جریان‌سازی، مردمی‌سازی و افزایش سواد میراثی آحاد جامعه؛ تدقیق و توسعه برنامه‌های ثبت‌های ملی و جهانی آثار و توسعه کیفی و کمی موزه‌ها از مهمترین اقدامات معاونت میراث فرهنگی در ۲ سال اخیر بود.
به نوشته آقای دارابی معاون وزیر میراث فرهنگی؛ مواردی که در زیر می آید از مهمترین برنامه ها و دستاوردهای معاونت میراث فرهنگی در دو سال اخیر بوده است:
1ـ پیگیری و تحقق افزایش بیش از 50 درصدی اعتبارات حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی کشور در دولت سیزدهم و برنامه‌ریزی و هدایت و راهبری بیش از 2000 طرح حفاظت و مرمت در کشور.
2ـ حل مسائل بخشی از بافت‌های تاریخی کشور بعد از سال‌ها نظیر بافت تاریخی شیراز، بافت تاریخی ارومیه و پیگیری اعمال جبران محدودیت‌ها در بافت‌های تاریخی.
3ـ تأمین تسهیلات مرمت و مقاوم‌سازی ابنیه موجود در بافت‌های تاریخی و تسهیلات ودیعه مسکن برای دوره مرمت و تحقق پذیرش اسناد مالکیتی بناهای تاریخی به عنوان وثیقه در نظام بانکی که با تصویب شورای پول و اعتبار میسر گردید.
4ـ توسعه همکاری‌های بین دستگاهی برای حفاظت از آثار تاریخی نظیر بسته اقدام 100 روستای تاریخی مشترک با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و همکاری با سازمان اوقاف و امور خیریه با موضوع بهره‌گیری از منابع وقف در حفاظت و مرمت حداقل 50 بنای تاریخی وقفی بقاء متبرکه و بناهای عام المنفعه و ساماندهی آرامگاه مفاخر ایران.
5ـ بهره‌گیری از خرد جمعی و مشورت با نخبگان و با 17 شورا، کارگروه و کمیته در ستاد ( بالغ بر 170 نفر ) و شوراهای فنی طرح های عمرانی در 31 استان که اعضای آن ها 10 تا 12 نفر و مجموع آن در کشور قریب به 400 نفر است و همچنین نشست با 50 نفر از سرآمدان و پیشکسوتان میراث فرهنگی با حضور وزیر میراث فرهنگی.
6ـ ارزشیابی و اعطاء درجه هنری به استادکاران، مرمت کاران، هنرمندان و حرفه مندان میراث فرهنگی .
8ـ تهیه، تدوین و ابلاغ نظام نامه پایگاه های میراث ملی و جهانی.
9ـ رواج امنیت و ثبات شغلی بیش از 1000 نفر از کارگران، مرمت کاران، همکاران پایگاه های میراث ملی و جهانی که بیش از 20 سال بلاتکلیف بوده اند.
معرفی موارد انجام شده در حوزه تدقیق و توسعه برنامه های ثبت‌های ملی و جهانی آثار:
1ـ تدوین برنامه 10 ساله ثبت جهانی میراث ملموس و ناملموس باهدف نظام‌مند و قاعده‌مند کردن ثبت آثار و عناصر فرهنگی در فهرست جهانی و همچنین تشکیل شورای سیاست‌گذاری ثبت جهانی با حضور خبرگان و پیشکسوتان میراث فرهنگی.
2ـ ثبت جهانی 5 عنصر ناملموس خوشنویسی، یلدا(چله)، مهارت ساختن و نواختن ساز عود، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی و هنر سوزن دوزی ترکمن در اجلاسیه شهر رباط کشور مغرب و ارتقای جهانی ایران به رتبه ششم در فهرست جهانی ناملموس یونسکو .
3ـ تدوین و ارسال 2 پرونده جهانی میراث فرهنگی ملموسِ «منظر فرهنگی ماسوله» و «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» و ارزیابی میدانی و دفاع اولیه از یکی از بزرگترین پرونده‌های ثبت سریالی جهان با عنوان « 56 کاروانسرای ایرانی» و همچنین تدوین و ارسال 7 پرونده میراث فرهنگی ناملموس شامل افطاری و باورهای اجتماعی و فرهنگی، هنر تذهیب، برنامه ملی زیارت رضوی و جشن سده برای سال میلادی 2023 و جشن مهرگان، هنر ساختن و نواختن رباب و تولید سنتی گلاب و باورهای اجتماعی فرهنگی وابسته با آن برای سال میلادی 2024 به یونسکو .
توسعه کیفی و کمی موزه‌ها به عنوان یک رسانه‌ی صادق که فرهنگ و تمدن این سرزمین را معرفی می‌کند و نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای سواد میراثی جامعه و اتصال نسل حاضر به ریشه‌های هویتی این سرزمین دارند:
1ـ افزایش 53 موزه در کشور شامل 10 موزه وابسته به وزارتخانه، 26 موزه خصوصی و 17 موزه غیروابسته و ارتقای تعداد کل موزه‌های کشور به 829 موزه شامل 262 موزه وابسته، 323 موزه غیروابسته، 209 موزه خصوصی و 37 موزه مشارکتی.
