دستور این بزرگواران این است که این اتفاق بیفتد. ولیکن اینجا چند نکته حائز اهمیت است، یکی اینکه ریشه کنی یعنی آن کسی که توانایی آموزش دارد.
ما در بازه های سنی مختلف افرادی را داریم که اصلاً امکان یادگیری ندارند، طبیعتاً در سرشماری این آمار هم می آید، یعنی در یک خانه ای مثلاً فردی است که یک ضریب هوشی بسیار پایینی دارد توانایی یادگیری ندارد اختلال شدید یادگیری دارد، خب ایشان امکان یادگیری ندارد.
سؤال : آیا درصد آن به اندازه ای است که معنادار باشد؟
عبدی : بله؛ آن کسانی که به دلایل مختلفی حالا آمار جهانی این را می گوید کسانی که به دلایل مختلفی از ناتوانی در یادگیری هستند تا یک درصد را هم می توانند تحت پوشش قرار بدهند. ما الان 98 درصد هستیم در بازه 10 تا 49 سال، تا 99 یک درصد باقی مانده است، یک همت مضاعف و حرکت دسته جمعی و همگانی لازم است که این عدد را ما به سرانجام برسانیم.

سؤال : اگر بخواهیم همین یک درصد را افزایش بدهیم و به حالت پایدار برسانیم یعنی میزان باسوادی را به مرز همان 99 درصد برسانیم با توجه به آن یک درصدی که نهادهای بین المللی هم با اغماض آن را به دلایل مختلف می پذیرند، چه باید کنیم؟
عبدی : یک همت واقعاً مضاعفی لازم است که برای این کار بین تمامی دستگاه ها اتفاق می افتد. از ما که نهضت سوادآموزی هستیم تا دیگر دستگاه هایی که به نوعی با بی سوادها ارتباط دارند. جنس بی سواد بزرگسال مثل دانش آموز نیست که یک محور به اسم مدرسه داشته باشد. دو تا اینجا مفهوم جدید است یکی اینکه اصلاً آموزش در حوزه بزرگسالان یک خدمت اجتماعی نیست صرفاً بلکه حل یک مسئله اجتماعی است. ببینید ما یک زمانی خدمت اجتماعی می دهیم یعنی مثلاً یک مدرسه ای را تأسیس می کنیم، می گوییم این مدرسه ما است و هر کسی می خواهد بیاید، این می شود خدمت اجتماعی، همه را هم پذیرا هستیم، اما یک زمانی است که شما با بزرگسالی طرف هستید که 49 سال است، 50 سال است، 60 سال است و تا الان درس نخوانده است، این چرا درس نخوانده است، تازه می رسیم به یک تعریف جدید به اسم مسئله اجتماعی، باید همه دست به دست هم بدهیم اول مسئله اش را حل کنیم. یک جایی است مسئله مسئله فرهنگی است یا جایی است مسئله اجتماعی یا اقتصادی است همه اینها یک منانع هایی است در مسیر آموزش، پس برای اینکه این اتفاق بیفتد ما نباید صرفاً در قاعده کار ساختاری و دولتی بمانیم.
آقای رئیس جمهور هفته پیش یک دستوری را دادند برای نهضت سوادآموزی برای اینکه رویکرد نهضت جهادی شود، رویکرد نهضت جهادی شود یعنی یکی از اقتضاعات جهادی یعنی مراجعه به مردم یعنی استفاده از ظرفیت حلقه های میانی، یعنی ظرفیت گروه های جهادی. ما در کشور حلقه های میانی مختلفی را داریم که کار اینها حل مسئله اجتماعی است، این حلقه های میانی و این افراد می توانند با مراجعه به بی سواد به خانواده بی سواد شروع کنند به حل مسئله اجتماعی آن فرد و از این مسیر بروند برای باسواد کردن آن فرد. ببینید من به عنوان مثل عرض می کنم، ما حداقل من ده مورد را خودم یادداشت کرده ام بعنوان خاطرات که از آموزش دهنده های مختلف من این را شنیده ام که برای اینکه یک فرد را وارد جریان باسوادی کنند باید همسرش را یک جایی فرزندان اش را یک جایی خانواده اش را راضی کنند که این فرد 50 ساله این خانم 50 ساله یا حتی این شوهر این مرد 50 ساله نیاز به سواد دارد. یه مقاومت هایی است مثل جریان آموزش دانش آموزی نیست، یک جریان خاصی از جنس مسائل اجتماعی است، این لازم است که یک حرکت جهادی شکل بگیرد.
