علامه امینی (ره)، مردی که غدیر را در آیینه تاریخ دوباره منتشر کرد
۱۲ تیر سالگرد عروج علامه امینی (ره) است؛ مرد بزرگی که با تدوین کتاب الغدیر در دفاع از ولایت امیر مومنان علی (ع) بسیار کوشید. مجموعه الغدیر، مستندات غدیر خم است که در آن تنها از منابع روایی، تفسیری، تاریخی و ادبی اهل سنت استفاده شده است.
به گزارش
سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ،
علامه امینی (ره) در طول عمر با برکت خویش با تالیف کتاب الغدیر در دفاع از ولایت امیر مومنان علی (ع) بسیار کوشید. عبدالحسین امینی (۱۳۲۰-۱۳۹۰ق)، معروف به علامه امینی (ره) فقیه، محدث، مورخ، متکلم و از علمای بزرگ شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری بود.زندگینامه علامه امینی
شیخ عبدالحسین امینی مشهور به علامه امینی در سال ۱۳۲۰ ه. ق در تبریز در خانواده‌ای اهل علم، تقوی و فضیلت دیده به جهان گشود. پدر وی، حاج میرزا احمد امینی از بزرگان و عالمان بر جسته تبریز بود و به پرهیزگاری، علم کثیر، اخلاق حسنه و بسیاری از صفات پسندیده دیگر شهره بود. جد بزرگ علامه امینی نیز مشهور به امین الشرع، مردی بود عاشق و شیفته اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و همین امر او را به سرودن اشعار و مدایح فراوان درباره آل الله تشویق می‌کرد.
علامه امینی در چنین خاندانی شروع به رشد کرد و از اوان کودکی عشق به خاندان طهارت در او ریشه گرفت. اما تنها به عشق ورزیدن کفایت نکرد بلکه در صدد فراگیری علوم واحادیث آن بزرگواران بر آمد؛ لذا مقدمات علوم را در شهر تبریز فرا گرفت و در محضر استادان و علمای بنامی، چون سید محمد مولانا، صاحب کتاب مصباح المساکین، سید مرتضی خسرو شاهی و شیخ حسین، صاحب کتاب هدیه الانام تلمذ کرد. در همین دوره بود که الفیه ابن مالک (هزار بیت در باره صرف و نحو ادبیات عرب به زبان عربی) را حفظ کرد، اما آنچه بیشتر ذوق ادیبانه و شور عاشقانه او را اقناع می‌کرد، حفظ اشعار گوناگون درباره امام علی (ع) بود. همین عشق در وجود علامه امینی بطور گسترده‌ای نضج یافت تا وی را به سفر به نجف اشرف ترغیب کرد. در شهری که همواره می‌توانست در جوار مولایش به تحصیل و تحقیق بپردازد.
علامه امینی در حوزه علمیه نجف، نزد استادانی چند از جمله سید ابو تراب خوانساری و سید محمد فیروز آبادی به تحصیل علوم مختلف پرداخت و در حین تحصیل، تحقیق را که عمده‌ترین دل مشغولی اش بود، دنبال می‌کرد. علامه امینی در سال ۱۳۳۵ تالیف اثر گرانبهای "شهداء الفضیله" را آغاز کرد. عبدالحسین ۳۳ ساله در این دوره با انجام کاری نو و ابتکاری با تحقیق از میان کتب قدیمی‌ای که در معرض نابودی و فراموشی بودند، مطالبی درباره علمای متقدم و متاخری که در راه حق به شهادت رسیده اند تدوین کرد.
علامه امینی برای تهیه این کتاب که تحسین بسیاری را برانگیخت، به کتابخانه‌های بسیاری در ایران و عراق سر کشید تا از هر جا حتی اندک مطلبی درباره علمای شهید بیابد. علامه امینی در این کتاب کوشید تا به زندگی و دیدگاه بیش از یکصد تن از پیروان امام علی (ع) و علمای شیعه از قرن چهارم تا چهاردهم بپردازد.
علامه امینی، این محدث، مفسر، متکلم و فقیه معاصر به تحقیقات گسترده خود ادامه داد و تعلیقه‌ای بر کتاب "کامل الزیارات" ابن قولویه قمی نوشت. او این تعلیقه را با هدف معرفی مفهوم زیارت در فرهنگ تشیع و بحث پیرامون آن به رشته تحریر در آورد و در ادامه آن با تالیف "ادب الزائر" ارادت خود را به امام حسین (ع) اثبات کرد.
