رئیس خانه احزاب ایران گفت: کسانی که خودشان را واجد شرایط داوطلبی در انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی می‌دانند از۱۶ تا ۲۲ مرداد پیش ثبت نام کنند.
مجری: انتخابات یکی از معیار‌های اصلی مردم سالاری در جمهوری اسلامی ایران است و انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری که در اسفند ماه برگزار می‌شود یکی از نماد‌هایی است که می‌تواند این مردم سالاری را جلوه عملی ببخشد، اما بر اساس قانون جدید انتخابات، پیش ثبت نام کسانی که داوطلب نمایندگی مجلس شورای اسلامی هستند از روز دوشنبه؛ یعنی شانزدهم مرداد شروع می‌شود. در سال‌های پیش‌تر چنین مرحله‌ای وجود نداشت، بنابراین انتخابات در سال جاری بسیار زودتر از سال‌های پیش آغاز می‌شود. در پیش ثبت نام‌ها معمولاً موضوعاتی مانند هویت که سن افراد که باید حداقل ۳۰ سال و حداکثر ۷۵ سال مدرک تحصیلی که کارشناسی ارشد یا معادل آن باید باشد، نداشتن دو تابعیتی و موضوعاتی مانند این که برای مردان؛ کسانی که سربازی رفتند و کارت پایان خدمت یا معافیت داشته باشند، اینها جزو شرایطی است که در پیش ثبت نام باید در سامانه‌ای که وزارت کشور معرفی می‌کند بارگذاری کنند.
سؤال: به عنوان اولین پرسش با توجه این که شما مسئول رئیس خانه احزاب هستید و شاید این خانه احزاب جزو معدود کشورهایی هستیم که چنین تشکلی را دارد، نقش این خانه احزاب در انتخابات و به ویژه انتخابات پیش رو چیست؟
متکی؛ رئیس خانه احزاب ایران: خانه احزاب در واقع بیش از سه دهه از عمرش می‌گذرد و من خاطرم می‌آید آن اوایلی که خانه احزاب شکل گرفته بود در دهه ۷۰ من توفیق داشتم در خدمت دوستان مان آن جا بودیم، تا این مرحله اخیر که مجدداً برگشتیم به خانه احزاب. خانه احزاب تقریباً در کشور یک ساختار منحصر به فرد است، در هیچ جای دنیا ما این ساختار را نداریم؛ به این معنا که جریان‌های سیاسی با مواضع مختلف و بعضاً در تعارض باهم یک جا جمع شوند، ما در خانه احزاب؛ سه مجموعه سیاسی مستقلین، اصلاح طلبان و اصولگرایان را در کنار هم داریم، در یک تناسب برابر. یعنی شورای مرکزی خانه احزاب ۱۲ حزب اصولگرا، ۱۲ حزب اصلاح طلب و ۱۲ حزب مستقل و اعتدالیون در آن حضور دارند و ترکیب‌های مسئولیتی خانه احزاب هم باز به همین صورت است. از هر سه جریان در آن حضور دارند.
خانه احزاب در حوزه موضوعات اجتماعی و مسائل حکمرانی و کشورداری دو رسالت برای خود قائل است. رسالت نخستش این است که همراه با مردم کمک کند به حکمرانان و دولت‌های مختلفی که بر سر کارند با ابراز نظرهایش و با موضوع گیری هایشان. قسمت دوم هم رصد امر کشورداری است و در جا‌هایی که نقدی دارد، اعتراضی دارد، اینها را هم منتقل کند به حکمرانان و مسئولین. در بحث انتخابات ما یکی از کمیته‌های خانه احزاب؛ کمیته انتخابات است که در طول دوره جدید یعنی در حدود ۸ ماه گذشته ما دو نشست مستقل در رابطه با انتخابات داشتیم. اولین نشست ما در بهمن ماه گذشته بود تحت عنوان آسیب شناسی دو انتخابات گذشته.
سؤال: مقامات دولتی هم شرکت می‌کنند؟
متکی: ما در این نشست از آقای وزیر کشور دعوت کردیم، ایشان سخنران افتتاحیه این نشست بود و بعد هم ۱۳۹ حزبی که شرکت داشتند در این نشست، نقطه نظراتشان را بیان کردند و ما آسیب شناسی کردیم که چرا در دو انتخابات گذشته ما برای اولین بار تراز حضور مردم زیر ۵۰ درصد رسید؟ البته انتخابات کنگره امریکا که چند ماه قبل بود؛ ۳۰ درصد شرکت کردند، اما در تراز جمهوری اسلامی مشارکت همواره بالای ۵۰ درصد، ۶۰ درصد و تا ۸۵ درصد را ما رکورد زدیم در بعضی از آنها نمونه در دنیا. این آسیب شناسی صورت گرفت. نشست دوم ما در همین تیر ماه گذشته بود که آن هم باز با کمک وزارت کشور این نشست را برگزار کردیم و عنوان نشست ما این بود که نقش احزاب در انتخابات؛ بنابراین اگر احزاب راهی را که دنبال می‌کنند این است که حضور در حکمرانی پیدا کنند، نفس فعالیت و فلسفه فعالیت احزاب این است که حضور در حکمرانی پیدا کنند، در یک انتخاباتی شرکت کنند بتوانند موفق شوند یا به صورت حزب خودشان یا به صورت مجموعه احزاب؛ بنابراین انتخابات و احزاب به نوعی متصل و مرتبط با همدیگر هستند و شعار احزاب این است که ما حکمرانی را در پای صندوق‌های رأی مشخص می‌کنیم.