ما رایزنی ها را با جریان های مختلف شروع کرده ایم و فکر می کنیم که این کار شدنی است یعنی تا پایان دولت سیزدهم قول می دهیم که 10 سال تا 49 سال را به عدد سرانجام بخشی برسانیم یعنی 99 درصد را ان شاالله برسانیم و امیدواریم که زودتر هم به این عدد برسیم.

سؤال : یک دغدغه ای که گاهی اوقات به وجود می آید این است که وقتی که یک بزرگسال آموزش باسوادی می بیند، ممکن است بعد از یک مدتی دوباره این فراموش اش بشود و برگردد به حالت اول اینها را هم شما برنامه ریزی کرده اید برای آنها؟
عبدی : یکی از بزرگ ترین مشکلات آموزش بزرگسالان رجعت به بی سوادی است. حالا اعداد مختلفی را گفته اند مثلاً یک گروهی گفته اند اگر 80 روز نخوانند مثلاً 70 درصد، یک گروه گفته اند 50 درصد، یک گروه گفته اند 9 ماه نخوانند کلاً فراموش می کنند، اعداد مختلف است، اما آن چیزی که مختلف است این است که یک بزرگسال اگر یک مدتی فاصله بگیرد از خواندن و نوشتن، یک کسر بزرگی از آن چیزی که یاد گرفته است را از دست خواهد داد. نهضت سوادآموزی برنامه های مختلفی برای این موضوع دارد از خواندن با خانواده یعنی ما 21 عنوان کتاب در حوزه تحکیم اسم دوره تحکیم است، 40 عنوان کتاب در حوزه سبک زندگی، 12 عنوان کتاب در حوزه سبک زندگی زنان و دختران، اینها کتاب هایی هستند که تولید شده اند، کار اینها این است که با خانواده با یک پشتیبان با یک نفری که می تواند به اینها کمک کند با هم بنشینند و اینها را بخوانند. برای این هم دوره تعریف شده است اسم دوره اش هم است دوره تحکیم، هم از ظرفیت آموزش دهنده ها ما در دوره تحکیم استفاده می کنیم و هم از ظرفیت مردمی استفاده می کنیم. الان که به دستور آقای رئیس جمهور یک فضایی باز شده است یک فضای جدید جهادی برای نهضت باز شد، ما امیدواریم در داخل دوره تحکیم علاوه بر کتاب هایی که داریم سرفصل های جدیدی را هم که قبلاً نهضت شروع کرده بود آنها را هم توسعه بدهیم. ببینید نهضت همیشه چند گام از یونسکو جلو بود این را با صدای بلند اعلام می کنم، آن زمانی که امام آموزش همگانی را تعریف کرد هنوز آموزش همگانی تعریف نشده بود برای دنیا، این اتفاق سال 58 می افتد در پیام امام، خب یک جریان مردمی شکل می گیرد و آن زمانی که سال 86 حضرت آقا یک جمله ای را می گوید می فرمایند که من از سوادآموزی در درجه اول انتظار توسعه سواد و در درجه دوم انتظار تعمیق سواد را دارم. آن زمان اصلاً تعریف جدید یونسکو که 2020 اتفاق افتاد به اسم تغییر می گوید که باسواد کسی است که با آموخته هایش در زندگی اش تغییر ایجاد کند اصلاً در یونسکو سال 86 مطرح نشده بود. آن زمانی است که حضرت آقا این عنوان را تعریف می کند و نهضت می رود کتاب هایش را می برد به سمت کتاب هایی که در زندگی افراد تغییر ایجاد کند.
