در میز اقتصاد بررسی شد
چالش تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی پتروشیمی
عرضه اعتباری محصولات پایین دستی و بالادستی صنعت پتروشیمی و تاثیر آن در تکمیل و فعال سازی واحد‌های پتروشیمی تعطیل و نیمه تعطیل در میز اقتصاد امروز بررسی شد.
به گزارش خبرنگار تحریریه صنعت خبرگزاری صداوسیما؛ صنعت پتروشیمی بدلیل منابع نفت و گاز در کشور از صنایع مزیت دار به شمار می آید و بدلیل تولید مواد اولیه در این بخش انتظار می رود صنایع پایین دستی هم مشکل کمبود مواد اولیه نداشته باشند اما چالش تامین مواد اولیه برای صنایع پایین دستی همواره وجود دارد.
مجری: آقای اصلانخانی: همزمان با برگزاری بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در تهران به وفور در خصوص چالش تامین مواد اولیه برای صنایع پایین دستی در این نمایشگاه بحث و تبادل نظر وجود دارد. در برنامه میز اقتصاد امروز (۳۰ اردیبهشت) چالش های تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی را با حضور آقایان مرتضی شاه میرزایی معاون وزیر نفت و مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، رسول علیرضایی شهرکی رئیس اداره پتروشیمی وزارت صمت، حسین دُر رئیس هیئت مدیره اتحادیه صنایع پایین دستی پتروشیمی و خانم رقیه هویدا خبرنگار تحریریه انرژی خبرگزاری صداوسیما بررسی می کنیم.
مرتضی شاه میرزایی معاون وزیر نفت و مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی درباره وضعیت تولید در صنعت پتروشیمی گفت: خوشبختانه تولید صنعت پتروشیمی بی وقفه ادامه دارد در حالی که اوایل انقلاب ما تعداد محدودی محصول پتروشیمی داشتیم امروز با تلاش تلاشگران این صنعت و حرکت به سمت زنجیره ارزش و پرهیز از خام فروشی، بالغ بر ۵۵۰ گرید انواع محصولات پتروشیمی را در بیش از ۷۰ مجتمع پتروشیمی تولید می‌کنیم.
وی افزود: ظرفیت سالانه نصب شده صنعت پتروشیمی حدود ۹۲ میلیون تن است و تقریبا در سال گذشته حدود معادل ۱۰ میلیارد دلار انواع محصولات پتروشیمی در صنایع داخلی مورد تقاضا واقع شد که طبیعتا می‌دانید ما ابتدا هدفمان این است که صنایع و نیاز داخل را تامین کنیم و مازاد بر نیاز داخل برای مسیر صادراتی و بازار‌های هدف اختصاص می‌یابد.
سوال: این اتفاق در همه گرید‌ها می‌افتد؟
مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه داد: بله؛ اگر غیر از این باشد اجازه صادرات نمی‌دهیم، در محصولاتی که نیاز در داخل وجود داشته باشد تا زمانی که نیاز داخل اشباع و تامین نشود تمامی اسکله‌ها به روی صادرات بسته است.
وی اضافه کرد: پس از این که صنایع تکمیلی داخل نیازشان یا واحد‌های بین مجتمعی یعنی خوراک‌های بین مجتمعی هم زنجیره وار خوراک یک محصول صنعت بالادست ترش تخصیص پیدا کرد، مازاد بر خوراک‌های بین مجتمعی، مجتمع‌ها نیاز نداشته باشند یا همین طور صنایع تکمیلی در شهرک‌های صنعتی به اصطلاح آن‌ها هم نیاز نداشته باشند، مازاد آن برای مسیر صادرات می‌رود.