علامه امینی، همچنین در حوزه فلسفه "ثمرات الاسفار" را در دو جلد تدوین می‌کند و در حوزه فقه و اصول نیز حاشیه‌ای کلان بر دو کتاب سترگ "مکاسب" و "وسایل" شیخ انصاری می‌نگارد. در همین دوره است که به دلیل تلاش‌های علمی خود از جانب حضرات آیات سید ابوالحسن اصفهانی، حاج میرزا احمد حسین نایینی، شیخ عبدالکریم حایری یزدی و شیخ محمد حسین کمپانی اجازه اجتهاد دریافت می‌دارد؛ و پس از آن به تبریز باز می‌گردد.
در این زمان او به سوی تفسیر قرآن کریم جذب می‌شود و برخی آیات قرآن کریم را در سوره‌های اعراف، واقعه و مومن مورد بحث و تحلیل قرار می‌دهد، اما همه این تحقیقات مقدمه‌ای است بر کار عظیم او. برخی کتاب الغدیر علامه امینی را معتبرترین کتاب برای اثبات شیعه می‌دانند .
تألیف الغدیر
معروف ترین اثر علامه امینی دائرةالمعارف الغدیر است. دائرةالمعارف یازده جلدی "الغدیر" که به زبان عربی (۲۲ جلد به‌زبان فارسی) و خلاصه آن به چند زبان ترجمه شده است در رأس تألیفات علامه امینی و حاصل زحمات ۴۰ ساله اوست. الغدیر به بررسی تفصیلی مسئله ولایت تشیع از جنبه‌های گوناگون تاریخی، تفسیری، روایی و حدیثی، فقهی، ادبی، کلامی و اصولی پرداخته است.
علامه امینی برای تالیف این اثر مرجع به کشور‌های مختلفی سفر کرد و با کار پیگیر شبانه‌روزی در کتابخانه‌های بزرگ جهان اسلام آن را به‌سرانجام رسانید. وی در نگارش این اثر چنانکه خود گفته ده‌هزار جلد کتاب را بدقت مطالعه و استنساخ، و به صدهزار رساله مراجعه مکرر کرده است. علامه امینی برای گردآوری مطالب الغدیر سفر‌های پژوهشی بسیار کرد. این سفر‌ها عموماً به مطالعه و استنساخ و تهیه مأخذ و ملاقات با استادان می گذشت. از جمله شهر‌هایی که وی با این هدف به آن‌ها سفر کرد، میتوان حیدرآباد، دکن، علیگره، لکنهو، کانپور، جلالی (در هند) رامپور، فوعه، معرفه، قاهره (در مصر)، حلب، نبل و دمشق (در سوریه) را برشمرد.
دائرةالمعارف "الغدیر" پس از نشر مورد توجه و تحسین علمای اهل سنت ازجمله امام الازهر در مصر، برخی از رجال سیاسی جهان اسلام و اساتید و ادیبان عرب و غیرعرب قرار گرفته و آن را بزرگترین سند وحدت مسلمین و از جمله کتب منبع و مرجع خویش دانسته‌اند. بجز برخی نامداران عرب، اساتید و ادیبان پارسی گوی، چون جلال همایی، سیدجعفر شهیدی، محمدرضا حکیمی، امیری فیروزکوهی، مهدی اخوان‌ثالث، و ... در رثای علامه امینی و تجلیل از اثر او سروده و نوشته‌اند.
ویژگی مهم این اثر استفاده بی‌واسطه و بسامد از آثار اجماعی اهل سنت در اثبات ولایت و عقاید شیعه امامیه است. اثر علامه امینی علاوه بر جهان اسلام، امروزه از جمله مراجع اولیه پژوهشی شیعه شناسان در کرسی‌های دانشگاهی غرب است.
علامه امینی هفت سال پس از انتشار نخستین جلد الغدیر در اثبات ارادت خود به امیر مومنان علی (ع) کتابخانه‌ای با بیش از چهل و دو هزار کتاب خطی و چاپی درباره مولی الموحدین امام علی (ع) با عنوان مکتبه الامام امیر المومنین تاسیس می‌کند.