یعنی ببینید ما برای کارگران کتاب جدا داریم برای کشاورزان کتاب جدا داریم برای زنان خانوار کتاب جدید داریم برای مددجویان زندان کتاب جدا داریم برای اصناف کتاب جدا داریم و همه اینها با توجه به زندگی و اقتضائات زندگی شان طراحی شده است خود همین هم باعث می شود که فراموشی پایین بیاید چون مرتبط با زندگی خودش دارد یاد می گیرد. ما این تحکیم را هم جدی ادامه می دهیم و انتظار داریم که یک توسعه جدیدی را هم انجام دهیم.

پخش گزارش
سؤال: برای آموزش توأمان سوادآموزی و مهارت هم آیا در سازمان سوادآموزی تدبیری اندیشیده ایم یا خیر؟
عبدی : سازمان نهضت سوادآموزی یک مراکزی را دارد به اسم مراکز یادگیری، مراکز یادگیری محلی. این مراکز یادگیری محلی همین نکته ای را که شما می فرمایید را پی می گیرد یعنی آنجا بی سوادهایی که مراجعه می کنند درکنار آن سوادی که یاد می گیرند، مهارت هایی را هم یاد می گیرند. برای اینکه ما درحال طراحی مدلی هستیم که به صورت همگانی بتوانیم این را گسترش بدهیم. به نظر ما مراکز یادگیری محلی کفایت این امر را نمی کند و به لحاظ گستردگی هم در پوشش نفرات، هم در تنوع مهارت ها، ما باید به سمت استفاده از اصناف مختلف برویم یعنی صنوف خودشان درکنار اینکه رشد علمی پیدا می کنند، ظرفیت هایی را ایجاد کنند برای افراد کم سواد و بی سواد خودشان و در داخل خود افراد خودشان را رشد بدهند و آموزش شان بدهند. یکی از مصوبات شورای اخیر عالی پشتیبانی سوادآموزی، طراحی همین مدل تلفیق مهارت و سواد است. ما می خواهیم این را تا هفتم دیماه که سالروز تأسیس نهضت سوادآموزی است رونمایی کنیم.

سؤال : این طراحی شناسنامه تحصیلات که بعضی از اوقات بحث آن بود الان به کجا رسیده است؟ شناسنامه تحصیلات برای سوادآموزان که الان مثلاً شما می خواهید یک سوادآموزی را ببینید که الان شناسنامه ای داشته باشد.
عبدی: عرض کنم که ما در تعریف جدیدی که در حوزه سواد پیگیر هستیم، ما دو تا تکلیف را همزمان داریم دنبال می کنیم. یکی اینکه بحث همین اتمام و ریشه کنی یا سرانجام بخشی بی سوادی پایه است که این مشخص است تکلیف و مأموریت قانونی و مشخص و دقیق سازمانی ما است. ما در کنار این یک جریان جدیدی را در امر تعمیق که عرض کردم نسبت به فرمایشات حضرت آقا و تعمیق سواد و توسعه سواد و همینطور با توجه به تعاریف جدید می خواهیم طراحی کنیم که هر کسی که وارد جریان سوادآموزی می شود بتواند بعد از مدتی بگوید که من در این سرفصل ها آموزش های لازم را دیده ام. طبیعتاً این تبدیل می شود به یک شناسنامه سواد، یعنی بنده علیرضا عبدی وارد جریان آموزش بزرگسالان شده ام، سواد پایه نداشته ام، سواد پایه را خوانده ام، درکنار آن مثلاً یک مهارت درودگری یاد گرفته ام، در کنار آن مثلاً ما الان تقریباً 10 سال است که مهارت رسانه و فضای مجازی وارد نهضت شده است اینها را یاد گرفته ام، در شناسنامه تحصیلی من قید می شود که من اینها را یاد گرفته ام و این دوره های آموزشی را دیده ام. ما بیس و پایه اولیه این کار را آماده کرده ایم ساختار نرم افزاری این کار آماده شده است امیدواریم که با همکاری دستگاه ها شروع کنیم به انجام دادن این.