سوال: مهمترین مشکلاتی که درباره چالش‌های صنعت پتروشیمی مطرح می‌کنند، چه مشکلاتی است؟
خانم هویدا خبرنگار تحریریه انرژی خبرگزاری صداوسیما گفت: در مورد صنعت پتروشیمی و صنایع پایین دستی گلایه‌هایی که صنایع پایین دستی دارند عمدتا به دو دسته مربوط می‌شود یک دسته مربوط به کمبود عرضه برخی از محصولات در بورس کالا است بنابر دلایل مختلف، یک دسته از گلایه‌ها به عدم تولید برخی از محصولات پتروشیمی در داخل کشور که وارداتشان هم عمدتا با سختی انجام می‌شود، مربوط می‌شود.
وی افزود: اگر ریشه یابی کنیم متوجه می‌شویم که ریشه این مسئله برمی گردد به سیاست گذاری که منجر به توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی در کشور شده است، به این معنا که برخی از محصولات پتروشیمی بیشتر از نیاز کشور در داخل تولید می‌شوند، بعضی از محصولات هم اصلا تولید نمی‌شوند یعنی زمانی که سرمایه گذاران مراجعه می‌کردند به شرکت ملی صنایع پتروشیمی، طرحی برای تولید این محصولات به آن‌ها پیشنهاد نشده که بخواهند سرمایه گذاری کنند و این محصولات را تولید کنند.
هویدا اضافه کرد: به طور مثال محصول متانول بیشتر از نیاز داخل کشور تولید می‌شود و خود تولیدکنندگان این صنعت را هم در بخش پتروشیمی دچار مشکل کرده، اما محصولات آروماتیکی تقریبا در کشور تولید نداریم این موضوع باعث این شده که خود صنعت پتروشیمی با یک چالش جدی مواجه شود در حوزه تامین ارز و از طرفی هم صنایع پایین دستی در تامین محصولات موردنیازشان به مشکل برخوردند.
شاهمیرزایی مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفت: در گذشته الگوی توسعه صنعت مبتنی بر برخی محصولات بوده که آن‌ها به عنوان محصولات پایه شمرده می‌شدند البته آن‌ها به یک معنا فرصت برای صنعت تلقی می‌شوند به شرط این که صنایع پایین دست آن هم همزمان با اجرای پروژه‌های بزرگ در محصولاتی مثل متانول، صنایع پایین دستشان همزمان توسعه پیدا می‌کرد، اگر چنین اتفاقی با هم می‌افتاد ما به یک مزیت بزرگی دست می‌یافتیم و آن همزمان محصولات نیمه خام تبدیل می‌شد به محصولات با ارزش افزوده بیشتر وو بعضا بعضی از محصولاتی که ما واردکننده آن هستیم که البته مقدار آن‌ها زیاد نیست الان مشکلی نداشتیم.
معاون وزیر نفت افزود: در دولت سیزدهم به طور ویژه کار آمایش محصولاتی که وارد می‌کنیم را انجام دادیم، ۲۱ محصول شناسایی شد؛ آن ۲۱ محصول برنامه شده و به هلدینگ‌های صنعت پتروشیمی ابلاغ شده است بعضی از هلدینگ‌ها ۵-۶ تا به تناسب این که خوراک آن کارخانه‌ای که قرار است اجرا شود و به آن محصول برسیم برنامه ریزی شده که کدام یک از آن هلدینگ‌ها خوراک بالادستش را دارند و این کار در حال پیگیری است.
وی ادامه داد: در بعضی از محصولات خاص پلیمری هم ما وارد کننده هستیم، در حوزه محصولاتی که خوراک آن‌ها یعنی مجتمع‌هایی که خوراک آن‌ها، خوراک‌های مایع است و تنوع محصولات در خوراک‌های مایع بیشتر است در گذشته کمتر کار شده البته به لحاظ سرمایه بر بودن آن، انگیزه کمتری هم در حال حاضر وجود دارد، اما برنامه‌ای را که برای توسعه متوازن و جبران کاستی‌هایی که در گذشته بوده برنامه ریزی کرده ایم.
