رئیس سازمان دارالقرآن کریم از ساماندهی و مجوزدهی تشکلها و فعالان قرآنی خبر داد و گفت: ما امروز به لطف خدای متعال حدود ۹ هزار موسسه و خانه قرآنی در سراسر کشور داریم که ساماندهی شده اند.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما شبکه خبر در گفتگوی ویژه قرآنی با حجت الاسلام تقی زاده رئیس سازمان دارالقرآن کریم و حجت الاسلام رضا عزت زمانی معاون فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی گفتگو کرده است.
سوال: در چند جمله سازمان دارالقرآن کریم و وظایف آن را تشریح بفرمایید:
تقی زاده: سازمان دارالقرآن کریم جزو اولین نهاد‌های حاکمیتی جمهوری اسلامی است که بعد انقلاب برای ساماندهی فعالیت‌های قرآنی شکل گرفت در سال ۶۰، بحث تصحیح و چاپ و نشر قرآن کریم، بحث اعزام قاریان به خارج از کشور، ساماندهی و مجوزدهی تشکلها و فعالان قرآنی که ما امروز به لطف خدای متعال حدود ۹ هزار موسسه و خانه قرآنی در سرتاسر کشور داریم که ساماندهی پیدا کردند.
بحث آموزش‌های همگانی قرآن که شاید بگوییم ماموریت ویژه‌ای است که بعد از شکل گیری منشور توسعه فرهنگ قرآنی، بر عهده سازمان دار القرآن کریم در سطوح مختلف از روخوانی، روان خوانی، صوت و لحن، حفظ قرار گرفت و سازمان دارالقرآن کریم دبیرخانه حفظ تخصصی و آزمون اعطای مدرک حفظ تخصصی را در ذیل ستاد راهبری حفظ بر عهده گرفت مجموعه فعالیت‌هایی است که در راستای آموزش همگانی شکل گرفت، در انتهای سال ۹۳-۹۴ رویکرد جدیدی در سازمان دارالقرآن در آموزش همگانی شکل گرفت که موجب شد ما مباحث سبک زندگی قرآنی را هم در فرآیند‌های آموزشی اضافه کنیم، منتها در سند راهبردی جدید سازمان که چند هفته است مصوب شده است دو بحث تمرکز بر تدبر در قران در آموزش همگانی و بحث گفتمان سازی مفاهیم پایه قرآنی در راستای جهاد تبیین هم به ماموریت‌های سازمان اضافه شده است.
سوال: در همین راستا گفت و گویی هم داشته باشیم با حجت الاسلام رضا عزت زمانی معاون فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی که به صورت تصویری ما را همراهی می‌کنند. لطفا درباره دلیل اضافه شدن این سه بند جدید برای ما بگویید.
عزت زمانی: در مورد دارالقرآن و ظرفیت‌هایی که در این مجموعه‌ی فاخر و عظیم وجود دارد و دارایی‌هایی که در طول این سال‌ها شکل گرفته، حوزه آموزش‌های عمومی یکی از دارایی‌ها و سرمایه‌ها بوده، تقویت این حوزه جزو ضرورت‌های این حرکت است و تلاش ما بر این است با استفاده از ظرفیت‌های مردمی این کار را پیش ببریم، ضمن این که بدانیم عرصه‌های مختلف و مهمی در حوزه قرآ وجود دارد که باید به آن بپردازیم و این کمتر در طول این زمان به آن پرداخته شده است که خود یکی از همین رویش‌ها همین مجموعه‌های مردمی است که در این حوزه وجود دارد و باید بتوانند به ما کمک بکنند و ما افتخار داریم که از ظرفیت آن‌ها استفاده کنیم، لذا تقویت حوزه‌های عمومی آموزش جزو اولویت‌ها وضرورت هاست از آن طرف حرکت کردن برای