این در عین حال میراث و یادگار گرانبهای امام مان هم هست. قبل از انقلاب معلم بودم، ما نقشی از مشارکت مردم برای تعیین سرنوشت شان نداشتیم، ما در کوچه‌های شهرمان وقتی انتخابات مجلس بود مردم به همدیگر می‌گفتند اینها که تعیین شدند از قبل، لیستشان معلوم شده، چه شرکتی ما داشته باشیم؟ اما شما دولت‌های مختلفی را که بعد از انقلاب در کشور شکل گرفته بعضاً در تعارض نگاه و مواضع سیاسی شان نشان دهنده این است؛ مردم تعیین کننده شدند، مردم ممکن است به یک دولتی حرف، نظر و نقد داشته باشند، اما برایشان این باور ایجاد شده که خودشان نمایندگان شان را تعیین می‌کنند، خودشان رئیس جمهورشان را تعیین می‌کنند و لذا احزاب فلسفه شان؛ مشارکت مردم، حضور مردم در انتخابات است. به نظر من اگر حزبی این را شعار محوری خودش قرار ندهد و این که ترغیب کننده باشد برای حضور در انتخابات و تعیین سرنوشت، قاعدتاً آن وقت با اصل فلسفه وجودی خودش تعارض پیدا می‌کند.
سؤال: ما الآن در همین دهه سوم قرن بیست و یکم هم در کشورهای راه دور نرویم همین شمال و جنوب خودمان نگاه کنیم می بینیم بسیاری از کشورها فاقد انتخابات هستند یا رؤسای جمهور مادام العمر دارند یا سلاطین، امیران و پادشاهان حاکم هستند و انتخابات هم به آن صورت ندارند. خانه احزاب چه نقشی می تواند در افزایش مشارکت و رقابت در جریان انتخابات پیش رو ایجاد کند و شما چگونه می خواهید ترغیب کنید که هم نامزدها ان شاء الله برای داوطلبی یا تقاضای داوطلبی که از دوشنبه شانزدهم شروع می شود و هم این که در انتخابات مردم بیایند پای صندوق های رأی؟
متکی: البته ایران هم قبل از انقلاب جزو همین سنخ کشورهایی بود که پادشاه داشت و وصیتش و اینها و یک دعوایی که در مشروطه شد آخرش نتوانستند تا سال ۵۷ به نتیجه برسانند. بنابراین ایران هم به لحاظ شکلی یک تحول جدی در آن به وجود آمد، هم به لحاظ محتوایی. این که نظام مردم سالاری دینی بیان می کنند یعنی تغییر در شکل و محتوا در حکمرانی در ایران اتفاق افتاده. بحث کارآمدی دولت ها و مجالس یک بحث دیگری است. اما اصل این ساختار که قانون اساسی ما شاکله را پیدا کرده که مردم نقش آفریدند یا حضرت امام می گفت که هر کس به آن چه خود رسیده باید رأی دهد، یعنی رأی هر کس خودش ملاک است و نه دیگران.
قانون جدید انتخابات البته ورود به آن نمی خواهیم کنیم اما این بخش پیش ثبت نام، به اعتقاد من یک نوع آرامش ورود به انتخابات را برای کسانی که می خواهند وارد این عرصه شوند به وجود آورده. ماه ها قبل افراد خودشان بین خودشان و فضای مجازی که ایجاد شده و پایگاهی که باید ورود به آن پیدا کنند می توانند بروند و ثبت نام کنند، نه می روند در صف مصاحبه های آن چنانی یا مسائل آن چنانی؛ اینها برای بعدش است. اما این پیش ثبت نام به اعتقاد من، یکی از کمک هایش این است که انتخاب شوندگان و کسانی که می خواهند نامزد انتخابات شوند با یک آرامش و بررسی همه جوانبی می توانند وارد میدان شوند. ما به عنوان احزاب و نوع احزابی که در خانه احزاب داریم؛ اینها قاعدتاً شروع کردند، ما خودمان حزب مان فراخوان اول مان را برای ثبت نام کسانی که خودشان را واجد شرایط می دانند از 16 تا بیست و دوم ارائه کردیم. مجموعه ای که در آن بیش از 40 حزب ما به عنوان تشکل سیاسی در آن حضور داریم، فردا این بیانیه صادر خواهد شد که این که از همه اعضا و حامیان این مجموعه سیاسی که ما در آن هستیم فردا اعلام عام می کنیم به این که شانزدهم تا بیست و دوم کسانی که خودشان را واجد شرایط می دانند برای ورود در انتخابات وارد شوند.