شاهمیرزایی اضافه کرد: در حوزه آروماتیک‌ها هم تولید داریم نه این که نداشته باشیم، اما به اندازه نیاز کنونی کشور نیست مثلا در پتروشیمی به نام پارس که از جمله پتروشیمی‌هایی است که خوراک آن خوراک آروماتیک‌ها است محصولی به نام اتیلن بنزن که آروماتیک است می‌آید با اتیلن و اتیل بنزن می‌شود و اتیل بنزن زنجیره به زنجیره می‌رود تا فوم و یونولیتی که اصطلاحا می‌شناسیم، شود پس ما خوراک‌های آروماتیکی داریم، اما نیاز کشور بسیار بیشتر از این است و برای آینده هم به همین صورت است که ما برنامه ریزی مجددو بازنگری که انجام دادیم هم در هاب‌های جدید پیگیر محصولات جدید زنجیره ارزش هستیم و هم پتروپالایشگاه‌هایی که در حال آماده سازی هستند که در چرخه تولید صنایع پالایش قرار می‌گیرند محصولات مایع آن‌ها می‌آید و کاستی‌های کنونی را برنامه ریزی و پیگیری می‌کنیم.
سوال: در مورد موضوعی که اشاره کردید پلی استایرن بود که از سال گذشته دچار مشکل شد و به دلیل همین یک واحد پتروشیمی بود که سمت اورهال شدن رفت و مشکلات بسیاری هم در آن بازه به وجود آمد.
مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفت: این موضوع اهمیت صنعت پتروشیمی را می‌رساند که یک محصول می‌تواند یک صنعت را بخواباند و ده‌ها صنعت دیگر را؛ ما باید منابع گوناگونی را برای خوراک این گونه محصولات تدارک ببینیم، برنامه ریزی شده که منابع تولید مواد صنایع گوناگون را تنوع دهیم که اگر یکی اورهال و یا به هر دلیل دچار مشکل شد، آن محصول در کشور دچار مشکل نشود.
سوال: در حال حاضر مهمترین چالشی که در بین تولیدکنندگان صنایع پایین دستی وجود دارد در کدام بخش‌ها است؟
آقای رسول علیرضایی شهرکی رئیس اداره پتروشیمی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: در مورد میزان تولید و عرضه در داخل کشور، یک سری محصولات پتروشیمی داریم که ذاتا با کمبود مواجه هستیم یعنی میزان مصرف در داخل همیشه از میزان تولید بیشتر است به عنوان مثال همین پت (ماده اولیه صنایع نساجی و صنعت بطری)، مجتمع پتروشیمی تندگویان با ظرفیت حداکثر ۶۰۰ هزار تن در سال داریم که اگر بتوانند تولید کنند به دو گرید تبدیل می‌شود گرید نساجی و گرید بطری، فرض بگیریم با نسبت برابر تولید شود، حداکثر میزان تولید ما در پت سالی ۳۰۰ هزار تن به ازای بطری و نساجی است منتها میزان ظرفیتی که در کشور نصب شده برای مصرف این کالا، خیلی بیشتر است.
وی افزود: در حوزه پت بطری حداقل فکر می‌کنیم بالای یک و نیم میلیون تن در سال ظرفیت نصب شده باشد در حوزه نساجی هم به همین ترتیب و فضا برای کار وجود دارد منتها تولید بیشتر از این نیست یعنی پتروشیمی تندگویان با ظرفیت کامل تولید می‌کند و بیشتر از این تولید نداریم ما برای این مدل کالا‌هایی که به این ترتیب کمبود دائمی که پت است، ما در حوزه پ پ (پلی پروپلین) هم با این مشکل مواجه هستیم فکر می‌کنیم سالی حداکثر ۱۵۰ هزار تن ظرفیت تولید پ پ است منتها به صورت مشخص ما حداقل سالی یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن پ پ مورد نیاز ما است.