استفاده از قرآن در عرصه‌های مختلف از ظرفیت‌های اداره و حکمرانی، از ظرفیت‌های استفاده در زیست مردم و زندگی عمومی مردم، یکی از عرصه‌هایی است که باید به آن بپردازیم لذا در دوره جدید و با سرمایه‌ای که انشاالله بعنوان سرمایه انسانی به این جمع اضافه شده و انشاالله مسیر را طی خواهد کرد، این بخش خیلی جدی‌تر و قوی‌تر به آن پرداخته شده و امیدواریم بتوانیم این راه را با راهنمایی هیات امنا و میدان داری جوانانی که این عرصه را به دوش گرفتند انشاالله تلاش کنیم روی زمین اثراتش را ببینیم، حوزه‌ی تبلیغ و تبیین، حوزه‌ی بسیار مهمی است که اگر قرآن پشتوانه محتوایی این عرصه‌ها قرار نگیرد ما به همه‌ی آن امید‌ها و حرکت‌های رو به جلو و اهداف طراحی شده نخواهیم رسید لذا ما دایره تبیین را ضمن استفاده از ابزار‌های سنتی تبلیغ در حوزه رسانه و هنر هم جدی می‌بینیم، قرآن و ظرفیت محتوایی قرآن باید در خدمت این عرصه‌ها هم قرار بگیرد لذا امیدواریم با این تغییر رویکرد و این تقویت رویکرد در دارالقرآن این عرصه‌ها هم انشاالله بیشتر مورد توجه قرار بگیرد، نمونه‌های کار‌های رسانه‌ای فاخری که در همین مدت در این بخش انجام شده، نشان داد که ظرفیت محتوایی و شکلی که گاهی این نظامات از خود قرآن هم استخراج می‌شود کمک می‌کند به پیشبرد اهداف.
در حوزه‌ی تدبر و همچنین نسبت مستقیم و موثر بین زندگی مردم قرآن هم دغدغه‌هایی وجود دارد از حفظ موضوعی قرآن تا موضوعات تفسیری و محتوایی و معرفتی و معارفی قرآن که الحمدالله این‌ها هم در سند با یک دقت و با یک توجه ویژه تری انشالله به آن پرداخته شده، امیدواریم با استفاده از ظرفیت‌های پیشکسوتان حوزه قرآن و همچنین نسل فعال و پیشرو جوان در قرآن بتوانیم این دارایی و سرمایه را انشاالله به بهترین وجه در حوزه‌ی تبیین و تبلیغ و زندگی عمومی مردم انشاالله استفاده کنیم.
سوال: بفرمایید که این سند راهبردی سازمان دارالقرآن کریم چه اهداف و ماموریت‌هایی دارد و آن را نسبت به اسناد بیشین چه چیزی هست که متفاوت می‌کند؟
حجت الاسلام تقی زاده: آخرین سند راهبردی که در سازمان دارالقرآن کریم شکل گرفت سال ۱۳۹۳ بود سندی با افق ده ساله که ماموریت‌هایی را در عرصه‌ی آموزش همگانی، در عرصه چاپ و نشر، در عرصه حمایت از موسسات برای سازمان تعریف کرده بود، در سند جدید علاوه بر تقویت ماموریت‌های پیشین و البته اضافه شدن این رویکرد درماموریت‌های پیشین که آن هم رویکرد مردمی سازی است یعنی ما هر جا بتوانیم ماموریت‌هایی که بر عهده‌ی سازمان است توسط فعالان توانمند مردمی پیش ببریم این رویکرد را داریم که با همکاری جریان‌ها و تشکل‌های مردمی ماموریت‌های پیشین را دنبال کنیم منتها دو ماموریت جدید به ماموریت‌های سازمان اضافه شده است، ماموریت اول تاکید بر تدبر در قرآن در آموزش همگانی قرآن است و ماموریت دوم گفتمان سازی مفاهیم پایه‌ای قرآن متناسب با نیاز امروز، متناسب با فریضه جهاد تبیین و نیاز‌های امروز انقلاب اسلامی.