فکر می کنم برای نخبگان ما و کسانی که این باور را دارند که مردم بعد از انقلاب نقش آفرین شدند، امام این نقش را به عنوان یک یادگار برای ما گذاشته و مقام معظم رهبری بر آن تأکید دارند. این که ایشان سیاست های کلی انتخابات را به عنوان یک فصل مستقل به آن می پردازد و چهار، پنج محور جدی را در این ۱۴- ۱۵ ماده ای که در سیاست های کلی بیان می کنند نشان دهنده اهمیت این نقش است. این نقش؛ مردم مشارکت شان را به عنوان ایفای تکلیف از یک سو و احقاق حقشان از سوی دیگر؛ شرکت در انتخابات می دانند و نوعاًَ هم بودند، نه در صحنه انتخابات که در همه صحنه های انقلاب حضور داشتند. اما تکلیف نخبگان یا رسالت نخبگان در این زمینه چیست؟ فکر می کنم همه کسانی که در چارچوب نظام فکر می کنند، در چارچوب منافع ملی مردم فکر می کنند با سلیقه های مختلف سیاسی؛ اینها باید ورود به میدان کنند. احزاب وظیفه دارند؛ ما به عنوان خانه احزاب هفته آینده نشست مان را داریم و در این نشست بیانیه خانه احزاب را برای حضور در انتخابات اعلام می کنیم و من فکر می کنم که تک تک احزاب ما هم همین حس را دارند و وارد میدان می شوند و تفاوتی هم در سلایق مختلف سیاسی نمی بینم.
سؤال: شما الآن برنامه ای که برای تقویت خانه احزاب به عنوان موتور محرکه ای که می تواند در جریان مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی از جمله انتخابات پیش رو مؤثر واقع شود، الآن دارید؟
متکی: ما اولین توصیه مان این است که صدا و سیما یک برنامه ای را در ارتباط با احزاب؛ بخشی می تواند همین انتخابات باشد و بخشی, موضوعات دیگر باشد. این در گفت و گوهای وزارت کشور و صدا و سیما هم مطرح شد. احزاب را حالا این جا آقای بادامچیان گفتند که به حساب به آنها توجه نمی شود، اسم صدا و سیما هم آوردند، ما بحث وزارت کشور را هم داشتیم. احزاب را اگر شما برایشان این فضا را ایجاد کنید که بتوانند با مردم حرف بزنند، مورد سؤال واقع بشوند، چون حزبی که در انتخابات شرکت می کند باید برود به طرف پاسخگو بودن. اگر یک حزبی کاندیدایی را معرفی می کند و او رأی آورد، چه ریاست جمهوری، چه مجلس؛ و او رأی آورد باید پاسخگوی عملکرد او باشد. این موجب می شود احزاب احساس وظیفه و تکلیف کنند نسبت به تصمیمی که می گیرند. نسبت به معرفی که صورت می گیرد، خوشبختانه باز در همین قانون جدید به رغم این که بحث تناسبی؛ منتفی شده اما برای احزاب قانون جا باز کرده است. احزاب می توانند چه در شهرها با چند نامزدی؛ یعنی چند نمایندگی که سهمیه آن؛ حوزه های انتخابیه است، چه تک نماینده حوزه های انتخابیه، احزاب می توانند کاندیداهایشان را معرفی کنند. به نظر من این یک گام به سوی آن فرمایشی است که مقام معظم رهبری در کرمانشاه بیش از 20 سال قبل فرمودند که ظرفیت های نظام امکان ساختارسازی های مختلف برای حکمرانی را در خودش دارد، از جمله این که شما این نقشی که به احزاب می دهید، احزاب احساس تکلیف و وظیفه بیشتری می کنند، از آن طرف هم همین تکلیف را می گیرند که باید پاسخگو باشند.
بنابراین ما در دو نشستی که برای انتخابات داشتیم، یک یا دو نشست دیگر تا انتخابات خواهیم داشت و هدف اصلی ما این است ضمن این که آسیب ها را بیان کنیم دلسوزانه، اشکالات و راهکار حل آنها را هم بیان می کنیم، در حقیقت هدف اصلی ما این است که مردم این نظامی که مبتنی بر نظرات آنهاست در تصمیم سازی ها این را به آن عنایت داشته باشند، مشارکت داشته باشند. مشارکت و رقابت در فرمایشات هم اخیر حضرت آقا و هم در سیاست های کلی که ایشان بیان کردند مورد تأکید خاص قرار گرفته. ما سه جریان سیاسی هستیم، دو موضوع را خواستیم بررسی کنیم، یک اشتراک نظر پیدا کنیم. موضوع اول؛ ناآرامی های پاییز گذشته بود که در کشور اتفاق افتاد و زوایای مختلفی داشت این موضوع که مقام معظم رهبری هم دقیقاً به این زوایا توجه کردند. بخش مربوط به اعتراضات را از بخش مربوط به اغتشاشات جدا کردند. ما در خانه احزاب آمدیم و گفتیم به عنوان نظر واحد که اغتشاشات را محکوم می کنیم، اعتراضات باید شنیده شود. وزارت کشور دعوت کرد از خانه احزاب که برویم در جلساتش برای دستورالعمل تجمعات اعتراضی؛ کسانی که حرفی دارند می خواهند بزنند. ما از سه جریان اصلاح طلب، اصولگرا و مستقلین؛ شش نفر هر مجموعه ای دو نفر فرستادیم در آن جلسه. ما در بحث انتخابات برخی این نشستی که گذاشتیم برای نقش احزاب برخی تأکید داشتند روی تأیید صلاحیت ها و رد صلاحیت ها، و برخی هم تأکید داشتند به این که کسانی که ذیصلاح نیستند و صلاحیت لازم را ندارند نباید توقع داشت که اینها حضور پیدا کنند. ما آمدیم جمع بندی کردیم به عنوان نگاه کلی خانه احزاب و آن این که در واقع مردم باید در فهرست نهایی تأیید شده، سلیقه های مورد نظر خودشان را در فهرست نامزدها ببینند.
