همه ما کم و بیش دچار ضربه روحی و روانی شده ایم و بعد از مدتی شرایط برایمان عادی شده است، اما برای برخی اینطور نیست و خاطرات بدشان مدام آزارشان می‌دهد.
تروما (ضربه روحی و روانی) نتیجه رویداد‌های ناراحت‌کننده و استرس‌زایی است که احساس امنیت شما را از بین می‌برد و باعث می‌شود احساس خطر و درماندگی کنید.
ترومای روانی می‌تواند شما را درگیر احساسات ناراحت‌کننده، خاطرات و اضطراب کند، احساساتی که از بین نمی‌روند. همچنین می‌تواند باعث بی‌حسی، قطع ارتباط و عدم اعتماد به دیگران شود.
اگر درگیر این احساسات هستید باید نسبت به درمان آن اقدام کنید. مراجعه به روانشناس اولین قدم برای درمان تروما خواهد بود.
ترومای روحی چیست؟
هر موقعیتی که شما را تحت فشار قرار دهد و منزوی کند، می‌تواند منجر به ترومای روحی شود، حتی اگر صدمه جسمی نداشته باشد. در ترومای روحی شرایط فیزیکی آسیب‌زا‌بودن یک رویداد را تعیین نمی‌کند، بلکه تجربه احساسی و ذهنی شما از آن رویداد اهمیت دارد. هرچه احساس ترس و درماندگی بیشتری داشته باشید، بیشتر دچار آسیب می‌شوید.
اصطلاح تروما
اصطلاح تروما درواقع از یک واژه یونانی به معنی زخم نشات گرفت است و آن را می‌توان به عنوان آسیب روانی درک کرد.
اگر مکانیسم‌های محافظتی روانی در اثر یک تجربه آسیب‌زا اتفاق بیفتد، تروما ممکن است رخ دهد. رویداد‌هایی مانند تصادفات جدی، بیماری‌ها و بلایای طبیعی، تجاوزها، خشونت روانی و جسمی، خشونت‌های جنسی و همچنین تجربیات تلخ از دست‌دادن عموماً آسیب‌زا هستند.
به طور عامیانه، اصطلاح تروما اغلب درباره انواع حوادث دردناک استفاده می‌شود تا نشان دهد که آن حادثه فشار روانی خاصی برای شخص داشته است.
تعریف تروما در پزشکی
در سیستم‌های طبقه‌بندی پزشکی (ICD-۱۰ و DSM-IV) که برای ارزیابی حرفه‌ای شکایات روانشناختی استفاده می‌شوند، این اصطلاح بسیار دقیق‌تر تعریف شده است و فقط شامل رویداد‌هایی می‌شود که:
به طور عینی یک تهدید استثنایی یا بزرگ، شبیه به فاجعه (ICD-۱۰) که شامل مرگ واقعی، صدمات جسمی یا تهدیدی برای سلامت جسمی خود یا دیگران (DSM-IV) هستند.
اتفاقی که به‌طور ذهنی تقریباً در همه موارد ناامیدی ایجاد می‌کند (ICD-۱۰) یا با ترس شدید، درماندگی یا وحشت همراه است.
تاثیر حوادث بر انسان
حوادثی که به عنوان آسیب‌زا تلقی می‌شوند، می‌توانند تقریباً در همه افراد یک شوک عاطفی عمیق ایجاد کنند و منجر به واکنش بیش‌از‌حد سیستم استرس بیولوژیکی ذاتی شوند. یعنی یک ضربه نه تنها از نظر روحی، بلکه از نظر جسمی هم تأثیر می‌گذارد. طغیان مغز به‌عنوان بخشی از واکنش شدید استرس مانع از پردازش مناسب آنچه فرد تجربه کرده است می‌شود، در نتیجه فرد نمی‌تواند طبق معمول تجربیاتش را در ذهن خود هضم کند و از آن فاصله بگیرد.
trauma
ترومای فیزیکی چیست؟
تروما که یک واژه یونانی به معنی زخم و ضربه است گاهی اوقات برای ضربه‌های جسمی هم کاربرد دارد. ترومای جسمی ممکن است منجر به زخم، شکستگی استخوان یا آسیب اندام داخلی شود. اغلب افرادی که ضربه جسمی را تجربه می‌کنند، ممکن است به دلیل شوک ناشی از آسیب غیرمنتظره هم دچار مشکلات ترومای روحی شوند.