علیرضایی شهرکی ادامه داد: در رابطه با این مدل کالا‌ها سال گذشته مصوبه‌ای در ستاد تنظیم بازار ابلاغ شد که به موجب آن وزارت صمت و نفت مکلف شدند طی یک همکاری برای برنامه ریزی جهت واردات میزان کمبود و عرضه تلفیقی اقدام کنند، به این ترتیب که وزارت صمت میزان نیاز کشور را می‌سنجد، آن را به وزارت نفت اعلام می‌کند و وزارت نفت برای واردات و عرضه تلفیقی برنامه ریزی می‌کند.
رئیس اداره پتروشیمی وزارت صمت اضافه کرد: سال گذشته این مصوبه از ستاد تنظیم بازار ابلاغ شد، شیوه نامه همکاری با شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در چندین جلسه برگزار و تدوین شد؛ درحال حاضر برای یک کالا به صورت مشخص دو اتیل هگزانول که در صنعت پی وی سی به عنوان پلاستی سایزر استفاده می‌شود این کار انجام می‌شود.
سوال: در حال حاضر عرضه تلفیقی در حال اجراست و در مورد پت (ماده اولیه صنایع نساجی و صنعت بطری) چگونه است؟
علیرضایی شهرکی گفت:بله؛ یک پتروشیمی تولید می‌کند، میزان کمبود هم وارد و در بورس عرضه می‌شود واقعیت این است که طی ۵-۶ ماه اخیر اگر آمار معاملات بورس را ملاحظه کنید رقابتش صفر بوده و روی قیمت پایین معامله شده، در مورد کالای بعدی که ما برنامه ریزی کردیم درباره پت بطری بوده، چون همیشه در فصو ل گرم میزان مصرف پت افزایش پیدا می‌کند؛ از دی ماه سال گذشته جلساتی در وزارت صمت برگزار شد و میزان نیاز برآورد و به شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام شد.
وی افزود: در شیوه نامه به صراحت اعلام شده که اولویت واردات با پتروشیمی تولیدکننده است، ما پتروشیمی تندگویان را داشتیم همکاران در شرکت ملی صنایع پتروشیمی به پتروشیمی تندگویان ابلاغ کردند اسفندماه ابلاغ شد و یک مقدار زمان طول کشید، اما انتظار داشتیم زودتر انجام شود که انجام نشد، اما از دوشنبه این هفته این اتفاق می‌افتد یعنی عرضه ۵ هزار و ۵۰۰ تن از محل تولید و ۱۵۰۰ تن از محل واردات پتروشیمی تندگویان قول دادند که از دوشنبه این هفته اتفاق بیفتد.
سوال: از اسفند تا الان میزان رقابتی که این محصولات در بورس می‌خورد، چقدر است؟
رئیس اداره پتروشیمی وزارت صمت گفت: یک مقدار رقابت بالا بود یعنی فکر می‌کنم تا ۱۱۰ درصدی هم ما در هفته سوم فروردین ماه شاهد بودیم که رقابت بالایی برای پت رقم خورد.
سوال: تفاوت قیمتی آن چقدر بود؟
علیرضایی شهرکی افزود: قیمت پایه اگر فرض بفرمائید که کیلویی ۳۲ تومان باشد تا بالای ۵۰ هزار تومان هم معامله شد حتی بعضی از هفته‌ها بالای ۶۰ هزار تومان معامله شد.
آقای حسین دُر رئیس هیات مدیره اتحادیه صنایع پایین دستی پتروشیمی گفت: براساس روال فعلی تولید کننده ایرانی محصول پتروشیمی را، از طرف خارجی ارزان‌تر نمی‌خرد، در بورس کالا هزینه کارمزد بورس کالا، ۹ درصد ارزش افزوده، هزینه پالت و بسته بندی، هزینه رقابت را می‌گیرند، رقابت‌های کمرشکن که حدود ۱۳۱ درصد بوده و قیمت پایه ۳۲ هزار و ۴۰۰ تومان در نهایت ۷۴ هزار و ۹۰۰ تومان قیمت خورده به علاوه ۹ درصد ارزش افزوده، به علاوه حمل و نقل و کارمزد بورس کالا، تازه این قیمتی است که در بورس تمام می‌شود اصطلاحا می‌گویند قیمت دولتی که این می‌آید بازار آزاد سر به فلک می‌کشد.