از سوی دیگر هم تأکید کردیم به این که احزاب کسانی را که در بررسی های حزبی شان می دانند که اینها نکته و مسأله دارند و غیره، اینها را برای چانه زنی معرفی نکنند. یعنی این دو بخش قصه مورد توجه قرار گرفت. و لذا من فکر می کنم احزاب در نشست های بعدی شان پیرامون مشارکت مردم نقش آفرین خواهند بود. الآن برای ثبت نام بنده به عنوان خادم خانه احزاب، از همه احزاب دعوت می کنم گرچه دستور جلسه ما هم هست در خانه احزاب که نسبت به معرفی نامزدهایشان را اقدام کنند. نسبت به ترغیب کسانی که مرتبط هستند با تشکیلاتشان اقدام کنند. ما خودمان به عنوان یک وظیفه فراخوان مان را دادیم. همه احزاب این فراخوان را بدهند. ما اگر رقم قابل توجهی از شرکت کنندگان در انتخابات را در این پیش ثبت نام داشته باشیم، طبیعی است که انتخاب اصلح و گزینه های بهتر برای مردم بیشتر فراهم می شود.
سؤال: معمولاً زمان انتخابات؛ بهار احزاب است یعنی اوج فعالیت و قله های فعالیت احزاب در زمان انتخابات است، نه فقط در ایران، در همه جای دنیا این طور است، در ایام سال ممکن است مثلاًَ دنبال کارهای دیگری بروند، بنشینند، نشست های تخصصی داشته باشند، الآن وضعیت احزاب از جهت فعالیت برای انتخابات پیش رو با توجه به این که در خانه احزاب از صبح تا شب بین این سه گروه یا جلساتی که دارید درباره این موضوعات صحبت می شود، شما چطور ارزیابی می کنید؟
متکی: من تصورم این است که جریان های مختلف سیاسی، انتخابات را یک فرصت برای خود می دانند. بخش چانه زنی اش در رابطه با نامزدهای مورد نظرشان است. من تصور می کنم که با نگاهی که مقام معظم رهبری و نظام دارند ما خاطرمان نرفته در یکی از مشارکت ها و رأی دادن های عمومی، مقام معظم رهبری فرمود آنهایی که مرا هم قبول ندارند بیایند و رأی بدهند و مشارکت داشته باشند. یعنی اصل حضور مردم بسیار مهم است. وقتی رهبری نظام متواضعانه این حرف را می زند، به اعتقاد من و به نمایندگی از احزاب می توانم عرض کنم در ایران، که ما 139 حزب داریم که اینها پروانه فعالیت دارند. هیچ حزبی نیست که در مقوله انتخابات؛ ایجابی فکر نکند. ترغیب کننده فکر نکند و ما در بحث هایمان این را داریم که ما مدافع حضور همه سلیقه ها هستیم و مته به خشخاش هم نگذاریم اگر کسانی بر اساس قانون و تکلیفی که شورای نگهبان دارد و وظایفی که شورای نگهبان دارد از آن صلاحیت لازم برخوردار نیستند کسان دیگری می توانند جایگزین شوند از سلیقه های مختلف سیاسی.
لذا من سه جریان سیاسی در خانه احزاب را به عنوان خادم آنها دعوت و ترغیب می کنم که ان شاء الله در لیست ثبت نام شده های 16 تا 22 مرداد ماه؛ رقم توجهی از آنها حضور داشته باشند. البته ما بخش وسیعی از نخبگان جامعه را داریم که تعلقات حزبی ندارند؛ در یک حزب خاصی نیستند. اینها تکلیف ملی و تکلیفی اعتقادی بر اساس نوع نگاهی که دارند را دارند، لذا این که ما از همه افراد واجد شرایط دعوت کنیم که به این وظیفه ملی شان عمل کنند، این یک تکلیفی است که ما می توانیم اعلام کنیم.
سؤال: توأمان است انتخابات مجلس شورای اسلامی با مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی بیشتر ریل گذاری می کند و انتخابات در سطح دورترین نقاط و شاید بر اساس حوزه های انتخابیه بسیار کوچک انتخابات برگزار می شود، مجلس خبرگان رهبری بیشتر جنبه استانی دارد و سیاست گذاری هایش؛ سیاست گذاری کلان است، آیا در حوزه انتخابات مجلس خبرگان رهبری هم شما در خانه احزاب صحبتی شده؟
متکی: قاعدتاً احزاب علاوه بر انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، در حوزه انتخابات خبرگان رهبری هم نظر، حرف و سلیقه دارند و ما در کف جامعه هم الآن داریم می بینیم برخی از فعالیت هایی که شکل می گیرد برای بحث مجلس خبرگان و...، لذا ما همان طور که می دانید به نام خانه احزاب وارد بحث لیست و اینها نمی شویم. ما وارد بحث ترغیب می شویم، یعنی وظیفه و تکلیفی که خانه احزاب دارد، به اعتقاد بنده، وظیفه ایجابی نسبت به انتخابات است. یک حزب فلسفه وجودی اش حضور در انتخابات است، اصلاً برای این به وجود آمده. برای این که حرکت کند به طرف قدرت. قدرت یعنی مشارکت در حکمرانی داشته باشد.