سوال: این‌هایی که به آن‌ها اشاره کردید جزو مهم‌ترین بند‌های سند هست؟
تقی زاده: بله
سوال: و اجرای آن چه دستاورد‌ها و نفعی برای مخاطبان قرآنی ما دارد؟
تقی زاده: من چند جمله در مورد این دو بند توضیح بدهم، اولا در مورد بحث تدبر مطالبه جدی مقام معظم رهبری از مجموعه‌ها و فعالان قرآنی بحث تدبر در قرآن بوده، ایشان مراحلی را برای قرآنی شدن جامعه ذکر می‌کنند، بحث تلاوت و قرآئت و حفظ را مقدمه‌ای برای انس جامعه با قرآن می‌دانند و انس را مقدمه‌ای برای تدبر در قرآن و اگر جامعه توفیق تدبر در قرآن پیدا کند، از منظر مقام معظم رهبری ما می‌توانیم به آن تمدن اسلامی و آن امت اسلامی نائل بشویم.
در بحث تدبر اهمیت آن همین بس که حضرت آقا که بحث مطالبه‌ی ده میلیون حافظ را مطرح می‌کنند، در همان بیان شان مطالبه ده میلیون حافظ را از باب مقدمه‌ی تدبر بودن می‌فرمایند، ایشان می‌فرمایند یکی از چیز‌هایی که می‌تواند تدبر در قرآن را به ما ارزانی بدارد حفظ قرآن است و بعد در ادامه می‌فرمایند که ما در یک زمانی یک میلیون حافظ را مطرح کرده بودیم و الان امید داریم که به سمت ده میلیون حافظ نائل بشویم، پس تدبر در منظومه فکری ایشان به شدت اهمیت دارد در اسناد بالادستی ما، در اسناد منشور شورای توسعه فرهنگی در اهداف آموزش همگانی، یکی از اهداف اصلی بحث تدبر در قرآن مطرح شده است.
سازمان امید دارد با تجربه‌ای که در فضای آموزش همگانی داشته و شبکه‌ای را که توانسته در طی این حدود ۴۰ سال در کشور با استفاده از موسسات و خانه‌های قرآن شکل بدهد بتوانیم به سمت فضای عمیق تری از آموزش قرآن که آن هم تدبر باشد سوق بدهیم که این جا بنده تاکید می‌کنم تمامی لایه‌های آموزش همگانی یعنی روخوانی، روان خوانی، صوت و لحن، این‌ها همه اهمیت دارد و همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند این‌ها همه مقدمه است برای رسیدن به تدبر و ما نمی‌خواهیم آن‌ها تضعیف شود منتها فکر می‌کنیم بعد از این سالیان باید بر مباحثی که به صورت جدی‌تر مفاهیم قرآن در اختیار مخاطب قرار بگیرد که با کلید واژه تدبر از آن یاد می‌کنیم دنبال بشود.
در مورد این که چقدر این مبحث اجرایی است؟ طبیعتا با توجه به تجربه‌ای که سازمان دارالقرآن داشته بحث‌های دقیق کارشناسی صورت گرفته که ما چطور بتوانیم این گام‌ها را چه در سطح ملی، چه در سطح استانی دنبال کنیم، هدفگذاری‌هایی داریم از لحاظ این که در سال اول چه تعداد افراد را بتوانیم به سمت آموزش تدبر دنبال کنیم.
سوال: اتفاقا در مورد این قابلیت اجرایی بودن این سند هم می‌خواستم از شما بپرسم که شما به درستی به آن اشاره کردید منتها من مصادیقش را هم می‌خواهم بدانم، مصادیق آن چه هست؟ مصادیق اجرا شدن این سند؟
تقی زاده: ما در دو لایه بحث را داریم دنبال می‌کنیم یک لایه بحث تربیت مربیان تدبر در قرآن است، طبیعتا ما باید یک هدفگذاری داشته باشیم که در یک بازه‌ای از زمان به تعداد چند ده هزار مربی تدبر در قرآن برسیم و از آن طرف مخاطبین ما است که ما سالیان بالغ بر صد‌ها هزار نفر مخاطب فعالیت‌های موسسات قرآنی و خانه‌های قرآن هستند، در آن لایه هم ما باید باز یک هدفگذاری بکنیم که این‌ها در جزئیات طرح و برنامه‌ی سازمان دارالقرآن کریم در سال ۱۴۰۲ برای امسال دارد هدفگذاری می‌شود.