سؤال : این طرح رسا که برای بهره گیری از ایده های نو و جدید و روش های آموزشی گفته شده است و در برخی از کشورها هم الان دارد عملیاتی می شود ما هم در ایران اینرا پیگیری کرده ایم.
عبدی : رسا یک می شود گفت که خلاقیت جمهوری اسلامی ایران است و بعنوان اولین رهیافت های بین المللی سوادآموزی اتفاق افتاد، تقریباً از اوایل امسال کلید خورد، 411 مقاله، اثر علمی، ایده، بازی و حتی روش های آموزش به این رهیافت ارسال شده اند.
سؤال : یعنی از سی چهل کشوری که در دنیا دارند این طرح را اجرا می کنند برگرفته از جمهوری اسلامی است؟
عبدی : رهیافت در کشورهای مختلف اجرا نمی شود الان در ایران دارد انجام می شود برای جمع آوری ایده های کشورهایی که در جریان سوادآموزی دنیا با هم مشارکت دارند و ما اینها را داریم جمع آوری می کنیم الان 411 اثر داخلی و بین المللی جمع آوری شده است داوری مرحله اول آن دارد اتفاق می افتد بعد از داوری مرحله اول ما یک کار جدیدی را هم در دنیا می خواهیم استارت بزنیم آن هم این است که ایده های ویژه را تبدیل به برنامه عمل و تبدیل به یک عملیات کنیم. یعنی چند نقطه را مشخص خواهیم کرد که اصطلاحاً می خواهیم آنجا شتاب بخشی دارد اتفاق می افتد در آن چند نقطه این ایده ها را پیاده می کنیم تا ایده های جدید هم درکشور پیاده شود.

سؤال : این فعالیت هایی که نهضت سوادآموزی برای دادن آموزش به برخی از گروه هایی که ممکن است دچار مشکل باشند در این زمینه مثلاً زندانیان، مثلاً اتباع خارجی، مثلاً عشایری که کوچنده هستند و اینها، برای اینها چه تدبیری اندیشیده اید؟
عبدی : طبق آن بحثی که اول عرض کردم گفتم که نهضت حل یک مسئله اجتماعی است، هر کدام از اینها راهکار خاص خودشان را دارند. مثلاً در مورد زندان ها ما یک توافق خیلی خوب و همکاری دوجانبه خیلی خوبی را با امور زندان ها داریم، یک زندانی نیست که یک مدتی را در زندان باشد ولی بدون آموزش خارج شود، ما همچنین چیزی را نداریم. در بحث نظام وظیفه واقعاً یک همکاری گسترده ای اتفاق افتاده است. در حوزه سربازان ما نمی توانیم بگوییم که کسی وارد سربازی شد ولی بی سواد خارج شد. یک جایی هایی ما برای اینها آموزش دهنده تأمین می کنیم یک جاهایی از ظرفیت خودشان می آیند دوره هایی را می بینند آموزش دهنده هایی را برای مخاطب شان می دهند، یک حرکت خوبی اتفاق افتاده است. در مورد اتباع ما اتباع را کشور ما به لحاظ اتباع، خب کشور بسیار مهاجرپذیر است می شود گفت که کسر بزرگی از بی سوادهای جمهوری اسلامی ایران را الان اتباع تشکیل می دهند. ما برای اتباع دو حرکت ویژه داریم. یک دستور ویژه ای را حضرت آقا فرمودند سال های پیش آن هم اینکه اگر اتباع بخواهند سواد یاد بگیرند یا کلمه مستقیم شان افغانستانی ها بودند که اگر بخواهند سواد بگیرند این وظیفه برعهده نهضت سوادآموزی است. ما هم خودمان داریم در حوزه آموزش اتباع کار می کنیم و هم با نهادهای بین المللی در حوزه آموزش های اتباع داریم کار می کنیم. متأسفانه نهادهای بین المللی حضورشان و همکاری شان آنقدر بالا نیست که پوشش خوبی را ما بتوانیم با توجه به همکاری و حمایت های آنها داشته باشیم. درکنار این باز خودمان هم مجبور هستیم که به صورت خودجوش همین کارها را انجام بدهیم. یک جریان بسیار شتابانی هم آنجا داریم یعنی ما بعد از انقلاب نزدیک به 900 هزار نفر از اتباع را در جمهوری اسلامی آموزش داده ایم.

