سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ با تصویب قطعنامه (۷۲/۱۶۵)، روز ۲۱ آگوست مصادف با ۳۰ مرداد را به عنوان روز “یادبود قربانیان تروریسم” انتخاب کرد تا به بهانه این نامگذاری از این قربانیان یاد شود.
تاریخچه روز جهانی یادبود قربانیان تروریسم
مجمع عمومی سازمان ملل طی قطعنامه ۱۶۵/۷۲ در سال ۲۰۱۷ روز ۲۱ آگوست را به عنوان روز جهانی یادبود و ادای احترام به قربانیان تروریسم اعلام کرد تا ضمن تکریم و یادآوری این قربانیان، حقوق بشری و آزادی‌های اساسی همه انسان‌ها را مورد تاکید قرار دهد. شعار سال ۲۰۲۳ میلادی روز یادبود قربانیان تروریسم، «میراث: یافتن امید و ساختن آینده‌ای صلح آمیز» است.
تروریسم چیست؟
تروریسم در فرهنگ لغت آکسفورد به عنوان «استفاده غیرقانونی از خشونت و ارعاب، به ویژه علیه غیرنظامیان، در تعقیب اهداف سیاسی» تعریف شده است؛ نامشخص و ذهنی بودن این تعریف از تروریسم و دیگر تعریف‌های موجود از این پدیده سبب شده تا با وجود بحث‌های قابل توجه، تشکیل یک کنوانسیون جامع علیه تروریسم بین‌المللی از سوی سازمان ملل همواره به دلیل عدم اجماع بر سر تعریف این پدیده با مشکل مواجه باشد. با این که هنوز تعریف جامع و مورد اجماعی از تروریسم وجود ندارد، این پدیده غیرانسانی همچنان قربانی می‌گیرد.
تلفات ناشی از تروریسم
اقدام‌ها و فعالیت‌های تروریستی در جریان گذشت زمان تغییر می‌کنند و اشکال متفاوتی می‌یابند و تنها موضوع ثابت این روند، به‌جاماندن قربانیان است.
طی یک دهه گذشته میانگین مرگ و میر ناشی از تروریسم در جهان سالانه ۲۶ هزار نفر بوده است؛ در طول این دهه تعداد تلفات جهانی تروریسم از کم‌ترین میزان یعنی ۸ هزار و ۲۰۰ نفر در سال ۲۰۱۱ تا بالاترین میزان یعنی ۴۴ هزار و ۶۰۰ نفر در سال ۲۰۱۴ در نوسان بوده است.
در سال ۲۰۲۰ نیز ۲۲ هزار و ۸۴۷ نفر در سراسر جهان قربانی تروریسم شدند.
نکته قابل تامل اینکه بیش از ۹۰ درصد تلفات تروریستی در غرب آسیا، آفریقا و جنوب آسیا رخ داده اند.
پدیده تروریسم، پدیده‌ای منطقه محور است؛ البته با بررسی بیشتر در این زمینه نه فقط تمرکز منطقه‌ای بلکه تمرکز در برخی از کشور‌ها قابل مشاهده است.
چرا آمار قربانیان تروریسم دقیق نیست؟
در تحقیقات درباره تروریسم، پایگاه‌های اطلاعاتی متعددی وجود دارند که تلاش می‌کنند حوادث تروریستی را در سراسر جهان ثبت و ضبط کنند؛ با وجود همه این‌ها، برآورد‌ها از میزان مرگ و میر ناشی از تروریسم متفاوت است. دلیل این امر تعریف‌های مختلف از تروریسم است که سبب می‌شود تعریف از قربانیان آن نیز متنوع باشد. برخی فقط اقدام‌های تروریستی را در قالب اقدام‌های نظامی که غیرنظامیان را هدف قرار می‌دهد، اقدام تروریستی می‌دانند؛ برخی اقدام‌های غیرنظامی مانند تحریم‌ها را که منجر به مرگومیر افراد بر اثر قحطی، شیوع بیماری‌های واگیردار و گرسنگی می‌شود، جز اقدام‌های تروریستی به شمار می‌آورند؛ برخی نظامیان کشته شده بر اثر اقدام‌های تروریستی را جز قربانیان محسوب نمی‌کنند.
