امروز هشتم ذی الحجه مصادف با خروج امام حسین علیه السلام از مکه بسوی عراق است.
آغاز حرکت حسینی
قیام امام حسین (ع) به نقطه عطفی در تاریخ شیعه و اسلام محسوب می‌شود.
یکی از مواردی که در تاریخ شیعه بسیار اهمیت دارد، بحث حرکت امام حسین (ع) از مدینه به سمت مکه و سپس حرکت از مکه به سمت کوفه است.
قیام امام حسین (ع) به عنوان نقطه عطفی در تاریخ شیعه و اسلام محسوب می‌شود. زیرا این حرکت موجب حفظ اسلام واقعی از انحرافات ایجاد شده در زمان بعد از رسول خدا (ص) می‌باشد.
مرگ معاویه و نامه یزیدبرای بعیت گرفتن از مخالفان
در نیمه دوم ماه رجب سال ۶۰ هجری، یزید در نامه خود به ولید بن عتبه، فرماندار وقت مدینه، خواسته بود که حتماً از چند نفر مخالف خود که یکی از آن‌ها امام حسین (ع) بود، بیعت گرفته شود و بدون بیعت رها نشوند.
ولید بن عتبه (فرماندار مدینه) وقتی دستور یافت تا از امام حسین (علیه السلام) برای یزید بیعت بگیرد.
جواب امام به فرماندار مدینه
حضرت فرمود... یزید فردی است شرابخوار و فاسق که به ناحق خون می‌ریزد و اشاعه دهنده فساد است و دستش به خون افراد بی گناه آلوده گردیده و شخصیتی همچون من با چنین مرد فاسدی بیعت نمی‌کند.
ولید گرچه با خوی مسالمت جویانه خود حاضر به آغشته کردن دست خود به خون امام حسین (ع) نبود؛ اما در مدینه افراد حزب وباند اموی به ویژه مروان بن حکم که ولید در موارد سخت و از جمله این مورد با او مشورت می کرد، او را به شدّت تحت فشار قرار می دادند تا خون امام (ع) را بریزد؛
چنانکه در همان آغاز رسیدن نامه، وقتی ولید با مروان مشورت کرد، مروان گفت: نظر من آن است که در همین لحظه به دنبال این چند نفر فرستاده و آنان را ملزم به بیعت و اطاعت از یزید کنی و اگر مخالفت کردند، قبل از آنکه از مرگ معاویه مطلع شوند، سر‌های آن‌ها را از تن جدا کنی؛ زیرا اگر آنان از مرگ معاویه با خبر شوند، هر کدام به طرفی رفته و اظهار مخالفت کرده و مردم را به سوی خود دعوت می کنند.
از این روی ولید، امام ع را به مقرً خویش دعوت کرد ونامه حاوی خبر مرگ معاویه را بر آن حضرت خواند.
سپس سخن از بیعت به میان آورد، امًا امام ع با زیرکی، بیعت پنهانی را ردً فرمود وآن را به بیعت آشکار و عمومی موکول ساخت.
ولید، والی مدینه که گویا در نظر نداشت کار خود با امام ع به نزاع ودرگیری بینجامد، پذیرفت. امًا مروان حکم که مشاور والی بود وحضور داشت وچنانکه خود تصریح کرد، می‌دانست در صورت خروج امام ع، دستیابی به آن حضرت، بدون جنگ وخونریزی ممکن نخواهد شد.
از این روی به ولید توصیه کرد که باید کار را تمام کند. امام ع را به زندان افکنده وتا بیعت نکند وی را رها نسازد، ودر غیر این صورت وهرچه زودتر ودر همانجا، ایشان را به قتل آورد.
تاریخ توصیه مروان به قتل امام ع را نه تنها از روی دشمنی، بلکه از روی خواستگاه او به خلافت، یاد کرده است.
باری، فردای دیدار امام ع با والی مدینه، آن حضرت شبانه همراه شماری از اعضای خانواده ویاران خود، به مکه عزیمت نمود واین حرکت، در تاریخ، آغاز حرکت حسینی بشمار می‌آید.