سؤال : برای جذب و ترغیب بی سوادان برای یادگیری آیا مشوق هایی هم درنظر گرفته شده است؟
عبدی : یک تعداد مشوق هایی است مثل اینکه هر کسی بی سوادی پایه را پشت سر بگذارد و سواد یاد بگیرد، یک درصدی از حق آموزش را به عنوان جایزه به او پرداخت می کنیم. متأسفانه مثل برخی از اتفاق های دیگر سال های سال بود که این کار اتفاق نمی افتاد و تقریباً از سال 93 که این تصویب شده بود تا سال 99 و 1400 به جز یکبار همان روزهای اول دیگر این اتفاق نیفتاد. با حضور دولت مردمی سیزدهم ما سال 1399 و 1400 را آن کسانی که آموزش دیدند و بی سوادی شان را پشت سر گذاشتند امسال هدایای آنها را در پایان سال 1401 پرداخت کرده ایم آنهایی که 1400 و 1399 را خواندند. ان شاالله همینطور با تأمین منابع بدهی های قبلی و کسانی که قبلاً آموزش دیدند آنها را هم پرداخت خواهیم کرد یعنی بر دین نهضت است که آنها را هم پرداخت کند و دوستان هم کسانی که باسواد شده اند به جوایزشان خواهند رسید. برخی از دستگاه ها هم درکنار این جریان ما باز آنها هم هدایا و جوایزی را دارند مثلاً مثل کمیته امداد که برای هر کسی که از جریان کمیته امداد باشد و از خانواده کمیته امداد باشد و باسواد باشد عددهای مختلفی را بعنوان جایزه مشخص کرده است. البته ما درحال تدوین یک لایحه ای هستیم برای اینکه این لایحه از طرف دولت به مجلس برود برای اینکه یک انگیزه سازی جدید و یک الزامات جدید را برای جریان سوادآموزی ان شاالله اجرا کنیم این دستور حضرت آقا است سال 87 فرمودند که یک الزاماتی باید برای این اتفاق بیفتد که همه حداقل تا پایان مدرک ابتدایی را داشته باشند تا الان قانونی نوشته نشده است داریم این کار را انجام می دهیم آنجا دیگر میزان ترغیب ها و مشوق ها افزایش پیدا خواهد کرد البته باز دستگاه های مختلف مثل جهاد کشاورزی و می شود گفت یکی از بزرگ ترین و یکی از جدی ترین همکارهای ما هستند با ما دارند مثلاً آنها هم در بحث هایی که از جنس خودشان است حمایت های لازم را نسبت به کشاورزانی که دارند باسواد می شوند دارند انجام می دهند.

سؤال : دوره های سوادآموزی الان صرفاً حضوری است یا غیرحضوری هم شامل آن می شود؟
عبدی : دوره های سوادآموزی اینجوری تعریف می شوند ما سه دوره داریم، سواد، انتقال و تحکیم. دوره سوادآموزی 400 ساعت آن حضوری است تا 150 ساعت آن غیرحضوری است. دوره انتقال 600 ساعت آن حضوری است، 200 ساعت آن غیرحضوری است یعنی می شود 800 ساعت، دوره تحکیم هم 170 ساعت آن حضوری است و 130 ساعت آن غیرحضوری است غیرحضوری می تواند به صورت مجازی هم باشد و می تواند به صورت کار با خانواده هم باشد. البته ما تولیدات مالتی مدیا هم برای این کار انجام داده ایم در دوره کرونا کل کتاب های نهضت سوادآموزی تبدیل به مالتی مدیا شده است. کسی اگر بتواند و بخواهد در خانه با یک پشتیبان بدون مراجعه به آموزش دهنده با ابزار صوتی و تصویری بخواند می تواند بخواند و بیاید امتحان بدهد و مدرک هم بگیرد.