شاخص جهانی تروریسم در سال ۲۰۲۳
گزارش دهمین شاخص جهانی تروریسم (GTI) در سال جاری اعلام شد. در این گزارش خلاصه‌ای جامع از روند‌ها و الگو‌های کلیدی جهانی تروریسم در دهه گذشته ارائه شده است. براساس این شاخص از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۲ حدود ۶۶ هزار حادثه تروریستی در جهان رخ داده است.
در سال ۲۰۲۲، مرگومیر ناشی از تروریسم با ۹ درصد کاهش به ۶ هزار و ۷۰۱ مورد مرگ رسید که ۳۸ درصد کم‌تر از دوره اوج خود در سال ۲۰۱۵ است؛ باید توجه داشت که در صورت حذف افغانستان از این بررسی، مرگومیر ناشی از تروریسم چهار درصد افزایش می‌یافت.
مرگومیر ناشی از تروریسم در سال ۲۰۲۲ برای ۲۵ کشور روند کاهشی و برای ۲۴ کشور روند افزایشی را نشان می‌دهد، اما حملات تروریستی در سال ۲۰۲۲ مرگبارتر شدند و به‌طور متوسط ۱.۷ نفر در هر حمله در سال ۲۰۲۲ کشته شدند؛ این میزان در سال ۲۰۲۱ معادل ۱.۳ مرگ به ازای هر حمله بود.
این نخستین افزایش در میزان مرگومیر در پنج سال گذشته است؛ درگیری‌های خشونت آمیز محرک اصلی تروریسم در سال‌های اخیر است.
مرگبارترین گروه‌های تروریستی در جهان در سال ۲۰۲۲، داعش و گروه‌های وابسته به آن بودند و پس از آن الشباب قرار داشت.
در واقع، داعش برای هشتمین سال متوالی مرگبارترین گروه تروریستی جهان باقی ماند و بیشترین حملات و کشته‌شدگان را در سال ۲۰۲۲ به ثبت رساند.
قربانیان تروریسم در ایران
تاریخ کشور ما به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی پر از قربانیان بی‌گناه و بی دفاعی بوده که خون آنها به وسیله تروریست‌های شرق و غرب ریخته شده است. نام همه اقشار مردم ایران در لیست قربانیان تروریسم به چشم می خورد، از رئیس جمهور و دولت مردان گرفته تا معلم و روحانی و دانشمند و مردم عادی و زائران بی‌گناه. از ترور شخصیت‌هایی مانند شهید مطهری ، رجایی، باهنر، بهشتی گرفته تا ترور مرزبانان غیرور ایران در مرزهای مختلف کشور، ترور دانشمندان هسته ایی و ترور زائران بی‌گناه حرم مطهر رضوی در سال‌های۱۳۷۳ و ۱۴۰۱ و دو حادثه تروریستی در شاهچراغ .
اما دربسیاری از این موارد واکنش کشورهای غربی و آمریکا همواره گزینشی و دوگانه بوده است. به نظر می‌رسد زمانی که تروریسم در راستای منافع غرب باشد آنها نه تنها با آن مبارزه نمی‌کنند بلکه از آن حمایت هم می‌کنند. اما در مواقعی مانند حمله تروریستی اخیر به حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع)، حمله سال گذشته و همچنین شهادت مرزبانان ایرانی سکوت می‌کنند. این سکوت آنها از ابعاد مختلفی قابل تامل است؛ دیدگاه غرب در مورد رویداد‌ها کاملا گزینشی بوده و آنچه که نوع واکنتش آنها را تعیین می‌کند تنها منافعشان است. در مورد موضوعاتی مانند حقوق بشر، مبارزه با تروریسم، تسلیحات شیمیایی و اتمی و منع اشاعه و آزادی بیان نیز این دیدگاه و استاندارد دوگانه از سوی غرب را همواره می‌توان شاهد بود.
منابع ؛
https://www.mizanonline.ir/
https://www.mizanonline.ir/