آسیب‌های روحی ناشی از نیرو‌های مختلف خارج از بدن ایجاد می‌شوند، که می‌توانند به صورت خفیف یا شدید باشند. ضربه ناگهانی شامل سقوط و تصادفات جاده‌ای می‌شود. ضربه فیزیکی یک آسیب جدی به بدن است. دو نوع اصلی ضربه فیزیکی عبارت‌اند از:
تروما بلانت (ضربه شدید): هنگامی که یک جسم یا نیرو به بدن وارد می‌شود، اغلب منجر به ضربه مغزی، بریدگی‌های عمیق یا شکستگی استخوان‌ها می‌شود.
ترومای نافذ: هنگامی که یک جسم پوست یا بدن را سوراخ می‌کند، معمولاً یک زخم باز ایجاد می‌کند.
مولتی تروما چیست؟
ترومای چندگانه به معنای داشتن چندین جراحت جدی در اثر زمین خوردن، حمله یا تصادف است. این صدمات می‌تواند باعث خونریزی شدید یا شکستن استخوان‌های بزرگ شود. ممکن است شامل آسیب به مغز یا اندام‌هایی مانند ریه یا طحال باشد.
ترومای مغزی
ضربه ناگهانی یا شدید به سر می‌تواند مغز را تکان دهد. هنگامی که ضربه‌ای به سر یا بدن باعث حرکت یا پیچ خوردن مغز در جمجمه می‌شود، می‌تواند به سلول‌های مغز آسیب برساند یا تغییرات شیمیایی ایجاد کند و فرد دچار فراموشی شود. به این ضربه مغزی گفته می‌شود که نوعی خفیف از آسیب مغزی است.
علت تروما روحی
ترومای روحی می‌تواند دلایل گسترده‌ای داشته باشد ازجمله:
حوادث ناگهانی مانند تصادف، جراحت یا حمله خشونت آمیز، به ویژه اگر در کودکی به صورت غیرمنتظره اتفاق افتاده باشد.
استرس مداوم و بی وقفه، مانند زندگی در محله‌ای جنایتکار، مقابله با بیماری تهدید کننده زندگی یا تجربه حوادث ناگوار که به طور مکرر رخ می‌دهد، مانند قلدری، خشونت خانگی یا بی توجهی در دوران کودکی.
دلایلی که معمولاً نادیده گرفته می‌شوند، مانند جراحی (به ویژه در ۳ سال اول زندگی)، مرگ ناگهانی یکی از نزدیکان، قطع رابطه مهم یا تجربه تحقیرآمیز یا ناامیدکننده، به ویژه اگر فردی عمداً ظالم باشد.
کنار آمدن با آسیب‌های یک بلای طبیعی یا دست ساز می‌تواند چالش‌های منحصر به فردی را ایجاد کند حتی اگر شما مستقیماً در این رویداد شرکت نداشته باشید.
در واقع، بعید است که هر یک از ما قربانی مستقیم حمله تروریستی، سقوط هواپیما یا تیراندازی جمعی باشیم، ولی همه ما مرتباً توسط تصاویر هولناک در رسانه‌های اجتماعی و منابع خبری افرادی که بمباران می‌شوند، بمباران می‌شویم. مشاهده مکرر این تصاویر می‌تواند بر سیستم عصبی شما غلبه کرده و استرس آسیب زا ایجاد کند. علت ترومای روحی هرچه که باشد چه دیروز باشد و چه سال‌ها پیش اتفاق افتاده باشد، می‌توانید تغییرات درمانی را ایجاد کرده و به زندگی خود ادامه دهید.