مجری: حالا به جای قدرت بگوییم خدمت بیشتر به مردم.
متکی: بله، حالا قدرت چون حکمرانی را در رأس نظام به عنوان مظهر اقتدار یک ملت و یک کشور می دانند از کلمه قدرت استفاده کنند در اصطلاح احزاب، اما همان طور که فرمودید باید شیفته خدمت بود تا تشنه قدرت؛ به آن مفهوم غلطش. بنابراین فلسفه یک حزب؛ ایجابی است برای مشارکت در انتخابات. اگر حزبی بیاید بگوید من تحریم می کنم، من شرکت نمی کنم در انتخابات، ممکن است به خودش مربوط باشد و اظهار نظر کند اما به اعتقاد من به عنوان یک نظر شخصی، که البته این را در نشست خانه احزاب هم گفتم، او در واقع از فلسفه خودش دور شده. شما می توانید با نظرات متفاوت، ایجابی حضور داشته باشید. به عبارتی دیگر؛ قهر از صندوق ها، قهر در مشارکت، این هیچ جای دنیا پسندیده نیست. شما در کشورهای مختلف دنیا هم چه آنهایی که تناسبی سیستم انتخاباتی شان هست، چه آنها که اکثریتی است. در همین اروپا از 28 کشور؛ 22 کشور انتخاباتشان تناسبی است و بقیه اکثریتی است؛ هر نگاهی که دارند. مشارکت می کنند. این یعنی به وظیفه مدنی خودمان عمل کنیم. ممکن است موفق شویم، ممکن است موفق نشویم. همه جا دموکراسی همین است، همه جا انتخابات همین است، لذا در بحث خبرگان هم من فکر می کنم احزاب وارد میدان می شوند، البته در قانون جدید انتخابات، احزابی که تجمیع می شوند در کنار هم و تشکیل وحدت یا ائتلاف ایجاد می کنند؛ اینها قاعدتاً باید یک لیست بدهند. این یک مقداری کار جمعی احزاب همسو و همگرا را آسان تر کرده در این دوره و لذا ما الآن در مجموعه ای که هستیم، چهل حزب در آن حضور دارند. مجموعه این چهل حزب، بعد از مباحثات و صحبت هایی که می شود، وقتی که به یک فهرست مشترک می رسیم، دیگر اگر یک حزبی هم خودش بخواهد لیستی بدهد، لیستش نباید جدا از لیست آن مجموعه باشد. این ما را یک قدم در این انتخابات به سوی نقش آفرین شدن بیشتر احزاب در انتخابات رهنمون می کند که هم در سیاست های کلی مقام معظم رهبری به بحث احزاب اشاره شده و هم در ماده هفت مکرر قانون جدید انتخابات برای احزاب آن جایگاه را تعریف کرده است.
سؤال: یکی از مهمترین موضوعاتی که همیشه بحث می شود راجع به آن؛ افزایش ارتقای آن نمایندگان و راهیابی نمایندگان تراز در مجلس شورای اسلامی یا هر نهاد قانون گذاری دیگر است. خانه احزاب چگونه می تواند این مسیر را فراهم کند که کسانی که وارد مجلس شورای اسلامی الآن می شوند چون بحث مان مجلس شورای اسلامی است؛ نمایندگان تراز باشند، یعنی در زمره نخبگان باشند در حوزه های اقتصاد، سیاست، فرهنگ و کسانی باشند که دیدگاه های مناسبی داشته باشند که بتوانند گره گشای مشکلات کشور و نظام حکمرانی کشور بشوند.
متکی: این جمله معروف است که حکمرانان باید از خردمندان باشند، یعنی داشتن خرد، دانش، تخصص به اضافه ویژگی های دیگری که برای یک دولتمرد یا دولت زن در کارهای اجتماعی و سیاسی وجود دارد؛ شرط جدی و اساسی است. ما به عنوان مثال در مجموعه حزبی که داریم کار انتخاباتی می کنیم، آمیدم و مطرح کردیم که مجلس 14 کمیسیون دارد. ما حتماً باید در انتخاب نامزدهایمان نگاه تخصصی داشته باشیم که مجلس از غنای لازم برخوردار شود در تخصص های مختلف. به نظر من، مجلس، دولت؛ همان گونه که فرمودید به هر میزانی که از علم، تجربه و انرژی لازم که جوان ها را به میدان می آورد؛ یعنی این سه در کنار هم کار سپرده شود به اضافه تعهدی که باید داشته باشند، من فکر می کنم ما محصول بهتری می گیریم. به همین دلیل، نخبگان به اعتقاد من، میدان را خالی نکنند. نخبگان ممکن است که در بررسی هایی که می شود احیاناً در یک لیستی هم واقع نشوند اما تکلیف مدنی خودشان را انجام دادند و ورود به انتخابات کردند، در واقع خود را عرضه کردند به عنوان یک وظیفه ملی در یک جامعه مدنی، مبتنی بر نظام مردم سالاری دینی. یعنی چه اعتقادی، چه ملی و چه مردمی فکر کنند؛ این یک تکلیف است برای ورود شان.