در زمینه بحث دوم که گفتمان سازی مفاهیم پایه قرآن هم من چند جمله عرض کنم. باز یکی از مطالبات جدی مقام معظم رهبری این بوده که ما مفاهیم پایه‌ای قرآن را برای جامعه فرهنگ عمومی کنیم و این طور نباشد که ۴۰-۵۰ تا محور معنایی که در قرآن مکررا مورد تاکید بوده برای قشری از جامعه ما هنوز بعنوان یک گفتمان عمومی، بعنوان یک فرهنگ عمومی شکل نگرفته باشد، ما این جا تمرکز بر حفظ موضوعی و منتخب را برای تعداد زیادی از جامعه بعنوان یک گامی در راستای آن فرهنگ سازی عمومی می‌دانیم و باز هم در اسناد برنامه راهبردی مان و هم در برنامه ریزی‌های سال ۱۴۰۲ به سمت شکل دهی یک جریانی از حفظ موضوعی منتخب داریم حرکت می‌کنیم.
سوال: بفرمایید چرا این چشم انداز راهبردی که تا سال ۱۴۰۶ طراحی شده، پس از آن برنامه شما چه خواهد بود؟
تقی زاده: باز با تجربه سالیان گذشته سازمان، ما سند‌های ده ساله‌ی راهبردی داشتیم در افق ده ساله، منتها معمولا بعد از ۴-۵ سال از گذشت زمان به دلیل تغییرات و تحولاتی که با سرعت زیاد در فضای فرهنگی در حال اتفاق است، مجبور می‌شدیم بازبینی کنیم، فلذا این بار دیدیم که بیشتر از ۵ سال را به صورت واقعی نمی‌شود برنامه ریزی کرد، هر چند که نیم نگاهی به افق‌های دورتر هم در تدوین این سند داشتیم، منتها از آن باب که بعد از ۵ سال به دلیل تغییراتی که در فضای فرهنگی شکل می‌گیرد ما باید طبیعتا سند را به روز رسانی بکنیم این سند در افق ۵ ساله نوشته شده و طبیعتا باز برنامه‌های یکساله ناظر بر طرح و برنامه خود ما ذیل سند شکل می‌گیرد که این سند عملیاتی بشود انشاالله.
سوال: اگر کامل محقق نشد چطور؟
تقی زاده: طبیعتا ما یکی از قسمت‌هایی که چه هیات امنایمان و چه هیات مدیره مان بر عهده شان است، نظارت بر تحقق این سند است و در دوره جدید دارد تلاش می‌شود که با یک واقع نگری این سند و برنامه‌های سالانه شکل بگیرد تا ما بتوانیم این را محقق کنیم و به آن اهدافی که از پیش تعیین می‌کنیم انشاالله دست پیدا کنیم.
سوال: تا الان چه کار‌هایی انجام شده و چه پیشرفت‌هایی در اجرای این سند داشتید؟ به تفصیل بگویید؟
تقی زاده: ما در چند زمینه این بحث را دنبال می‌کردیم، ما طبیعتا نیاز داریم که وقتی می‌خواهد بحث تدبر در قرآن یا بحث گفتمان سازی مفاهیم پایه‌ی قرآن در راستای جهاد تبیین دنبال شود، اسناد بالادستی و زیرساخت‌های حقوقی متناسب با این داستان شکل گرفته باشد؛ فلذا ما برای اِشراب این مفهوم در برنامه هفتم توسعه پیگیری‌هایی کردیم همین فردا جلسه‌ای در مجلس با محوریت فراکسیون قرآن و عترت در حال برگزاری است که برخی از این مطالباتی که مقام معظم رهبری داشتند بشود در سند ۵ ساله برنامه هفتم دیده شود و ما بتوانیم از ظرفیت‌های حقوقی آن استفاده کنیم.
