امروزه پیشرفت بیابان ها در سراسر جهان به حدی رسیده که مساله بیابان زدایی به یکی از مسایل قابل توجه بوم شناسی و زیست محیطی تبدیل شده است و روز به روز نگرانی ها درباره آن افزایش پیدا می کند.
بر اساس تعریف کنوانسیون جهانی بیابان زدایی، این پدیده به تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب اتلاق می‌شود که ممکن است در اثر عوامل انسانی و عوامل طبیعی رخ دهد.
این تخریب در منطقه‌ای با زمین‌های تقریبا خشک، به صورت کاملا مشهود و ملموس خشک و لم یزرع اتفاق می افتد. و معمولا آب، پوشش گیاهی و حیات وحش خود را نیز از دست می‌دهد.
برخی از عوامل موثر در این زمینه عبارتند از: تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی، بوته کَنی، چرای مفرط و خارج از فصل دام در مراتع، تبدیل مراتع به دیم زار، برداشت بی رویه آب از سفره‌های آب زیرزمینی، معدن کاوی و بهره برداری از معادن، جاده سازی و توسعه شهر‌ها و روستاها.
اثرات منفی بیایان زایی
شاید فکر کنید که بیابان زایی تنها منجر به خشک شدن قسمتی از زمین می‌شود و نقشی در سرنوشت و روزگار آدمیان ندارد، اما به جز پیامدهایی، چون از بین رفتن پوشش گیاهی، گرد و خاک زیاد در یک منطقه، کم شدن بارندگی، فرسایش خاک، عدم حاصلخیزی زمین، افت آب‌های زیرزمینی و از بین رفتن حیات وحش. علاوه براین باید منتظر معضلاتی همچون بیکاری، گرسنگی، فقر و مهاجرت ناشی از بیابان زایی نیز باشیم که همه در اثر این پدیده رخ می‌دهند.
در کنفرانس سران ریو در سال ۱۹۹۲ معضل بیایان زایی در آفریقا را مطرح کردند و این امر منجر به تاسیس کنوانسیون جهانی بیابان زدایی (UNCCD) به عنوان زیر مجموعه‌ای از سازمان ملل شد.
در سال ۲۰۰۸ هدفی ۱۰ ساله برای آن‌ها تدوین شده است که عبارتند از؛ ایجاد یک همکاری جهانی برای جلوگیری از بیابان زایی، تخریب سرزمین و کاهش اثرات خشکسالی در مناطق تحت تاثیر به منظور حمایت از کاهش فقر و پایداری زیست محیطی.
در مقابل معضل جهانی بیابان زایی، مفهومی با عنوان بیابان زدایی وجود دارد که به کار‌ها و روش‌هایی برای سبزکاری در بیابان و جلوگیری از روند سریع تخریب سرزمین‌ها در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب می‌پردازد.
پیشروی و توسعه بیابان‌ها زندگی بیش از ۲۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان مستقیماً تحت تاثیر قرار داده و در عین حال زندگی قریب یک میلیون نفر را در بیش از صد کشور به مخاطره می‌اندازد، مردمی که اکثراً در فقیرترین، محرومترین و ضعیفترین کشور‌ها به لحاظ مسائل سیاسی به سر می‌برند.
از میان مهم‌ترین کار‌هایی که در راستای بیابان زدایی صورت می‌گیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک همچون گیاهان شوره کاشت گیاهان ویژه مقابله با بیابان زدایی شامل بنه، کنار، کهور، سمر، کرت، کوهنگ (درخت)، سلم، اکالیپتوس، اقاقیا، کاسیا
پخش سیلاب و پخش آب
تعادل دام و مراتع برای حفاظت از پوشش گیاهی موجود
بهره گیری از روش‌های کارآمد در انباشتن آب باران
احیای شوره زار‌ها
سخن آخر
زمین جایی است که همه ما در آن متولد شده و رشد یافته‌ایم. کوچکترین آسیب به این زیستگاه زندگی ما را در همه جهات تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند حتی به مرگ موجودات منجر شود. ما همه در برابر این کره خاکی مسئولیم و باید با جان و دل از آن مراقبت کنیم. بیابان‌زایی تنها یکی از بلاهایی است که ما بر سر زیستگاه‌مان می‌آوریم که می‌تواند منجر به اتفاقات بسیار تلخی شود. روز بیابان‌زدایی بهانه‌ای است تا با یکی از مشکلات زمین مبارزه کنیم.
منبع: farhangi.tums معاونت فرهنگی علوم پزشکی/ کارناوال/ بیتوته/ لست سکند