در 43 سال گذشته در جاهای مختلفی که بودم با همین نگاه بودم. در حدود 14 سال گذشته که من از مسئولیت های دولتی منفک شدم، باز همین نگاه را دارم، هم برای مجموعه هایی که برایشان کار می کنم، هم برای عموم جامعه. لذا فکر می کنم تخصصی فکر کردن، این که ما نیاز مجلس را بدانیم چیست. هر کس هم که می خواهد نامزد شود، بررسی کند چه نیازی از مجلس و چه نیازی از مردم را می تواند برآورده کند، هر کس می تواند این بررسی را خود داشته باشد. او می تواند در اقتصاد، امور اجتماعی، امور فرهنگی، امور سیاسی، امور تخصصی، صنعت و حوزه های مختلف چه اثری داشته باشد برای مجلس؟ اگر این گونه نگاه کند ما یک مجلس تخصصی کارآمد و ان شاء الله متعهد خواهیم داشت.
سؤال: شما خودتان فکر می کنم نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی بودید و هفتم، آن زمان وقتی که مثلاً ما به نظرم همان دور اول خیلی ما کارشناس اقتصادی نداشتیم در مجلس، فکر کنم شما جزو معدود افرادی بودید که در این حوزه ها فعال بودید یا درس خوانده بودید. نبود این تخصص ها چه مشکلاتی ایجاد می کند، به صورت عینی که مردم نسبت به این مسأله آگاه شوند.
متکی: دو جا خودش را نشان می دهد؛ نداشتن تخصص های لازم در مجلس. ۱_ قوانین موضوعه آن مسأله در مجلس از پختگی لازم برخوردار نخواهد بود، اگر چه بیشتر قوانین را در قالب لایحه دولت می دهد به مجلس، اما خود نمایندگان هم طرح می دهند. وقتی آن تخصص لازم نباشد، قانون از پختگی لازم برخوردار نیست. قسمت دوم؛ مجلس نقش نظارتی دارد. اگر مجلس اشراف علمی، تخصصی نسبت به چگونگی گذران امور صنعت و اقتصاد کشور نداشته باشد، وظیفه نظارتی خود را نمی تواند انجام دهد. بنابراین این که در رشته های مختلف تخصصی مجلس باید بهره مند از نماینده های مربوطه اش باشد، یک امر کاملاً ضروری است.
سؤال: یکی از موضوعاتی که وجود دارد این است که ما در مجلس کمیسیون های متعددی داریم که کارهای تخصصی می کنند، در بسیاری از کشورها به خاطر این که نظام حزبی دارند، آن حزب خود می اندیشد، مثلاً در حوزه اقتصاد؛ طرح دارد، در حوزه مسائل اجتماعی؛ طرح دارد و اینها، ما چه زمانی باید امیدوار باشیم که این احزاب خودشان طرحشان را بدهند، یعنی نماینده ای که وارد مجلس می شود؛ دستور کار و دیدگاه هایش کاملاً در چارچوب یک دستورالعمل، حالا بعضی از کشورها آن حزبی که دارند آن دستورالعمل ها را مشخص می کند. ما کی به این وضعیت می توانیم برسیم؟
متکی: معمولاً در کشورها دو یا سه یا چهار حزب بیشتر نیستند، پنج حزب بیشتر نیستند. یک حزب موفق می شود به صورت تکی یا به صورت ائتلافی، دولت یا قدرت را به دست بگیرد و یا این که می بازد در یک انتخابات و می شود به اصطلاح جریان مخالف. حزب مخالف در کشور می آید دولت در سایه تشکیل می دهد. دولت در سایه داشتن یعنی وزیر اقتصاد دارد، وزیر کشاورزی دارد، وزیر صنعت دارد، وزیر فرهنگ دارد و سایر وزرا و موضوعات را رصد می کنند. هم در نقد وضع جاری توسط حزب مقابل که حکمرانی می کند، هم طراحی هایی که می خواهند ارائه کنند. ما در کشورمان به دلیل وجود بیش از یکصد حزب، قاعدتاً این کار برای تک تک احزاب، امکانش وجود ندارد. البته ما برخی از احزاب با سابقه داریم که توانمند هستند در بسیاری از شهرهای کشور شعبه، دفتر و مسئولین شان را دارند، اینها یک سری کارهایی در این سطح کم و بیش انجام می دهند. ما به عنوان یک مجموعه سیاسی، جدای از خانه احزاب برای این دوره انتخابات مجلس آمدیم یک آسیب شناسی کردیم و آن، این است؛ کسانی که انتخاب می شوند تا زمان رأی گرفتن و انتخاب شدن با حزب، گروه، حامیان، کمک کنندگان و رأی دهندگان شان کار دارند. وقتی رفتند در مجلس دیگر خودشان را ید واحد و مستقل می بینند. ما مجموعه سیاسی مان که حدود 40 حزب هستیم؛ تصمیم گرفتیم کسانی را که اگر موفق می شویم معرفی کنیم و اینها رأی بیاورند هر تعدادی، یک فراکسیونی در مجلس تشکیل می شود، کار ما با این نمایندگان تازه بعد از انتخاب شروع می شود. یعنی این مجموعه، فراکسیونی خواهد بود که همان کار حزبی را که طرح ها و لوایحی که در مجلس مطرح است بررسی می کنند و رأی مشترک و جمعی می دهند یا طراحی می کنند و به مجلس ارائه می دهند روی لوایح دولت بر اساس این نگاه تخصصی نظر می دهند.