ماجرای ارتباط علامه امینی و جرج جرداق
جرداق می‌گوید علامه امینی به من نامه نوشت و گفت این چند جلد کتاب (الغدیر) را به عنوان پرونده مطالعه کنید و تمام مدارک هم از اهل سنت است. من از شیعه چیزی در آن ننوشته ام. شما هم در حد یک وکیل دادگستری قضاوت خود را برای من بنویسید.
نظر جرج جرداق درباره الغدیر
از جرداق پرسیدند: شما یک مسیحی هستی و خیلی هم مذهبی نیستی؛ چه شد که در مورد علی علیه السلام کتاب نوشتی؟ به گریه افتاد و گفت مرحوم علامه امینی هنگامی که کتاب «الغدیر» را نوشت، چند جلد از کتاب را برای من فرستاد؛ یک نامه هم نوشت و گفت: آقای جرج جرداق شما یک حقوقدان و وکیل دادگستری هستی، نه شیعه هستی و نه سنی که بگوییم طرفداری میکنی. یک نامه هم نوشت و گفت آقای جرد جرداق شما یک حقوقدان و وکیل دادگستری هستی، نه شیعه هستی و نه سنی که بگوییم طرفداری میکنی. کار تو دفاع از مظلوم است، ما با برادران اهل سنتمان بر سر علی علیه السلام دعوا داریم ما می‌گوییم حق با علی علیه السلام است آن‌ها میگوند نه. حالا این چند جلد کتاب (الغدیر) را به عنوان پرونده مطالعه کنید و تمام مدارک هم از اهل سنت است. من از شیعه چیزی در آن ننوشته ام. شما هم در حد یک وکیل دادگستری قضاوت خود را برای من بنویسید.
او می‌گوید: من دیدم وقتی انسانی مرا به عنوان یک وکیل دادگستری مخاطب قرار داده و از من کمک خواسته بی انصافی است اگر کمک نکنم؛ بنابراین پذیرفتم، وقتی کتاب‌ها را دقیق خواندم، دیدم در تاریخ از علی علیه السلام مظلوم‌تر نمی‌شناسم؛ و از این رو تصمیم گرفتم به اقتضای شغلم که وکیل دادگستری هستم، از این مظلوم دفاع کنم و از این رو کتاب «الامام علی صوت العدالة الانسانیة» را نوشتم». استاد محمدرضا حکیمی که در مراسم یادبود جورج جرداق بیان کردند: نه اینکه در این کتاب (امام علی صدای عدالت انسانی) حق امام علی علیه السلام کامل و تمام ادا شده باشد، اما جورج جرداق، کامل‌ترین و تمام‌ترین کتاب را – بعد از کتاب «الغدیر» – نوشته است.
دیگر آثار علامه امینی
از علامه امینی آثار بزرگ دیگری وجود دارد که عبارتند از:
- شهداء الفضیله
- سیرتنا و سنتنا
- کامل الزیارات ابن قولویه
- ادب الزائر
- اعلام الانام فی معرفة الملک العلام
- تفسیر آیه «ماتورینا امتنا الثنتین»
- تفسیر آیه «و کنتم ازواجاً ثلاثه»
- تفسیر سوره حمد
- تفسیر سوره «ولله الاسماء الحسنی»
- ثمرات الاشعار
- حاشیه بر رسائل شیخ انصاری
- رساله در حقیقت زیارات
- رساله در علم درایه
- رساله در نیت
- ریاض الانس
- العترة الطاهرة فی کتاب العزیز
- المیثاق الاول
وفات علامه امینی
عمر علامه امینی در ظهر روز جمعه ۱۲ تیر ماه ۱۳۴۹ ه. ش (۲۸ ربیع‌الثانی ۱۳۹۰ ه. ق) پس از ۶۸ سال تلاش علمی در تهران به پایان رسید و پیکر او پس از تشییعی انبوه در تهران و شهر‌های بغداد، کاظمین، کربلا و نجف به کتابخانه‌ای در نجف (کتابخانه امیرالمؤمنین) که خود بنیانگذارش بود انتقال و به خاک سپرده شد.
منابع:
https://fa.wikifeqh.ir
https://setare.com
https://farhangi.tums.ac.ir
https://bahmannews.ir
https://www.tasnimnews.com