علائم ترومای روحی و روانی
همه ما به طرق مختلف به تروما واکنش نشان می‌دهیم و طیف گسترده‌ای از واکنش‌های جسمی و احساسی را تجربه می‌کنیم. هیچ راه درست یا غلطی برای فکر کردن، احساس کردن یا پاسخ دادن وجود ندارد، بنابراین واکنش‌های خود یا دیگران را قضاوت نکنید. پاسخ‌های شما واکنش‌های عادی به رویداد‌های غیر عادی است.
علائم عاطفی و روانی تروما
علائم ضربه از خفیف تا شدید متغیر است. عوامل زیادی تعیین می‌کنند که چگونه یک رویداد آسیب زا بر فرد تأثیر می‌گذارد. علائم روانی و روحی تروما عبارت‌اند از:
شوک، انکار یا ناباوری
گیجی، مشکل در تمرکز
عصبانیت، تحریک پذیری، نوسانات خلقی
اضطراب و ترس
احساس گناه، احساس شرم، سرزنش خود
کناره‌گیری از دیگران
احساس ناراحتی یا ناامیدی
احساس قطع ارتباط یا بی حسی.
همچنین ممکن است افراد دیگر مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و مشکلات سوء مصرف مواد را تجربه کنند.
علائم جسمی تروما
خستگی
به راحتی شوکه شدن
مشکل در تمرکز
ضربان قلب شدید
سرگیجه و تحریک
درد‌ها
تنش عضلانی
تعریق
احساس پرش
اختلال گوارشی.
علائم-تروما-روحی
فردی که دچار تروما شده است، عموما از اختلالات خواب رنج می‌برد.
انواع تروما
ضربه حاد: این ناشی از یک رویداد تنش زا یا خطرناک است.
ترومای مزمن: این ناشی از قرار گرفتن مکرر و طولانی مدت در برابر رویداد‌های بسیار استرس زا است. به عنوان مثال می‌توان موارد کودک آزاری، قلدری یا خشونت خانگی را نام برد.
ترومای پیچیده: این ناشی از قرار گرفتن در معرض چندین رویداد آسیب زا است.
ترومای ثانویه یا ترومای جانبی: شکل دیگری از ضربه است. در این نوع ضربه روحی، فرد علائم تروما را از طریق تماس نزدیک با فردی که یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده است، نشان می‌دهد.
اعضای خانواده، متخصصان بهداشت روانی و سایر افرادی که از کسانی که یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده‌اند مراقبت می‌کنند، در معرض آسیب‌های جانبی قرار دارند. علائم اغلب نشان دهنده علائم PTSD است.
آیا همه کسانی که تحت فشار‌های روحی قرار می‌گیرند، دچار تروما می‌شوند؟
همه کسانی که یک رویداد استرس زا را تجربه می‌کنند دچار تروما نمی‌شوند. انواع مختلفی از تروما نیز وجود دارد. برخی از افراد علائمی را نشان می‌دهند که پس از چند هفته برطرف می‌شوند، درحالی که برخی دیگر آثار طولانی مدت تری خواهند داشت.
با درمان، افراد می‌توانند علت اصلی آسیب را برطرف کرده و راه‌های سازنده‌ای برای مدیریت علائم خود بیابند. با این حال، یک فرد ممکن است تروما (ضربه روحی) را در واکنش به هر رویدادی که از نظر جسمی یا احساسی تهدید کننده یا مضر می‌داند، تجربه کند.
یک فرد آسیب دیده می‌تواند طیف وسیعی از احساسات را هم بلافاصله پس از رویداد و هم در دراز مدت احساس کند. آن‌ها ممکن است احساس خستگی، درماندگی، شوک کننده یا در پردازش تجربیات خود دچار مشکل شوند. تروما همچنین می‌تواند علائم جسمی ایجاد کند.