یعنی ما سعی می کنیم نماد این همگرایی احزاب متفاوت را در قالب یک فراکسیون در مجلس، عملیاتی کنیم؛ و این البته یک ابتکار جدید است. ما فراکسیون ها را در مجلس داریم، اما فراکسیونی که برای انجام وظیفه مجلس که قانون گذاری است و نظارتی است، بتوانند متحد عمل کنند بر اساس یک نگاه روشن و مشترک؛ این کاری است که ما الآن داریم در مجموعه حزبی انجام می دهیم.
سؤال: یعنی مثل مرکز پژوهش های مجلس که خود به صورت مستقل در داخل مجلس برای همه نمایندگان طرح ها و لوایح را مورد بررسی قرار می دهد و دیدگاه های کارشناسی را می دهد، شما هم می خواهید به عنوان یک جریان سیاسی این کار را برای آن گروه های خودتان انجام دهید.
متکی: دقیقاً می خواهیم این کار را انجام دهیم.
سؤال: یکی از موضوعات دیگری که الآن مطرح است؛ ظهور شبکه های مجازی است که نوع تفکر و اندیشیدن را در دهه سوم قرن بیست و یکم با چالش مواجه کرده یا چالش نگوییم؛ با تحول مواجه کرده که گاهی اوقات ممکن است اصلاً احزاب در این جا یک مقداری ناترازی پیدا می کنند از آن فعالیتی که می توانند داشته باشند، برای این موضوع چه تدبیری باید اندیشید که در عصر فضای مجازی که هر کسی دیدگاه های مختلف را در قالب شبکه های مجازی، می خواند، می بیند اظهار نظرها را و بر این اساس می آید خودش یک اظهار نظری می کند و خود به خود یک گروه هایی شکل می گیرند شبیه احزاب اما احزاب غیررسمی، این را چگونه تحلیل می کنید؟
متکی: من فکر می کنم رسانه ها از آغاز این قرن نقش ویژه ای را پیدا کردند و شاید لقب چرخ پنجم دموکراسی به آنها دادن، قبل از این که این فضای مجازی به این شدت به وجود بیاید، نقش آفرین بودند و همان ها کار حرکت به طرف هژمونی را توسط ابرقدرت ها با مشکل مواجه کردند. چون در گذشته قدرت های بزرگ پشت درهای بسته تصمیماتشان را می گرفتند بر علیه دیگر ملت ها، رسانه ها آمدند و نورافکن انداختند و شفاف سازی کردند. فضای جدید مجازی که شما اشاره می کنید در واقع تحقق این شعار است که «اندر دل مخاطب به هر طریق رهی باید جست». و اینها جستند؛ یعنی الآن یک فرد، یک رسانه به عنوان شعار جدی است که مطرح است. فکر می کنم که بروز جهت گیری های رسانه ها آرام آرام جهت گیری های حزبی پیدا می کند؛ یعنی قاعدتاً در پشت این رسانه ها، یک نگاه سیاسی وجود دارد. یک جهت گیری سیاسی وجود دارد. یا جهت گیری این سو، یا آن سو یا سوی سومی که خلق می کنند البته. این که اینها نقش آفرین تر از احزاب دارند می شوند، من حرف شما را قبول دارم، اما به این معنا نیست که اینها همزیستی مسالمت آمیز با احزاب نمی توانند پیدا کنند.
این هنر احزاب است که با بالا آمدن، نقش آفرین شدن و پذیرش این فضای رسانه ای که امروز هم شما مشاهده می کنید، امروز حزبی نیست که رسانه نداشته باشد، حزبی نیست که در فضای مجازی کانال، سایت و حضور نداشته باشد. من گمان می کنم نگاه های متفاوت سیاسی جریان های فضای مجازی ساز با احزاب؛ با نگرش های مختلف سیاسی آرام آرام در هم می آمیزند و قدرت جدی احزاب؛ اتفاقاً خودش را بیشتر نشان خواهد داد.
سؤال: یکی از موضوعاتی که در قانون جدید آمده بود؛ بحث انتخابات تناسبی بود که در تهران قرار بود این اتفاق بیفتد که بنا به دلایلی که اتفاق افتاد؛ این حذف شد تا در دوره های دیگر یا ماه های آینده درباره آن صحبت کنند که دقیقاً نمی دانم چه اتفاقی خواهد افتاد. آیا این قانون نمی توانست زمینه برای افزایش قدرت احزاب را فراهم کند و به گونه ای زمینه ساز این موضوع شود که احزاب نقش بالاتری را در انتخابات ایفا کنند؟
متکی: باور ما در خانه احزاب همین بود؛ یعنی ما تصورمان این بود که انتخابات تناسبی ولو فقط برای تهران در واقع دو اثر می توانست داشته باشد؛ اثر اول این که احزاب احساس هویت کنند و در همین راستا احزاب به طرف همگرایی بیشتر حرکت کنند. می دانید ما پنج- شش سال پیش 250 حزب داشتیم، بر اساس تدابیری این رسید به 130 و خرده ای، ممکن است اگر نقش احزاب جدی تر شود، ما برویم به طرف آن نُرم و قالب استاندارد و ساماندهی دنیا.