سؤال : برای برقراری عدالت آموزشی در نهضت سوادآموزی چه کرده اید؟
عبدی : خود نهضت سوادآموزی یعنی عدالت آموزشی.
سؤال : یعنی گسترش آموزش بی سوادی تا آن دورترین مناطق نسبت به پایتخت.
عبدی : خود نهضت سوادآموزی برای توسعه عدالت آموزشی طراحی شده است. هم یکی از بزرگ ترین دستاوردهای هضت اتفاقاً مثلاً کاهش فاصله سواد بین شهری و روستایی است، کاهش سواد بین زنان و مردانی که در گزارش هم اشاره شد. این تا اینجا، اما اینکه ما در امر سوادآموزی تا آن نقطه انتهایی باید چه کار کنیم اولاً آموزش دهنده های ما معمولاً محل هایی که دارند کار می کنند محل های بسیار محروم هستند چون اینها مراجعه به بی سواد می کنند و بی سواد هم در مناطق محروم معمولاً حضور دارند، این از یک منظر از یک منظر هم حضور جریان های جهادی است. ما الان درحال تفاهم با جریان های جهادی هستیم که به صورت مسئله محور اینها چه کار می کنند، حل اش می کنند مسئله بعدی هم شتاب بخشی است ما یک برنامه ای را به اسم شتاب بخشی شروع کرده ایم که در 15 استانی که بیشترین میزان بی سوادی را دارند، این طرح شتاب بخشی تا منتهی علیه روستاها حرکت می کند. یعنی تفاهم با وزارت کشور این شکلی است که استانداران محور استان باشند در این امر ما هم در کنار آنها کمک کنیم طی یک کمیته ای، دهیاران مختلف، بخشداران عزیز، بی سوادها را پیدا کنند به نهادهای مردمی منطقه وصل کنند که آنها مسئله اجتماعی شان حل شود و باسواد شوند. یعنی شناسایی از منتهی علیه و باسوادی در منتهی علیه.

سؤال : یکی از موضوعات که قبلاً هم راجع به آن صحبت کردیم بحث آموزش اتباع است. گزارشی داریم در مورد آموزش سوادآموزی درمیان اتباع آن را می بینیم.
پخش گزارش
سؤال : آماری از اتباعی که آموزش سوادآموزی را دیده اند دارید؟ چه دوره هایی برای آنها طراحی کرده اید، اصلاً اینها باید هزینه ای بدهند، ندهند، به چه صورتی است؟
عبدی : عرض کردم که مان تقریباً از اول انقلاب تا الان 900 هزار نفر از اتباع را آموزش داده ایم. این می شود گفت که در رنج بین المللی یک عدد بسیار بزرگی است. حالا نشان این بزرگ بودن این عدد همین است که سال 2008 امریکا در افغانستان یک طرحی را شروع کرد برای آموزش یک میلیون و 200 هزار افغانی که امروز اعلام کردند که ما در این طرح شکست خوردیم و این کار را نتوانستیم انجام بدهیم و جمهوری اسلامی ایران پرچمدار این جریان، در کشور خودمان با پذیرایی خودمان این کار را انجام داده ایم.
سؤال : چه دوره هایی داریم؟
عبدی : تمام دوره هایی که برای ایرانیان داریم برای اتباع هم داریم. دوره سوادآموزی، دوره انتقال و دوره تحکیم را برای آنها هم داریم.