وی افزود: عزیزان چرا حاضرید به بیگانه ارزان‌تر بفروشید، اما به تولید کننده با قیمت مناسب نفروشید؟ وقتی که یک محصولی در داخل با قیمت بیشتر به فروش می‌رود چرا آن را صادر می‌کنید؟ این سوال ما است چرا از من تولید کننده داخلی از بیگانه پول پالت نمی‌گیرید از من تولیدکننده داخلی پول پالت می‌گیرید؟ از من ۹ درصد ارزش افزوده می‌گیرید از اجنبی نمی‌گیرید؟
شاه میرزایی معاون وزیر نفت و مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در پاسخ گفت: عرضه در بورس کالا یک کار ترکیبی است، یعنی وزارت اقتصاد در این زمینه کمک می‌کند، وزارت صمت بخشی از این فرآیند را مسئولیت دارد و بخشی از این فرآیند هم بر عهده وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی است؛ کف عرضه را معمولا وزارت صمت با توجه به فرمولی که دارد اعلام می‌کند و در کمیته تخصصی پتروشیمی که همه اجزای دیگر یعنی بخش‌های مختلف انجمن کارفرمایی و هم عزیزان ما از وزارت صمت هستند.
وی افزود: در کمیته تخصصی موضوعات مهم مطرح می‌شود یعنی قیمت آن هفته براساس نرخ ارزی که بانک مرکزی اعلام می‌کند که در سال گذشته ارز نیمایی معیار و ملاک قیمت گذاری‌ها بود، در حال حاضر در بازار رسمی که معمولا بانک مرکزی نرخ را اعلام می‌کند بر همان اساس همانطور که آقای دُر اشاره کردند نحوه محاسبه‌ای که در گذشته این کار انجام می‌شده و خوشبختانه رضایت نسبی حاصل بوده، اما از اواخر سال قبل که تلاطمات ارزی در بازار سرمایه صورت گرفت و ارز قیمتش متفاوت شد قیمت ارز سامانه نیما با قیمت ارز بازار آزاد، تقاضا برای محصولات پتروشیمی هم افزایش یافت یعنی تب تورمی طبعا خرید متقاضیان را که حتی آن‌هایی هم که بعضا کارخانه ندارند برای این که بیایند و درخواست دهند، کشاند و این موضوع باعث می‌شود که تقاضا روی تقاضا می‌رود.
سوال: زمانی که با صنایع مختلف صحبت می‌شود می‌گویند که کف عرضه رعایت نمی‌شود سوال اینجاست آیا در حال حاضر کف عرضه رعایت می‌شود و چه کسی بر این بخش نظارت می‌کند؟
مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفت: کف عرضه‌ها کار تیمی است که وزارت صمت بعد از این که مراحل آن را در کمیته تخصصی انجام داد در نهایت عرضه می‌شود. واردات بعضی از محصولات برعهده مجتمع‌های تولیدی است مثل پت تندگویان، این تکلیف بر دوش تندگویان گذاشته شده که علاوه بر تولید خود تا جایی که نیاز داخل به عنوان کف عرضه اعلام شده باید از منابع دیگر تامین کند و قیمت ترکیبی تمام شده را عرضه کند.