سوال: یعنی در واقع احزابی که دارای یک تفکر هستند یا تفکرشان نزدیک به هم هست، ادغام شوند.
متکی: بله در هم ادغام شوند، یک حزب شوند، یک مجموعه و اتحادیه شوند و این کار را کنند.
سوال : چون الآن در دنیا هم بین منتهی الیه سمت راست یک حزب تا منتهی الیه سمت چپ یک حزب در دنیا هم تفکرهای مختلفی وجود دارد. در ژاپن که حضرتعالی مدت ها سفیرش بودید، حزب لیبرال دموکرات به عنوان حزب پیروز از یک تفکر به اصطلاح تند تا یک تفکر بسیار لیبرال منش وجود داشت، بنابراین می شود این را در قالب یک حزب ایجاد کرد. یعنی چندین باند به معنای بدش نه، به معنای چندین گروه فکری در داخل یک حزب ظهور و بروز پیدا کند.
متکی: بله، همان حزب لیبرال دموکرات ژاپن قبلاً دو حزب بوده؛ حزب لیبرال و حزب دموکرات، اینها باهم ادغام شدند، بعد حزب مخالفشان سوسیال دموکرات و احزاب دیگری که وجود داشتند. این یک استفاده اش این بود که احزاب احساس هویت کنند، استفاده دیگرش این بود که تهران شرایط خاص دارد، غیر از کسانی که بر اساس تکلیف دینی و اعتقادی و یا بر اساس تکلیف سیاسی و حزبی ورود در انتخابات پیدا می کنند که می گویند مجموعه اینها می شوند چهل درصد. یک درصد بسیار بالایی را ما به عنوان قشر خاکستری داریم. برای آنها هم ایجاد انگیزه و آگاهی می تواند بسیار مؤثر باشد برای آمدنشان به میدان. تناسبی یکی از این راهکارها می توانست باشد. البته الآن که قانون شد ما طبق قانون جدید نگاه به این موضوع می کنیم ولی می توانست کمک کند به این موضوع. اگر چه ماده هفت مکرر قانون احزاب که الآن از تأیید شورای نگهبان گذشته و توسط آقای رئیس جمهور ابلاغ شده، مبنای این انتخابات ما خواهد بود، این در آن به مسأله احزاب، معرفی نامزدها توسط احزاب، جمعی، فلان، اینها به آن پرداخته، این فضا را تا حدود قابل توجهی به اعتقاد من در این انتخابات باز می کند و این یک فرصت خوبی است.
بنابراین ما آمادگی داریم بعد از انتخابات، پیرامون همان بحث تناسبی شدن یا بحث جایگاه بیشتر احزاب و نقش آفرینی احزاب. ما از صدا و سیما امروز تقاضا کردیم، از دولت تقاضایمان را داریم. وزارت کشور عنایت دارد اما ما از سه قوه درخواست ملاقات کردیم با رئیس جمهور، با رئیس مجلس و با رئیس قوه قضائیه که احزاب را به آن عنایت کنند. احزاب کمک کار نظام با اشتراکاتی که دارند. ما در خانه احزاب نشستیم گفتیم که ما بر چه مبنایی دور هم جمع شدیم، در حالی که کاندیداهایمان متفاوت اند، تعارض سیاسی داریم. همین بحث را اصلاًَ مطرح کردیم در هفت، هشت ماه گذشته؛ گفتیم ما یک سری اشتراکاتی داریم، ما نظام را به عنوان یک اشتراک داریم، ما قانون اساسی را به عنوان اشتراک داریم، تمامیت ارضی، منافع ملی، امنیت ملی ما؛ اینها مشترکات ماست. به اختلاف نظرهایمان هم احترام بگذاریم. این شد اساس کنار هم نشستن سه مجموعه سیاسی مختلف و بعضاً متعارض که اصلاً در کشور نمونه اش نیست، نداریم هیچ جای دیگر در جمهوری اسلامی. دولت ها که ترکیب خودشان را دارند. با این نگاه، من تصور می کنم ما بعداً می توانیم وارد این گفتگو شویم در بحث تناسبی. از مجلس هم انتظار داشتیم، من نامه نوشتم برای رئیس کمیسیون امور داخلی مجلس که قانون انتخابات را بررسی می کنید شما چرا از احزاب صحبت نمی کنید، چرا از خانه احزاب که نماینده همه احزاب است و ما کمیته امور پارلمانی داریم در خانه احزاب و دوست بسیار عزیز ما رئیس کمیسیون متأسفانه این عنایت را نکردند.
در سایر لوایح و طرح هایی هم که در مجلس بررسی می شود در حوزه مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی؛ خانه احزاب علاقه مند است اظهار نظر کند و حضور داشته باشد. فکر می کنم صدا و سیما می تواند آغازگر این بحث بعد از انتخابات باشد ان شاء الله.
سؤال: ما از قبل از انتخابات هم شروع کردیم این جلسه را.
متکی: برای تناسبی عرض می کنم.