سؤال : پول هم از آنها می گیریم؟
عبدی : خیر؛ ما از هیچ کسی پول نمی گیریم چه ایرانی، چه اتباع، اتفاقاً نهضت نه ایرانی نه اتباع برای کلی عرض می کنم اتفاقاً نهضت علاوه بر اینکه مبلغی را دریافت نمی کند، حتی کتاب هایی که به عنوان کتاب آموزشی می دهد رایگان است، لوازم التحریر را هم رایگان می دهد. ما عقیده داریم که باید کمک کنیم فرقی ندارد این بی سواد ایرانی باشد یا غیرایرانی باشد. ما در یک جامعه داریم با هم زندگی می کنیم
سؤال : چه مناطقی از کشور الان کمبود آموزشیار دارید؟
عبدی : ما کلمه آموزشیار که الان از سال 90 به این طرف تقریباً مسطلح نیست کلمه ای که مصرف می شود اسم آن آموزش دهنده است. تقریباً ما در کل کشور آموزش دهنده داریم و به جز بسیاری از جاهای بسیار معدود یا مثلاً شهرستان های بسیار خاص که آنها را هم از شهرستان های اطراف خودشان یا از ظرفیت پشتیبان یا خیرین ما تأمین می کنیم.
سؤال : چه تعداد از آموزش دهنده ها از طریق آزمون استخدامی جذب سازمان نهضت سوادآموزی می شوند یا جذب آموزش و پرورش که البته یک طرحی بود قدیم چنین کاری را انجام داد نهضت سوادآموزی؟
عبدی : نهضت سوادآموزی نیروی مستقیم ندارد. از سال 90 که طرح ادغام اتفاق می افتد نهضت سوادآموزی نیروی مستقیم ندارد و تمام نیروهایی که الان به اسم آموزش دهنده در خدمت آنها هستیم و جا دارد که اینجا واقعاً از تلاش آنها تشکر کنم خادم های مجاهد، آدم هایی که انصاف دلسوز، دردمند که شبانه روزی دارند کار بسیار سخت این آموزش بزرگسالان را انجام می دهند به اسم آموزش دهنده در خدمت شان هستیم که آنها از مسیر برون سپاری با نهضت سوادآموزی همکاری می کنند.

سؤال : یعنی از معلمین بازنشسته هم استفاده می کنید؟
عبدی : آموزش دهنده ها عموماً افرادی هستند که از مسیر مؤسسات و شرکت ها با نهضت همکاری می کنند ما از ظرفیت معلمان، از ظرفیت معلمان بازنشسته هم استفاده می کنیم ولی عموم کسانی که با نهضت همکاری می کنند آموزش دهنده های نهضت هستند. نهضت سوادآموزی خودش امکان جذب یا استخدام ندارد و در جریان هستید که استخدام و یا قوانین استخدام از دو مسیر طراحی و پیگیری می شوند. یکی از مسیر سازمان امور اداری و استخدامی و یکی هم از مسیر قوه مقننه و مجلس محترم. تا الان نهضتی ها حالا آنهایی که اصطلاحاً می گویند قبل از نود و دویی ها توانستند با دو آزمون داخلی وارد آموزش و پروش بشوند آنهایی که قبول شدند و توانستند امتیازهای لازم را کسب کنند وارد آموزش و پرورش بشوند، اما آنهایی که بعد از 92 با نهضت همکاری کردند، تا الان فعلاً برای آنها همچنین قانونی مصوب نشده است.

سؤال : شما چه برنامه ای برای آینده نهضت سوادآموزی دارید؟
عبدی : ما برای آینده یکی اینکه ما برای دو سال آینده یعنی پایان دولت سیزدهم، ان شاالله باید عدد 10 تا 49 را در بحث سرانجام بخشی به بی سوادی به 99 درصد برسانیم و یک سرانجام خوبی را آنجا رقم بزنیم. بحث دوم توسعه این سن است بخاطر اینکه امید به زندگی در ایران افزایش پیدا کرده است، این سن 10 تا 49 باید تا 60 یا 65 سال افزایش پیدا کند. ما درحال طراحی این موضوع هستیم و درخواست این موضوع از شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم که این عدد را تا 60 ، 65 سال هم بالا ببریم چون افراد تا 65 سال الان بعنوان یک مولد اجتماعی خطاب می شوند و نقش آفرین هستند. در راستای کارهای اجرایی هم عرض کردم شتاب بخشی و کار جهادی و مراجعه به مردم جزء اصلی ترین و راهبردهای ما است.