خروج امام از مدینه
در روایتی دیگر، هنگامی که امام (ع) عزم خروج از مدینه را کرد، ایشان شب هنگام نزد قبر مادر و برادر رفت و نماز خوانده و وداع کرد و صبح به خانه برگشت. در برخی دیگر از منابع آمده است حضرت (ع) دو شب متوالی را در کنار قبر رسول خدا (ص) بیتوته کردند.
سرانجام امام حسین (علیه السلام) در شب ۲۸ رجب سال ۶۰ هجری همراه با بیشتر خاندان خویش و بعضی یاران، پس از وداع با جدش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از مدینه به طرف مکه حرکت کرد.
بنابراین، امام حسین (ع) با توجه به نامناسب بودن شرایط مدینه برای اظهار مخالفت علنی و قیام و نیز در خطر بودن جان خود در این شهر بدون امکان حرکتی مؤثر، تصمیم به ترک آن گرفت و از آیهای که در هنگام خروج از مدینه قرائت کرد، این نکته - که ترک این شهر به علّت عدم احساس امنیت بوده است - آشکار می شود.
دعایی که امام هنگام خروج از مدینه خواند
«فخرج منها خائفاً یترقب قال رب نجنی من القوم الظالمین» قصص (۲۸)، آیه ۲۱. «موسی از شهر خارج شد، در حالی که ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثهای عرض کرد: پروردگارا! مرا از این قوم ظالم نجات بده».
اینکه چرا امام حسین (ع) در آغاز حرکت از مدینه به مکه رفت به دلیل آن بود که پس از آن که معاویه بن ابی سفیان (نخستین خلیفه اموی) در نیمه رجب سال ۶۰ قمری مُرد و فرزندش یزید، به خلافت مسلمانان دست یافت، وی و درباریان اموی تلاش زیادی به عمل آورده تا از همه مردم بیعت گیرند.
مخالفان یزید در مدینه که بودند؟
آنان، مشکل خاصی در گرفتن بیعت از اهالی شام، مصر، عراق و یمن نداشته و تنها دغدغه خاطرشان از حجاز، به ویژه از شهر مقدس مدینه بود. زیرا در این شهر شخصیت هایی، چون عبدالله بن عباس، عبدالله بن جعفر، محمد بن حنیفه، عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر زندگی می‌کردند، که برخی از آنان در مدینه وبرخی دیگر در مکه بودند، که از جهات گوناگون بر یزید برتری و در رسیدن به مقام حکومت، بر او ترجیح داشتند.
اما در میان مخالفان یزید در مدینه، وجود شخصیت ممتازی، چون امام حسین (ع)، همانند خورشید تابان، تمام ستارگان و سیارگان را بی فروغ می‌نمود و به عنوان تنها یادگار جدش حضرت محمد (ص) و جانشین پدر و برادر مظلومش حسن بن مجتبی (ع)، در رسیدن به مقام خلافت و رهبری مسلمانان، شایسته‌تر از همه بود و نگاه همگان به سوی او معطوف بود. به ویژه بر طبق پیمان صلحی که میان معاویه وامام حسن ع صورت گرفته بود، معاویه حقً نداشت جانشینی تعیین کرده ودر پس او این امام حسین ع بود که می‌بایست عهده دار خلافت شود.
بدین لحاظ، یزید بیش از همه، از وی واهمه داشت و درصدد تسلیم نمودن حضرت، برآمد.
بنابراین، امام حسین (ع) با توجه به نامناسب بودن شرایط مدینه برای اظهار مخالفت علنی و قیام و نیز در خطر بودن جان خود در این شهر بدون امکان حرکتی مؤثر، تصمیم به ترک آن گرفت و از آیهای که در هنگام خروج از مدینه قرائت کرد، این نکته - که ترک این شهر به علّت عدم احساس امنیت بوده است - آشکار می‌شود.
