دو نیمکره مغز بسیار شبیه هم هستند، ولی تفاوت‌های شایانی در شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات دارند. هر نیمکره، وظایف خاص خودش را به عهده دارد اما عملکرد آنها مستقل از دیگری نیست.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما مغز و افزایش اتصالات آن پس از تولد تا نوجوانی، امکان یادگیری را در انسان میسر می‌کند. اما معمولا پس از نوجوانی این عضو حساس بدن، دست به هرس سیناپسی می‌زند و از آن پس دیگر فقط در زمینه‌هایی که تا نوجوانی به آن بیشتر پرداخته شده، تمایل نشان می‌دهد. اینجاست که به پدر و مادرها گفته می‌شود کودک شما در زمینه‌ای خاص استعداد دارد.
پس مشخص است که در شکل‌گیری استعداد کودک، ژنتیک و تا حد زیادی محیط دخالت دارد. اما معمولا اکثر پدر و مادرها با این شکایت به دفتر مشاوره مراجعه می‌کنند و نگرانند که چرا کودکشان نارسایی در تکلم، نوشتن یا خواندن نشان می‌دهد؟ در واقع وقتی غلبه طرفی مغز شکل نمی‌گیرد، این مشکلات پیش می‌آید. با هم ببینیم غلبه طرفی چیست و چطور تشخیص داده و درمان می‌شود.
مغز؛ اندام‌حیاتی
مغز در انسان مرکز تفکر، کنترل رفتار، احساسات و کارکرد اوست. وزن مغز کمی بیش از ۱ کیلوگرم است و چیزی در حدود ۱۰۰ میلیارد نورون و ۱۰۰ تریلیون مسیر دارد.
بخش‌های مختلف مغز با فیبرهای عصبی به هم متصل‌اند. جسم پینه ای عضوی از مغز است که این دو نیمکره را به هم مرتبط می‌کند که از طریق آن از فعالیت های یکدیگر آگاه می شوند. اگر سانحه‌ای به اتصال بین دو نیمکره مغز آسیب بزند، مغز باز هم می‌تواند کار کند. ولی این آسیب معلولیت‌هایی به دنبال دارد. نیمکره راست مغز، طرف چپ بدن و نیمکره چپ مغز طرف راست بدن را کنترل می‌کند.
تغییر ناپذیر
تعداد سلول های عصبی مغز پس از تولد دیگر تغییر نمی‌کند و فقط اتصالات آن افزایش می یابد که همین موضوع به شکل دهی بهتر و کارایی بیشتر مغز می‌انجامد. مغز انسان از بدو تولد دائماً در حال بازآرایی خود است. سیناپسها به سرعت تشکیل می‌شوند و ارتباطات قسمت های مختلف بدن با هم و با مغز به شکل تصاعدی افزایش می‌یابد. بنا به مهارت هایی که فرد در طول رشد خود کسب می‌کند، این سیناپس ها یا اتصالات، امکان رشد و توسعه پیدا می‌کنند. مغز به سرعت با تغییرات خود را سازگار می‌کند. چه این تغییرات جسمی باشند چه عاطفی.
اما گاهی پیش می‌آید که در دوران کودکی، بعضی مهارت ها با تأخیر یا به نادرستی خودشان را نشان می‌دهند که در اینصورت غلبه طرفی در کودک بررسی می‌شود.
شاید واژه چپ پا یا راست پا در مورد فوتبالیست‌ها به گوشتان آشنا باشد. فوتبالیستی که می‌تواند با یک سمت خود توپ را کنترل کند یا اینکه در مرحله‌ای از رشد شاهد هستیم که کودک قاشق را فقط با یک دست خود می‌گیرد. همین مثال ها، غلبه طرفی مغز را به ما نشان می‌دهند. تحقیقات علمی به ما می‌گوید که کودکان در سنین ۶ تا ۹ سال آگاهی بیشتری بر حرکات دو طرف بدن خود دارند.
چپ و راست مغز
بعضی کارها مثل دیدن و شنیدن را، هر دو قسمت مغز کنترل می‌کنند؛ مهارت هایی هم هستند که توسط یکی از دو نیمکره مغز هدایت می شوند.
پس از شکل گیری مغز در دوره جنینی و تکمیل ساختمان آن در کودکی، ساختمان مغز به سمتی می‌رود که یک طرف آن بر طرف دیگر غلبه پیدا می‌کند.
تقدم در استفاده از دست یک توانایی غریزی است و حتی زمانی که نوزاد در رحم مادر است نیز این موضوع قابل تشخیص است. بعضی از نوزادان از هفته ۱۵ بارداری شست دست راست یا چپ خود را می‌مکند.
راست یا چپ؟
بطور طبیعی در بیشتر آدم ها طرف راست بدن، طرف غالب است. یعنی راست دست هستند و از چشم و گوش و پای راست خود بیشتر استفاده می‌کنند. در تعدادی غلبه چپ دیده می‌شود و در برخی هم برتری با یک سمت نیست و برخی اندام ها طرف راست و برخی طرف چپ برتری نشان می‌دهند.
برتری جانبی مغز می‌تواند کارایی فرد را افزایش دهد و البته همیشه مشکل ساز نیست.
چگونه تشخیص می‌دهند؟
توپی را به فاصله دو متری از کودک قرار می‌دهند و از او می خواهند توپ را شوت کند. اینکه با کدام پا توپ را شوت می‌کند، سمت غالب او را نشان می‌دهد. از کودک میخواهند لی لی کند. پایی که او استفاده می‌کند، پای برتر است.
کاغذی را لوله می‌کنند و از کودک میخواهند مثل یک دوربین با آن اجسام را ببیند، چشمی که استفاده می‌کند، چشم سمت برتر اوست.
گوش غالب
برای تشخیص سمت برتر گوش، بهترین وسیله تیک تاک ساعت است. ساعت مچی یا شماطه دار را به کودک می‌دهند و از او میخواهند به تیک و تاک آن گوش باهد، اینکه ساعت را به کدام گوشش نزدیک می‌کند، تعیین کننده گوش سمت غالب اوست.
دست غالب
درمانگر برای تشخیص دست غالب معمولا از مشاهدات پدر و مادر می پرسد و اینکه با کدام دست قاشق یا مداد به دست می‌گیرد. اما اگر نتواند از روی آنها به تشخیص برسد، یک نخ و سوزن پلاستیکی به کودک می‌دهد و توجه می‌کند که کودک نخ را با کدام دست عبور می‌دهد.
برتری با کدام طرف است؟
درمانگر پدر و مادر را راهنمایی می‌کند که اگر سه اندام برتری راست نشان دادند و یکی چپ، تلاش کنند با انجام تمریناتی، اندام‌چپ برتر هم به سمت راست غلبه پیدا کند.
وقتی دو اندام به راست، دو اندام به چپ متمایل بود، سعی می‌شود که برتری را در سمتی تعیین کند که دست او در آن سمت قرار دارد.
روانشناس چه می‌کند؟
در این مرحله نقش روانشناس کودک اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. چرا که او می‌تواند کمک کند تا والدین بررسی کنند کدامیک از فعالیت های طراحی شده به صورت تمرین و بازی، مناسب کودک شماست.
گاه اجبار نادرست و ارایه تمرین‌ها به شکلی نامناسب با روحیه و روان کودک، سبب آسیب‌های جبران ناپذیر می‌شود که پیشرفت تحصیلی، رشد روانی، رفتاری و … کودک را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد و چه بسا شرایط را بدتر هم می‌کند.
منبع : روزنامه اطلاعات