تروما می‌تواند تأثیرات طولانی مدت بر سلامت فرد داشته باشد. اگر علائم همچنان ادامه داشته باشد و از شدت آن کاسته نشود، می‌تواند نشان دهد که این تروما به یک اختلال در سلامت روان تبدیل شده است که اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نامیده می‌شود.
آیا تروما می‌تواند مشکلات روانی ایجاد کند؟
تروما گاهی اوقات می‌تواند مستقیماً باعث ایجاد مشکلات روانی شود یا شما را در برابر ایجاد آن‌ها آسیب پذیرتر کند. این یکی از علل بالقوه همه مشکلات بهداشت روانی است. به سختی می‌توان تشخیص داد که کدام مشکل در اثر تروما ایجاد شده است.
برخی از شرایط نیز به عنوان نتیجه مستقیم روان‌زخم شناخته می‌شوند، از جمله اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال پیچیده استرس پس از سانحه (PTSD پیچیده).
تشخیص تروما و PTSD
برای تشخیص ترومای روحی، پزشک احتمالاً موارد زیر را انجام می‌دهد:
برای بررسی مشکلات پزشکی که ممکن است باعث علائم شما شوند، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
ارزیابی روانشناختی انجام می‌دهد که شامل بحث در مورد علائم و نشانه‌های شما و رویداد یا رویداد‌هایی است که منجر به آن‌ها شده.
از معیار‌های راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی استفاده می‌کند.
تشخیص تروما مستلزم قرار گرفتن در معرض رویدادی است که شامل تهدید واقعی یا احتمالی مرگ، خشونت یا آسیب جدی باشد. قرار گرفتن شما در معرض این‌ها می‌تواند به یک یا چند روش زیر رخ دهد:
شما مستقیماً این حادثه آسیب زا را تجربه کردید.
شما شخصاً شاهد رویداد ناگوار برای دیگران بودید.
یکی از نزدیکان شما تجربه کرده یا مورد تهدید قرار گرفته است و با شما درمورد آن صحبت کرده‌است.
اگر مشکلاتی که بعد از این قرار گرفتن در معرض بیش از یک ماه ادامه یابد و مشکلات قابل توجهی در توانایی شما در عملکرد در محیط‌های اجتماعی و کاری ایجاد کند و بر روابط تأثیر منفی بگذارد ممکن است دچار PTSD شوید.
تشخیص-تروما
ترما می‌تواند منجر به PTSD شود، از این رو بهتر است در ابتدای راه برای درمان به روانشناس مراجعه کنید.
تروما چقدر شایع است؟
یک نظرسنجی جهانی بهداشت روان که توسط سازمان بهداشت جهانی انجام شد نشان داد که حداقل یک سوم از بیش از ۱۲۵۰۰۰ نفر از ۲۶ کشور مختلف، دچار تروما شده‌اند. اما این اعداد فقط برای مواردی است که گزارش شده. تعداد واقعی احتمالاً بسیار بیشتر است.
ترومای کودکی و خطر بروز تروما در بزرگسالی
آسیب‌های دوران کودکی می‌تواند ناشی از هر چیزی باشد که احساس ایمنی کودک را مختل می‌کند، از جمله:
محیط ناپایدار یا ناامن
جدایی از والدین
بیماری جدی
روش‌های مداخله‌ای پزشکی
سوء استفاده جنسی، جسمی یا کلامی
خشونت خانگی
بی‌توجهی.
تجربه تروما در دوران کودکی می‌تواند منجر به یک اثر شدید و طولانی مدت شود. هنگامی که آسیب‌های دوران کودکی برطرف نمی‌شود، احساس ترس و درماندگی به بزرگسالی منتقل می‌شود و زمینه را برای آسیب‌های بیشتر فراهم می‌کند. با این حال، حتی اگر صدمه شما سال‌ها پیش اتفاق افتاده باشد، گام‌هایی وجود دارد که می‌توانید برای غلبه بر درد، یادگیری اعتماد و ارتباط مجدد با دیگران و بازگرداندن حس تعادل احساسی خود را انجام دهید.