یکی دیگر از پیگیری‌هایی که ما این جا انجام دادیم رایزنی‌هایی بود که در شورای توسعه فرهنگ قرآنی صورت گرفت ما این جا مطالبه شکل گیری ستاد راهبری تدبر را داشتیم، یعنی در وِزان کمیسیون‌های سه گانه شورای توسعه و ستاد راهبری حفظ، ستادی برای ایجاد هم افزایی و پیش بردن اهداف سند منشور توسعه در زمینه‌ی تدبر شکل بگیرد که الحمدالله جلسه گذشته‌ای که در مجمع مشورتی شورای توسعه شکل گرفت با اکثریت اراء با این پیشنهاد موافقت شد و بنا بر این شد که به صحن خود شورای توسعه برود و انشاالله ما با شکل دادن ستاد تدبر در قرآن.
سوال: این ستاد خیلی هم ظاهرا موفق نبوده؟
تقی زاده: هنوز شکل نگرفته این ستاد ما الان داریم پیشنهاد می‌دهیم ستاد راهبری حفظ ما داشتیم که در سالیان گذشته شکل گرفته و سازمان دارالقرآن هم یکی از اعضایش بوده و کمیسیون آموزش و کمیسیون ترویج و کمیسیون پژوهش. ما ستاد تدبر نداشتیم بحث تدبر در ذیل کمیسیون آموزش تا امروز پیگیری می‌شده است.
سوال: ستاد راهبری حفظ را گفتید؟
تقی زاده: ستاد راهبری حفظ الان مسئولیتش با مرکز قرآنی اوقاف است من بعنوان یکی از اعضا داریم کمک می‌کنیم طبیعتا ...
سوال: برای ده میلیون حفظ ما ظاهرا خیلی آمار دقیقی نداریم؟
تقی زاده: بله دستیابی به ده میلیون حافظ نیاز به یک اهتمامی فرای حتی دستگاه‌های قرآنی در سطح کلان حاکمیت دارد و طبیعتا اگر آن اهتمام صورت نگیرد ما خیلی موفق نخواهیم بود، منتها تلاش‌های خوبی در ستاد راهبری حفظ انجام شده و می‌توانند خود عزیزان مسئول ستاد راهبری حفظ توضیحات تکمیلی را در این زمینه ارائه بکنند.
سوال: بر می‌گردیم به آن دو بند جدیدی که اضافه شده از اقدامات خودتان در سازمان هم نسبت به آن دو بند برای ما بگویید.
تقی زاده: ما یکی از مباحثی که در فضای آموزش همگانی به صورت جدی می‌خواهیم دنبال کنیم بحث تدبر است، طبیعتا ما در حال طراحی این هستیم که دوره‌های آموزش عمومی تدبر در سطح کشور شکل بگیرد، در این لایه ما جلسات متعددی با جریان‌های اصلی تدبر در کشور داشتیم به لطف خدای متعال از حدود ۲۰ سال پیش ۴-۵ جریان فعال مردمی در زمینه تدبر شکل گرفتند، خیلی از محتواها، خیلی از مباحث آموزشی را پیش بردند و ما نمی‌خواستیم دوباره از صفر این فضا را دنبال کنیم، فلذا با هماهنگی با این مجموعه‌ها ما آیین نامه‌ی آموزش عمومی تدبر را شکل دادیم و انشاالله امسال در تمامی استانها در ذیل مدیران قرآنی و ادارات قرآنی استانی سازمان تبلیغات بحث آموزش عمومی تدبر دنبال خواهد شد.
در یک لایه دیگر هم بحث تربیت مربی تدبر را دنبال می‌کنیم که انشاالله آن هم با یک اهتمامی از تابستان شروع خواهد شد، طبیعتا استان‌های مختلف وضعیت‌های مختلفی نسبت به این فضا دارند، بعضی از استانها آمادگی بیشتری دارند و مربیان تدبری در آنجا حضور دارند، بعضی از استانها نیاز به این است که ابتدا یک زمینه سازی و فضای گفتمان سازی شکل بگیرد و بعد وارد آن ...
