ماه رمضان با رفتن به مسجد خود را به خدانزدیکتر حس می کردیم چرا که در خانه یاری بودیم که به دیدن ما مشتاق بود.
رفت و آمد زیاد به مسجد و اقامه نماز جماعت در آرام کردن قلبمان از آن و یادگیری احکام دین و معارف از اموری است که مایه خشنودی خداوند سبحان است.
مسجد یکی از شاخص‌هایی است که عرفان حقیقی و مورد تایید مکتب اهل بیت را از عرفان‌های کاذب و پوچ و خیالی ممتاز می‌کند. مومن اگر بخواهد رشد کند جایش در مسجد و خانه خداست که رشد پیدا می‌کند و به ثمر می‌رسد.
لزوم حفظ ارتباط با مسجد، بعد از ماه رمضان
مرحوم آیت الله پهلوانی رضوان الله تعالی علیه در یکی از کلماتشان می‌فرمایند: "در دین اسلام مسجد محل عبادت خالصانه و حضور و خشوع و تضرّع در برابر خداوند به مقتضای فطرت انسانی و زانو زدن در برابر قدرت لایزال احدی است.
حضور در مسجد و راز و نیاز مقتضای فطری
" یعنی آن کسی که به مسجد می‌آید و در مسجد حضور پیدا می‌کند و راز و نیاز و عبادت خاضعانه و خاشعانه و تضرّع دارد، این در حقیقت به مقتضای فطرت توحیدی خودش عمل می‌کند. این یک بیان از این بزرگوار است که در کلمه ۱۸۱ کتاب "عید وصال" آمده.
ایشان در کلمه ۶۹۶ می‌فرمایند: "و مسلمان برای این به مسجد می‌رود [خوب دقت بفرمایید]و مسلمان برای این به مسجد می‌رود که از تعلقات دنیوی گسسته شود و با تمام وجود، در عبادتش، خدا را مدّ نظر قرار دهد.
" یعنی انسان می‌آید به مسجد، وقتی که برمی گردد، باید از تعلقات دنیوی اش کاسته شود. این خاصیّت مسجد است. اگر کسی رفت و آمد به مسجد دارد، ولی می‌بیند که تعلقات پررنگ‌تر شد، باید بداند که بهره خودش را از مسجد، آن طور که شایسته و بایسته است نمی‌برد. این هم بیان دوم ایشان.
مسجد را خانه خودتان قرار دهید
اما معنایش این نیست که انسان خانه خودش را رها کند و در مسجد ساکن شود. استاد بزرگوار، مرحوم آیت الله پهلوانی در ذیل این فراز می‌فرمایند: "این تعبیر و یتّخذَ المسجدَ بیتا، کنایه از رفت و آمد زیاد به مسجد و اقامه نماز جماعت در آن و یادگیری احکام دین و معارف از اهل آن و دیگر اموری است که مایه خشنودی خداوند سبحان است. "
کارکرد مسجد
از امیرالمومنین صلوات الله وسلامه علیه نقل شده: "الْجَلْسَةُ فِی الْجَامِعِ" نشستن در مسجد جامع "خَیْرٌ لِی مِنَ الْجَلْسَةِ فِی الْجَنَّةِ" برای من بهتر است از نشستن در بهشت. خیلی روایت مهمی است. اینجا، چون ممکن است انسان تعجب کند.
در مسجد نشستن از نظر امام علی علیه السلام
حضرت بیانی دارند، می‌فرمایند: "لِأَنَّ الْجَنَّةَ فِیهَا رِضَی نَفْسِی" بهشت خشنودی من را در پی دارد و رضایت نفس من حاصل می‌شود. "وَ الْجَامِعَ فِیهِ رِضَی رَبّی"، اما در مسجد جامع نشستن خشنودی خدا را دارد. خدا خشنود می‌شود. خب این راه را به ما یاد می‌دهد که انس ما با خانه خدا و مسجد تا چه اندازه باید باشد.
مومن در مسجد، مثل ماهی است در دریا
آیت الله قاضی به شاگردانشان توصیه کردند: "بر شما باد به زیارت مشهد اعظم که مراد همان حرم مطهر امیرالمومنین و قبر نورانی آن بزرگوار صلوات الله و سلامه علیه است؛ و نیز سائر مشاهد مشرّفه اهل بیت علیهم السلام و مساجد معظّمه مانند مسجد الحرام، مسجد النّبی، مسجد کوفه، مسجد سهله و به طور کلی هر مسجدی از مساجد. "
مرحوم آقای قاضی می‌فرمایند: "زیرا مومن در مسجد همانند ماهی است در آب دریا" این یعنی چه؟ خیلی حرف در آن خوابیده. ماهی اگر بخواهد رشد کند، جایش کجاست؟ جایش دریاست. سالک اگر بخواهد رشد کند جایش در مسجد و خانه خداست که رشد پیدا می‌کند و به ثمر می‌رسد. انس با مسجد. ماهی را اگر از آب بگیرند از بین می‌رود، ساقط می‌شود، تباه می‌شود. اگر ارتباط انسان با خانه حضرت حق قطع شود، کم رنگ شود، انسان آسیب می‌بیند.
اهمیت و اثر ارتباط با مسجد در کلام خدا
۱. یاد خدا؛ از آن جا که مسجد عبادتگاه عاشقان حق و تجلى گاه عشق و محبت اوست، یکى از مهم‌ترین فواید ارتباط با این کانون معنوى «ذکر» و یاد خداست؛ قرآن کریم در این باره مى‌فرماید: «فى بُیوتٍ اذِنَ اللّٰهُ ان تُرفَعَ و یُذکَرَ فیهَا اسمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فی‌ها بِالغُدُوِّ و الآصال؛ ۱ در خانه‌هایى که خدا رخصت داده که [قدر و منزلت]آن‌ها رفعت یابد و نامش در آن یاد شود. در آن خانه‌ها هر بامداد و شامگاه او را نیایش مى‌کنند.»