کودک چگونه به ترومای روانی و احساسی واکنش نشان می‌دهد؟
ترومای دوران کودکی رویدادی است که توسط یک کودک تجربه می‌شود و زندگی یا سلامت بدن او را تهدید می‌کند. به عنوان مثال، سوء استفاده جسمی یا جنسی می‌تواند برای کودکان آزاردهنده باشد.
هنگامی که کودکی مبتلا به تروما می‌شود ممکن است واکنش‌هایی را نشان بدهد که قبلا آن را بروز نداده. ممکن است کودکان کم سن و سال رخت خواب خود را خیس کنند یا کودکان بزرگتر گوشه گیر شوند.
احساس گناه می‌کند
گاهی اوقات کودک با خود فکر می‌کند در حادثه‌ای که اتفاق افتاده او مقصر است و احساس گناه می‌کند. شما باید با او صحبت کنید و به او این اطمینان را بدهید که بروز حادثه تقصیر او نیست و شما تنهایش نخواهید گذاشت. کودکی که دچار تروما شده ممکن است دچار اختلالات خواب شود، کابوس ببیند و نصف شب از خواب بپرد یا حتی شب‌ها دی به خواب رود و از تاریکی بترسد. او احساس بی پناهی می‌کند. شما به عنوان والدِ کودک باید اطمینان حضورتان را به او القا کنید و خیالش را راحت کنید که همیشه حمایتش می‌کنید و تنهایش نمی‌گذارید.
چه زمانی برای درمان تروما باید به متخصص مراجعه کرد؟
بهبودی از تروما زمان می‌برد و هرکسی با سرعت خود بهبود می‌یابد. اما اگر ماه‌ها سپری شده و علائم شما کاهش نیافته است، ممکن است به کمک یک متخصص تروما نیاز داشته باشید.
در صورت وجود موارد زیر از متخصص کمک بگیرید:
مشکلِ عملکرد در خانه یا محل کار
از ترس شدید، اضطراب یا افسردگی رنج می‌برید
قادر به ایجاد روابط نزدیک و رضایت بخش نیستید
تجربه خاطرات وحشتناک، کابوس‌ها، یا فلاش بک‌ها
اجتناب بیشتر و بیشتر از هر چیزی که شما را به یاد تروما می‌اندازد
از نظر احساسی بی حس و بی‌ارتباط با دیگران
استفاده از الکل یا مواد مخدر برای احساس بهتر.
کار با تروما می‌تواند ترسناک، دردناک و به طور بالقوه آسیب‌زا باشد، بنابراین این کار درمانی بهتر است با کمک یک متخصص ترومای با تجربه انجام شود. یافتن درمانگر مناسب ممکن است مدتی طول بکشد. بسیار مهم است که درمانگری که انتخاب می‌کنید تجربه درمان تروما را داشته باشد. اما کیفیت رابطه با درمانگر شما به همان اندازه مهم است. یک متخصص تروما را انتخاب کنید که احساس راحتی می‌کنید. اگر احساس امنیت، احترام یا درک نمی‌کنید، یک درمانگر دیگر پیدا کنید.
از خودت بپرس:
احساس راحتی می کنی که مشکلاتت را با درمانگر در میان بگذاری؟
احساس می‌کردی که درمانگر متوجه شده در مورد چه چیزی صحبت می‌کنی؟
نگرانی‌هایت جدی گرفته شد یا به حداقل رسید یا برطرف شد؟
با شما مهربان و محترم رفتار می‌شد؟
می‌توانید به درمانگر اعتماد کنید؟
صحبتهای دکتر معصومه حاتمی درباره تروما و راهکار