دلایل انتخاب سفرامام به مکه
۱. هنوز مردم شهر‌های مختلف از مرگ معاویه مطلع نشده بودند و تلاشهای جدی مخالفان برای اظهار مخالفت با یزید آغاز نشده بود.
۲. هنوز امام حسین (ع) دعوتی از شهر‌های دیگر و از جمله کوفه نداشت.
۳. امام (ع) باید مکانی را برای هجرت خود انتخاب می کرد که بتواند آزادانه و در کمال امنیّت در آنجا دیدگاههای خود را ابراز کند. طبق آیه صریح قرآن «و مندخله کان آمناً» آل عمران (۳)، آیه ۹۷. مکه حرم امن الهی بود.
۴. با توجه به سرازیر شدن مسلمانان از سرتاسر مملکت اسلامی برای انجام اعمال عمره و همچنین نزدیک شدن ایام حج تمتع و حضور مردم برای انجام مناسک حج، امام حسین (ع) به خوبی می توانست با گروههای مختلف دیدار کرده و علّت مخالفت خود با دستگاه اموی و یزید را برای آن‌ها تبیین کند و نیز گوشههایی از معارف اسلامی را برای آن‌ها بیان کند.
در ضمن با گروه های مختلف شهر‌های اسلامی از جمله کوفه و بصره در ارتباط باشد؛
هدف امام حسین علیه السلام از خروج از مدینه
مدت حضور امام در مکه و فعالیت تبلیغی
با ورود به مکه مکرمه، کاروان حسینی حدود چهار ماه در آنجا حضور داشتند که پس از باخبر شدن یاران امام حسین علیه‌السلام از حضورش در مکه مکرمه، برخی از یاران به دیدارش رفته و با امام تجدید بیعت کردند.
همچنین وقتی که ۱۲ هزار نامه از سوی اهالی کوفه برای بیعت با امام حسین علیه‌السلام رسید،
ایشان مسلم بن عقیل را به عنوان نماینده خود به کوفه فرستاد تا آن‌ها را هدایت و برای بیعت آماده کند. اما کوفیان پیمان شکنی کردند و با وجود تلاش مسلم بن عقیل و هانی بن عروه برای جلوگیری از حضور سیدالشهدا علیه‌السلام برای حضور در کوفه، امام سوم شیعیان هشتم ذی‌الحجه به سوی کوفه حرکت کرد.
واکنش والی کوفه به حرکت امام بسوی کوفه
وقتی ابن زیاد، والی کوفه از حرکت امام حسین علیه‌السلام به سمت کوفه مطلع شد، لشکری به سویش فرستاد و مسیر سیدالشهدا علیه‌السلام توسط لشکر حر بن یزید بسته شد.
تغییر حرکت کاروان بسوی کربلا
کاروان امام حسین علیه‌السلام مجبور شد مسیر خود را تغییر و به سوی کربلا برود و پس از حضور در کربلا، بین امام حسین علیه‌السلام و یارانش با لشکر کوفه به فرماندهی عمر بن سعد در روز عاشورا جنگی رخ داد که به شهادت سیدالشهدا علیه‌السلام و یارانش و اسیری خاندان اهل بیت علیهم‌السلام منجر شد.
طول سفر از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا و شهادت در روز عاشورا حدود یک صد و شصت روز است. امام ۲۷ رجب سال ۶۰ هجری یعنی دوازده روز پس از از مرگ معاویه، از مدینه به مکه هجرت کرد و روز سوم شعبان به پایگاه وحی (یعنی مکه) قدم گذاشت.
بیشتر بخوانید:۵ شوال ورود مسلم بن عقیل (ع) به کوفه
ماه‌های شعبان، رمضان، شوال، ذیقعده تا هشتم ذی حجه (یوم الترویه) حدود صد و سی روز امام در جوار مکه اقامت داشتند. وسپس سفر شکوه‌مند و حماسی خود را برای آفرینش عظیم‌ترین حادثه تاریخ بشری آغاز کرد و سپس آن حماسه عظیم را رقم زد.
منابع: خبرگزاری فارس، خبرآنلاین