۲. تقویت ایمان؛ خداوند مى‌فرماید: «اِنَّما یَعمُرُ مَساجِدَ اللّٰهِ مَن آمَنَ بِاللّٰهِ والیَومِ الآخِرِ و اقامَ الصَّلٰاةَ و آتَى الزَّکاٰةَ و لَم یَخشَ الَّا اللّٰهَ؛ ۲ مساجد خداوند را تنها کسانى آباد مى‌کنند که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز بر پا داشته و زکات داده و از چیزى جز خدا نترسیده‌اند.» با توجه به این که «آباد ساختن مساجد» تنها به معنى ساختمان و تأسیسات آن نیست، بلکه مفهوم آن شامل اجتماع و شرکت و ارتباط با مسجد است، روشن مى‌شود که ارتباط با این کانون عبادى، باعث تقویت ایمان به خدا و ایمان و روز رستاخیز شده و باید افزون بر پیوند فرد با خدا به وسیله نماز، باعث پیوندش با خلق خدا به وسیله پرداخت زکات باشد و یکى دیگر از آثارش، توحید در ترس از خداست؛ یعنى جز از خدا نترسیدن.
۳. پاکیزگى روح و روان؛ قرآن در این باره مى‌فرماید: «لَمَسجِدٌ اسِّسَ عَلَى التَّقوىٰ مِن اوَّلِ یَومٍ احَقُّ ان تَقومَ فیهِ فیهِ رِجالٌ یُحِبّونَ ان یَتَطَهَّروا واللّٰهُ یُحِبُّ المُطَّهِّرین؛ ۳ مسجدى که از روز نخستین بر پایۀ تقوا بنا شده، شایسته‌تر است که در آن به عبادت بایستى؛ در آن، مردانى هستند که دوست دارند خود را پاک سازند و خداوند کسانى را که خواهان پاکى اند دوست مى‌دارد.»
۴. اتّحاد میان مسلمانان؛ این نکته از مذمّت و نکوهش خداوند متعال نسبت به مسجد ضرار استفاده مى‌شود، آن‌جا که مى‌فرماید: «و الَّذینَ اتَّخَذوا مَسجِدًا ضِرارًا و کُفراً و تَفریقاً بَینَ المُؤمِنینَ... کسانى که مسجدى اختیار کردند که مایۀ زیان رساندن به مسلمانان و تقویت کفر و تفرقه افکنى میان مؤمنان است» پس مسجد باید کانون وحدت باشد نه عامل تفرقه.
۵. یادگیرى احکام دین؛ مسجد محلى است که احکام و مسائل دینى بیان مى‌شود. کسانى که با مسجد ارتباط دارند و در جلساتى که آن‌جا بر پا مى‌شود شرکت مى‌کنند بهتر و بیشتر از دیگران از احکام و مسائل دینى آگاهند.
در حدیثى از امام صادق علیه السلام مى‌خوانیم: کسى که همواره با مسجد در ارتباط باشد دست‌کم با یکى از این سه چیز به خانه‌اش برمى‌گردد: یا دعایى که به درگاه خدا مى‌کند و خداوند با آنْ او را به بهشت مى‌برد، یا دعایى مى‌کند که به سبب آنْ خداوند بلاى دنیا را از او بر مى‌گرداند و یا برادرى که در راه خداى عزّ و جل از وجودش بهره‌مند مى‌شود.»
و در حدیث دیگرى، از امام على علیه السلام آمده است: «هر که به مسجد رفت و آمد کند به یکى از این هشت چیز دست یابد: یا برادر دینى سودمند، یا دانشى جدید، یا آیتى محکم و استوار، یا رحمتى منتظره، یا سخنى که او را از هلاکت برهاند، یا شنیدن جمله‌اى که او را به راه راست هدایت کند، یا آن که گناهى را از ترس یا شرم ترک گوید.»
معروف‌ترین آیه مسجد در قرآن
معروف‌ترین آیه‌ای که در مورد مساجد نازل شده آیه ۱۸ سوره توبه است که می‌فرماید: «إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَی الزَّکَاةَ وَلَمْ یَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسَی أُولَئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِینَ؛ مساجد خدا را تنها کسانی آباد می‌کنند که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و نماز برپا داشته و زکات داده و جز از خدا نترسیده‌اند پس امید است که اینان از راهیافتگان باشند».
بیشتر بخوانید:اولویت در کار فرهنگی توجه به قرآن و عترت است
خادمان مساجد به غیر از خدا از کسی ترس ندارند
کسانی به آباد کردن مسجد اقدام می‌کنند که نه تنها از نظر اعتقادی مومن به خدا و روز قیامت باشند، بلکه از نظر عملی هم نماز را به پا دارند و اموالشان را در راه خدا انفاق کنند. در اصل در این آیه صفات خادمان مساجد را بیان می‌کند که افرادی هستند که هرگز به غیر از خدا از هیچ کسی نمی‌ترسند و همه کارشان برای خداست و به دیگران هم توجهی ندارند که آیا به عملشان امتیاز و نمره‌ای می‌دهند یا نمی‌دهند. آیه می‌فرماید چنین فردی با این اعتقادات و اعمال فردی و اجتماعی قطعاً امید است که از هدایت یافتگان باشد.
عمران مساجد شامل چه مواردی است؟
سخنان حجت الاسلام نظافت درباره ارتباط با مسجد
منابع: حوزه، مشرق