کوسه ها آنقدرها هم ترسناک نیستند

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، اغلب مردم تصور می‌کنند کوسه ماهیان، به عنوان تهدید اصلی برای انسان در دریا محسوب می‌شوند، اما باید تاکید کرد که تنها ۲۰ گونه از تعداد ۳۴۶ گونه کوسه ماهیان متعلق به ۲۵ خانواده شناسایی شده در دنیا، مهاجم بوده و در فهرست جانوران خطرناک دریایی قرار دارند. 

ولی تاکنون بر اساس گزارش‌ها و مستندات موجود در خصوص حمله آن‌ها به انسان، فقط ۴ گونه از این فهرست برای انسان خطر آفرین اعلام شده است.

در ایران انواع کوسه وجود دارد از جمله کوسه ببری و گاو کوسه که گزارش حمله به انسان از طرف آنها در سایر نقاط دنیا وجود دارد ولی طی دهه‌های گذشته گزارش مستندی از حمله کوسه ماهیان به انسان در آب‌های کشورمان وجود ندارد.

 به مناسبت روز جهانی آگاهی از کوسه‌ها

کوسه ماهیان به همراه سفره ماهیان متعلق به رده غضروف ماهیان (Chondrichthyes) هستند.
 از جمله آبزیانی که در تمام حوضه‌های دریایی و اقیانوسی جهان (نواحی گرمسیری، معتدل و قطبی) و حتی در آب‌های شیرین رودخانه‌ای حضور دارند. 
طول انواع کوسه ماهیان از ۲۰ سانتی متر تا ۲۰ متر متغیر است و در لایه‌های مختلف آب‌های سطحی تا اعماق و در گستره وسیعی از زیستگاه‌های ساحلی، دریایی، مصبی و آب شیرین رودخانه‌ای زیست می‌کنند. 
زیستمندانی شکارچی، گوشتخوار و لاشه‌خوار هستند که طیف متنوعی از گروه‌های مختلف ماهیان، نرمتنان، سخت پوستان، سر پایان، خارتنان، پرندگان و حتی پستانداران در رژیم غذایی آن‌ها قرار دارد.
به لحاظ تولید مثلی به روش‌های زنده زایی (Viviparous)، تخم گذار (Oviparous) و تخم گذار زنده زا (Ovoviviparous) تولید مثل می‌کنند. اگرچه ماهیان استخوانی در هر بار زادآوری تعداد بسیار زیادی تخم تولید می‌کنند، اغلب ماهیان غضروفی زنده‌زا هستند و در هر بار زادآوری تنها تعداد انگشت شماری بچه به دنیا می‌آورند. 
حتی آن‌هایی که تخم‌گذار هستند، هر بار تنها تعداد معدودی تخم می‌گذارند.

به همین دلیل است که جمعیت کوسه‌ماهیان (و سفره‌ماهیان) آهنگ رشد مختصری نسبت به بسیاری از آبزیان دیگر دارد و این باعث می‌شود صید بی‌رویه، تأثیر بسیار مخربی بر روی جمعیت آن‌ها بگذارد.
 بر اساس جدیدترین مطالعات و پژوهش‌های انجام گرفته از سوی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور و عضو گروه متخصصان کوسه ماهیان اتحادیه حفاظت از طبیعت (IUCN Specialist Group) تاکنون تعداد ۱۸۰ گونه در دریا‌ها و خلیج‌های وابسته به ناحیه شمال غربی اقیانوس هند (منطقه ۵۱ صیادی FAO) متعلق به ۲۳ خانواده از کوسه ماهیان شناسایی و گزارش شده که در این میان حضور ۳۰ گونه متعلق به ۱۲ خانواده در خلیج فارس، تنگه هرمز و خلیج عمان مورد تایید قرار گرفته است. 
در خصوص احتمال حضور سایر گونه‌های اقیانوسی نیز لازم است اطلاعات کامل تری به لحاظ پراکنش جغرافیایی و شناسایی گونه‌های مشکوک در غالب تحقیقات و مطالعات ماهی شناسی انجام پذیرد؛ لذا به نظر می‌رسد که فهرست نهایی کوسه ماهیان منطقه بیشتر باشد.
در این میان دریا‌های جنوب کشور زیستگاه بسیار مناسبی برای حضور بیش از ۱۵ درصد از تمام گونه‌های شناخته شده ماهیان غضروفی (کوسه و سفره ماهیان) در جهان است.
نقش بسیار مهم کوسه ماهیان در حفظ تعادل اکولوژیک دریا‌ها و جایگاه ارزشمند این شکارچیان و لاشه خواران در زنجیره غذایی دریا کاملا مشخص است.
 ولی متاسفانه تعداد قابل توجهی از گونه‌ها عمدتا به دلیل صید و بهره برداری بی رویه و استفاده از روش‌های غیر استاندارد صید و به عبارت دیگر ماهیگیری بی هویت و صید ضمنی، از سوی سازمان‌های بین المللی و نیز نهاد‌های ملی در فهرست گونه‌های در معرض خط و مورد تهدید قرار گرفته اند و مورد حفاظت هستند.
در این میان صید ضمنی نه تن‌ها سهم بیشتری از صید این ماهیان در معرض خطر را نسبت به صید هدف در بر می‌گیرد، بلکه آمار دقیقی هم در اختیار نیست و لذا نمی‌توان با مهندسی زنجیره ارزش محصولات شیلاتی، میزان صید آن را کنترل کرد. همچنین رونق تجارت جهانی و منطقه‌ای در جنوب کشور همانند سایر نقاط جهان، موجب شده است که با هدف صادرات و مشارکت در تجارت باله کوسه اقدامات غیر قانونی و پنهانی انجام گیرد.

بیشتر بخوانید:ممنوعیت صید کوسه ماهیان در خلیج فارس

بر اساس جدیدترین فهرست قرمز (Red List) منتشر شده از سوی IUCN، نیمی از کوسه ماهیان به عنوان گونه‌های در معرض خطر طبقه بندی شده‌اند.
متاسفانه منطقه بسیار مهم و با ارزش زیستی حوضه‌های دریایی جنوب ایران توسط کشور‌هایی احاطه شده که برخی از آنها، در زمره کشور‌هایی قرار دارند که بیشترین میزان صید کوسه‌ماهیان (و سفره‌ماهیان) در سرتاسر جهان را دارند. 

منبع: موسسه تحقیقات علوم شیلات کشور، مارین پرس