سوال:در حال حاضر کف عرضه را مثلا تندگویان رعایت نمی‌کند شما باید بروید سراغ تندگویان یا شما باید پاسخگو باشید؟
شاهمیرزایی افزود: بله؛ نه این که این قانون باشد، اما توافقی شد که خود مجتمع‌هایی که کار عرضه را انجام می‌دهند به نفع آن‌ها هم است که علاوه بر تولید خودشان نیازی که کف عرضه قبلا توسط وزارت صمت و کمیته تخصصی پتروشیمی اعلام کرده، آن‌ها آن نیاز کسری را جمع می‌کنند و در مجموع موظف هستند نیاز داخل را به طور کامل تامین کنند.
سوال:در حال حاضر این نیاز را تامین نمی‌کنند، متقاضی هم زیاد است رقابت می‌خورد قیمتی که الان شما دارید مثلا به ترکیه صادر می‌کنید یک قیمت است و قیمتی که این جا عرضه می‌شود قیمتش خیلی بالاتر است، اما همان محصول است، این جا باید سراغ چه کسی برویم؟ به هرحال یا شما باید برنامه‌هایی داشته باشید برای توسعه این صنایع این برنامه به کنار یا این که باید با این شرکت‌ها برخورد کنید. آقای علیرضایی وقتی شرکتی عرضه نمی‌کند چه اتفاقی می‌افتد؟
رسول علیرضایی شهرکی رئیس اداره پتروشیمی وزارت صمت گفت: کف عرضه براساس ماده ۶ دستورالعمل تنظیم بازار توسط ام پی سی به شرکت‌های پتروشیمی اعلام می‌شود یک سری فاکتور‌ها است که براساس آن‌ها محاسبه و اعلام می‌شود اگر مجتمع پتروشیمی کف عرضه را رعایت نکند براساس مفاد دستورالعمل، سازمان حمایت که زیرمجموعه وزارت صمت است به قضیه ورود می‌کند و این را تا مرحله معرفی به تعزیرات می‌توانند پیش ببرند منتها عموما مجتمع‌های پتروشیمی در حالی کف عرضه را رعایت نمی‌کنند ادله‌ای می‌آورند که با آن ادله نمی‌شود به سمت تعزیراتی شدن برد، مباحثی از جمله اورهال یا صادرات مطرح می‌شود.
وی افزود: در رابطه با کالا‌هایی که کمبود داریم مشکلی نیست، مواد اولیه لوله پلی اتیلن در کشور تولید می‌شود، اما واقعیت این است که ما انتظار داریم یک مقدار عرضه بیشتر شود این کالایی است که کشش در آن وجود دارد بخش زیادی از تولیدات اصلا بحث قرارداد بین شرکت‌ها با وزارت جهاد کشاورزی برای طرح‌های آبرسانی، وزارت نفت برای طرح‌های گازرسانی است.
سوال: نظرات شما در رابطه با توضیحاتی که آقای شاهمیرزایی دادند، چیست؟
حسین دُر رئیس هیئت مدیره اتحادیه صنایع پایین دستی پتروشیمی گفت: در مورد دستورالعمل تنظیم بازار، تبصره ماده ۲ آن می‌گوید مقادیر کف عرضه در صورت التهاب بازار، رقابت بیش از ۲۰ درصد در دو هفته متوالی و یا عدم معامله حداقل ۶۰ درصد ارزش در دو هفته متوالی در صورت امکان بازنگری و اصلاح شود، یک نکته کوچکی اشاره کردید که باید نگاه کنیم، سال ۱۳۹۵ ماده ۸ دویست و شصت و سومین جلسه شورای رقابت، پایه تنظیم بازار فعلی شد، آمدیم گفتیم در سامانه الکترونیکی پایش و اطلاع رسانی محصولات پتروشیمی متعلق به شرکت ملی صنایع پتروشیمی با همکاری کارگروه و انجمن صنفی کارفرمایان صنعت پتروشیمی، فعالان صنعت به اطلاعات تولید، موجودی انبار دست یابند، اما در دو دستورالعمل دولت بعدی گفتند، مراجع ذی صلاح.