پژوهشگران کشور در یک تحقیق بسیار جالب در حوزه معماری کشف کرده اند که فضا و نور‌های استفاده شده در بنا‌های سنتی، تطابق عجیبی با سلامت و ساعت بیولوژیک بدن انسان دارند.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، در دهه‌های اخیر، مفهومی با عنوان معماری شفابخش پدید آمده است. معماری شفابخش دو مقام و معنای متفاوت دارد. بعضی آن را به معماری فضا‌های درمانی اطلاق می‌کنند و بعضی به طور عام برای محیط‌های مختلف و تأثیرش بر سلامت انسان از آن بهره می‌برند.
بررسی تأثیر خصوصیات محیط بر سلامتی به طور عام نیز به دو صورت است: روش اول تحقیقات و تألیفات مختلفی است که بر پایه رویکرد‌های روان شناسی محیط درباره اثر محیط بر سلامتی و افزایش یا کاهش اضطراب و تنش و بازیابی سلامت عرضه کرده اند و روش دوم بر پایه تنظیم انرژی اشیاء در محیط و اثر آن بر انسان است و با همین عنوانِ معماری شفابخش از آن یاد می‌کنند.
آن گونه که متخصصان می‌گویند: از آن جا که سلامت انسان همواره از مسایل مهم و مورد توجه است، مقوله ارتباط معماری و سلامت نیز حائز اهمیت بسیاری است. مساله‌ای که امروز با نزدیک شدن رابطه بین علوم مختلف خودنمایی می‌کند، تأثیر معماری بر سلامتی و بیماری انسان است.
یکی از مهم‌ترین ابعاد هنر معماری، استفاده صحیح و هدف‌مند از نور و ترکیبات مربوط به آن است. می‌دانیم که تنها قسمت کوچکی از طیف وسیع امواج الکترومغناطیسی که به نورمرئی معروف است روی چشم انسان تأثیر می‌گذارد. اثر این طول موج‌ها در ایجاد احساس بینایی یکسان نیست و چشم انسان حداکثر حساسیت خود را درطول موج ۵۵۵ نانومتر و در ۲ رنگ سبز متمایل به زرد دارد. اما در معماری ایرانی، هنرمندان چگونه از این رکن اصلی بینایی در شکل دادن فضای بیرونی و داخلی ساخته‌های خود بهره برده اند؟
در تحقیقی که در همین راستا انجام شده است، پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌های تهران مرکزی و یادگار امام، مطالعه‌ای را انجام داده اند که در آن تطابق اثر نور حاصل از پنجره‌های رنگی معماری سنتی ایران با وضعیت حساسیت چشم و ساعت بیولوژیک بدن انسان مورد بررسی قرار گرفته است.
در این تحقیق، ابتدا نمونه‌های موردی از اُرُسی‌های ایرانی انتخاب و ابعاد و شکل هندسی آن‌ها برداشت شدند. سپس منحنی طول موج عبوری از شیشه‌های رنگی به کمک دستگاه اسپکتوفتومتر یا طیف سنج اندازه‌گیری و ترسیم شد و در نهایت، سهم غالب نور عبوری از هر پنجره بر اساس درصد مساحت هر رنگ و میزان عبور نور از هر شیشه رنگی محاسبه شد.
یافته‌های این تحقیق، تطابق اثر نور حاصل از پنجره‌های رنگی معماری سنتی ایران را از دو منظر، یعنی تطابق با منحنی حساسیت چشم و همچنین تطابق با ساعت بیولوژیک بدن انسان به اثبات می‌رساند.
به گفته حسین سلطان زاده، استاد و پژوهشگر دانشکده معماری و شهرسازی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی و همکارانش، در محدوده ۵۰۰ تا ۶۰۰ نانومتر، سهم غالب نور عبوری با نور زرد و سبز و در منحنی حساسیت چشم نیز حداکثر بینایی در این طول موج با رنگ زرد و سبز بود.
این محققان می‌گویند: در طول موج ۴۶۰ نانومتر نیز سهم غالب نور عبوری پنجره ها، با رنگ آبی بود که در این طول موج، هیپوتالاموس که ترشح هورمون ملاتونین و تنظیم ساعت بیولوژیک را بر عهده دارد حساس به نورآبی است؛ بنابراین نتایج جالب، پنجره‌های رنگی استفاده شده در معماری ایرانی می‌توانند در جهت تنظیم ساعت بیولوژیک بدن موثر باشند.
سلطان زاده و همکارانش اشاره کرده اند: نتایج این تحقیق می‌توانند الهام بخش طراحان معاصر برای ارتقای عملکرد نوری فضا و طراحی روشنایی بر اساس بینایی و تنظیم سیکل هوشیاری باشند و از این جهت، هنر معماری می‌تواند در جهت حفظ سلامت انسان، سهم ویژه خود را ایفا کند.
این یافته‌های پژوهشی جالب توجه و ارزشمند در دوفصلنامه معماری اقلیم گرم و خشک از نشریات علمی پژوهشی متعلق به دانشگاه یزد منتشر شده اند.
منبع: سیناپرس