سوال: این مفهوم گفتمان سازی و فرهنگ سازی پایه‌ای قرآن کریم را هم مختصر توضیح بفرمایید.
تقی زاده: در زمینه‌ی فرهنگ سازی، همانطور که عرض کردم، در قرآن کریم مفاهیمی مکررا تکرار می‌شود، مثلا مقام معظم رهبری می‌فرمایند که مفهوم استکبار ستیزی یکی از آن مفاهیم پایه‌ای است که پیوسته شما در قرآن با آن روبرو هستید، یا مثلا تقابل جبهه حق و باطل با ادبیات مبارزه‌ای که در تاریخ انبیا پیوسته مرور شده دارد در قرآن پیوسته ذکر می‌شود.
ما این که بتوانیم این مفاهیم پایه‌ای را برای مردم گفتمان بکنیم بعنوان یکی از اهداف مان مورد دقت قرار گرفته، ما این جا در حال طراحی عملیات‌های رسانه‌ای ۳۶۰ درجه هستیم، یعنی ما از استفاده از برنامه‌های تلویزیونی تا پویش‌های رسانه‌ای تا بیلبورد‌های خیابانی، مجموعه‌ای از اتفاقاتی که بشود یک تعداد زیادی گستره فراوانی از مخاطبین جامعه را با برخی از مفاهیم پایه‌ای قرآن همراه کرد به نحوی که برخی از آیات یا قسمت‌هایی از آیات تبدیل به ضرب المثل و ورد زبان در جامعه بشود، ما به دلیل زحماتی که در سالیان گذشته کشیده شده برخی از آیات را می‌بینیم در زندگی عمومی مردم استفاده می‌شود، ما می‌خواهیم این را ارتقا بدهیم و بر این اساس بحث حفظ موضوعی و منتخب را بعنوان یک.
سوال: برای ما از تولید محتوای قرآنی در راستای جهاد تبیین هم بگویید.
تقی زاده: باز یکی از مباحثی که در این دو سال شاید بگویم بالغ بر ۲۰۰ بار مقام معظم رهبری در ادبیات‌های مختلف فرمودند بحث فریضه فوری و قطعی جهاد تبیین است. برخی از محور‌هایی که ایشان می‌فرمایند که باید برای امروز جامعه تبیین بشود کاملا می‌تواند تبیین قرآنی داشته باشد، بعنوان مثال ایشان می‌فرمایند سنت‌ها و قواعدی که حاکم بر یک جامعه‌ای است که انقلاب کرده و قیام لله کرده باید برای مردم توضیح داده شود و ما وظیفه سازمان دارالقران می‌دانیم که این مفاهیم را از قرآن دریافت بکنیم و در اختیار جامعه قرار بدهیم یا محور‌هایی از جنس این که مثلا مسئله حجاب و عفاف، ما معمولا تقریر فقهی آن را در فضای جامعه می‌بینیم، اما آن ادبیاتی که قرآن، آن نحوه‌ی پرداختی که قرآن به این مسئله داشته باز باید برای جامعه تبیین شود در این راستا ما از ظرفیت مجموعه‌هایی که توان تولید محتوا با رویکرد قرآنی دارند، داریم استفاده می‌کنیم تا در راستای فریضه جهاد تبیین بتوانیم محتوا‌هایی را در اختیار جامعه قرار بدهیم.
سوال: چه زمانی به ما می‌دهید برای این که بدانیم بالاخره این سند چه زمانی محقق خواهد شد؟
تقی زاده: ما امید داریم در انتهای امسال که امسال ختم به ماه مبارک رمضان هم خواهد شد، گام‌های جدی در راستای دو ماموریت جدید سازمان داشته باشیم.
سوال: چه زمانی به ما می‌دهید ؟
تقی زاده: عرض کردم انتهای امسال می‌شود یک بررسی دقیقی کرد به هرحال، چون اهداف، اهداف تبیین است.