2ـ تصویب و آغاز طرح توسعه موزه ملی در میدان مشق و تبدیل این میدان و ساختمان‌های تاریخی پیرامونی آن به بزرگترین میدان موزه‌ای.
3ـ تحول در خلق و توسعه موزه‌های تاریخ سیاسی و اجتماعی از طریق برپایی نهضت روایتگری صحیح و شایسته تاریخ و توانمند‌سازی و آموزش راهنمایان موزه‌ها؛
4ـ اقدام به تأسیس موزه مشروطه و موزه امیرکبیر در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان و موزه عصر انقلاب در مجموعه تاریخی ـ فرهنگی نیاوران از دیگر اقدامات قابل توجه است.
توسعه مرجعیت معاونت میراث فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی از جمله وظایف معاونت میراث فرهنگی است که در سال‌های اخیر توجه کمتری به آن شده بود و به انجام رسید:
1ـ احیاء مرکز منطقه‌ای میراث ناملموس تهران به عنوان مرکز مطالعات منطقه‌ای برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای مرکزی و غربی تحت نظارت یونسکو و تصویب موافقتنامه‌ی تمدید فعالیت مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداشت از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی در مجلس شورای اسلامی و لازم‌الاجرا کردن موافقتنامه پس از چهار سال تعلیق و احیا و تثبیت فعالیت مجدد در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین برگزاری پنجمین نشست شورای حکام مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس و دریافت کرسی ریاست شورای حکام مرکز مطالعات منطقه‌ای یونسکو با کسب آرای موافق کلیه کشورهای عضو شورای حکام.
2ـ طرح مطالعاتی تأسیس موزه مشاهیر ایرانی مدفون در خارج از کشور.
3ـ برگزاری نمایشگاه‌های مشترک با سایر کشورها نظیر نمایشگاه مشترک دو طرفه با آلمان در موزه ملی.
4ـ برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه مشترک موزه‌ای چین با موزه ملی ایران.
5ـ استرداد 30 شی تاریخی _ فرهنگی نظیر سنگ نگاره ساسانی از انگلستان.
6ـ 17000 شئ فرهنگی‌ـ تاریخی نیز در ماه‌های آینده از آمریکا استرداد خواهد شد.
انتقال دانش بین نسلی و الگوسازی مفاخر میراث فرهنگی به آحاد جامعه در قالب این اقدامات به انجام رسید:
1ـ برگزاری نکوداشت چهره‌های ماندگار میراث فرهنگی که 22 تن از مفاخر میراث فرهنگی ایران در دو دوره که بزرگان این حوزه در رشته‌های معماری، مرمت بنا و آثار و احیای بافت‌های تاریخی، باستان‌شناسی، مردم شناسی و ... تقدیر و معرفی شدند.
2ـ آغاز تدوین تاریخ شفاهی در حوزه میراث فرهنگی و مصاحبه با پیشکسوتان و صاحب‌نظران این حوزه و تهیه و تدوین کتب مرتبط با هدف انتقال دانش بین نسلی و مستند سازی و مدیریت دانش.
نهضت معرفی و آموزش و افزایش سواد میراثی جامعه تخصصی و عمومی:
1ـ برگزاری بیش از 6000 رویداد فرهنگی و اجتماعی در موزه ها و اماکن تاریخی با حضور گسترده مردم؛
2ـ برگزاری جشنواره تولیدات چند رسانه‌ای در حوزه میراث فرهنگی به میزبانی استان یزد، بار در کشور با مشارکت 2900 اثر.
3ـ توانمند سازی نیروهای ستادی و استانی از طریق برگزاری نشست های تخصصی و دوره های آموزشی ملی و بین‌المللی بیش از ۲۰۰۰ نفر ساعت.
4ـ برگزاری نشست‌های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی.
نهادسازی و تقویت واحدهای استانی:
1ـ تأسیس و ثبت انجمن خیرین میراث فرهنگی باهدف جلب کمک‌های مادی و معنوی آحاد جامعه و همچنین جلب مسئولیت‌های اجتماعی نهادهای اقتصادی برای توسعه مشارکت بخش‌های مختلف اجتماعی در حفاظت از میراث فرهنگی.
2ـ تشکیل انجمن‌های میراث فرهنگی در تمام سطوح تقسیمات کشوری (از استان تا دهستان) باهدف جریان و گفتمان‌سازی در حوزه‌ی میراث فرهنگی و همراه کردن سایر دستگاه‌ها و مردمی‌سازی باهدف تحقق امر حفاظت.
3ـ تفویض گسترده اختیارات ستادی وزارتخانه به ادارات‌کل تابعه استانی با هدف تسریع و چابکی فرآیند اداری .