جذابیت فضای مجازی و لذت بخش بودن آن قابل انکار نیست اما اگر روی سلامت روان شما تاثیر بگذارد ؟
اولین کاری که پس از بیدار شدن از خواب انجام می‌دهید چیست؟ آیا به سرعت گوشی خود را چک می‌کنید؟
آیا شب هنگام خواب، گوشی به دست می‌خوابید؟ در طول روز به طور مداوم اینستاگرام و تلگرام و واتساپ خود را چک می‌کنید؟
اینترنت و شبکه‌های اجتماعی امروزه نقش بسیار پر رنگی را در زندگی روزمره ما ایفا می‌کنند.
از آموزش‌های گوناگون در زمینه‌های درسی و پژوهشی و غیر علمی گرفته تا ارتباطات بین اشخاص و برطرف کردن نیاز‌های اولیه، اینترنت همیشه ضروری بوده و خواهد بود.
استفاده از شبکه‌های اجتماعی آن‌چنان گسترده شده است که اغلب مردم قبل از خواب نیز از آن استفاده می‌کنند.
نظر کارشناسان درباره تاثیر فضای مجازی
کارشناسان معتقدند ارتباطات اجتماعی از طریق شبکه‌های مجازی و اینترنت بسیار ضعیف‌تر از ارتباطات واقعی است و در دراز مدت به انزوای اجتماعی، افسردگی و به خطر افتادن سلامت روان افراد می‌انجامد.
سلامت روان چیست؟
از دید کارشناسان سلامت روان مفهومی است که چگونگی تفکر، احساس و عملکرد ما را در مواجهه با موقعیت‌های زندگی نشان می‌دهد.
سلامت روان در واقع همان رفتار موزون و هماهنگ با جامعه، شناخت و پذیرش واقعیت‌های اجتماعی و قدرت سازگاری با آن‌ها و ارضای نیاز‌های خویشتن به طور متعادل است.
تعریف سازمان جهانی بهداشت از سلامت روان
طبق این تعریف سلامت روان شامل آسایش ذهنی، احساس خودتوانمندی، خود‌مختاری، کفایت، درک همبستگی بین نسلی و شناخت توانایی خود در محقق کردن ظرفیت‌های عقلی و هیجانی خویش است.
رسانه‌های اجتماعی چه تاثیری بر مغز انسان می‌گذارند؟
کاهش تمرکز
تحقیقات نشان می‌دهد زیاده‌روی در استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای حافظه، به‌خصوص حافظه تعاملی، مضر است. این حافظه تصمیم می‌گیرد چه اطلاعاتی برای ذخیره کردن در مغز مهم‌تر هستند و چه اطلاعاتی نیازی به نگهداری ندارند.
یکی از مهم‌ترین تأثیرات شبکه‌های اجتماعی در زندگی روزمره کاهش تمرکز افراد است.
از آنجا که مردم وقت زیادی را در دنیای مجازی می‌گذرانند، قدرت تمرکز ذهن آن‌ها به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
کاهش اعتماد‌بنفس
همه‌ی انسان‌ها ممکن است در برخی از ویژگی‌های خود احساس کمبود داشته باشند. برخی با صراحت درباره آن‌ها صحبت می‌کنند، برخی از صحبت درباره‌ی این نقاط ضعف می‌پرهیزند.
با این حال مقایسه کردن خود با دیگران از طریق دنبال کردن عکس‌هایی که دیگران در صفحات اجتماعی خود به نمایش می‌گذارند یا پیگیری روابط عاطفی دیگران از طریق به اشتراک‌گذاری استوری‌ها و استاتوس‌ها در فرد سبب ایجاد احساس تزلزل می‌شود.
طی مطالعات صورت گرفته در دانشگاه کپنهاگ بسیاری از مردم از حسادت فسیبوکی رنج می‌برند.
در حالیکه افرادی که زمان کمتری را در فضای مجازی سپری می‌کنند از زندگی خود احساس رضایت بیشتری می‌کنند.
اختلالات خواب
طبق مطالعات، افزایش استفاده از رسانه‌های اجتماعی قبل از خواب ارتباط معناداری با کیفیت پایین خواب دارد.
هنگامی که براساس آن‌چه در رسانه‌های اجتماعی می‌بینیم احساساتی مثل اضطراب یا حسادت را تجربه می‌کنیم هوشیاری ذهن ما بالاتر می‌رود و این مانع خواب می‌شود.
ضمن اینکه نور موبایل ترشح ملاتونین را سرکوب می‌کند. ملاتونین هورمونی است که به ما کمک می‌کند احساس خستگی کنیم و برای خواب آماده شویم.
کاهش ارتباط انسانی
برقراری روابط انسانی سالم بین انسان‌ها بسیار مهم است، اما زمانی که نوع ارتباط ما صرفاً به اینترنت و موبایل‌هایمان ختم می‌شود و با چهره‌های دیجیتالی افراد بیشتر از شخصیت‌های واقعی آن‌ها ارتباط داشته باشیم برقراری ارتباط سالم و موثر دشوار می‌شود.
"استینا سندرز "مدل سابقی که در اینستاگرام خود ۱۰۷۰۰۰ فالوور دارد بیان می‌کند که گاه در فضای مجازی احساس تنهایی می‌کند. وی می‌گوید گاه دیدن دوستانم در یک مهمانی که من به آن دعوت نشده‌ام در فضای مجازی من را دچار اضطراب می‌کند و همین باعث ایجاد احساس تنهایی در من می‌شود.
اعتیاد به اینترنت
این بیماری واقعاً بسیار جدی است و در بعضی موارد کشنده بوده است. ماهیت اعتیاد بسیار فراگیر است. هنگامی که صحبت از اینترنت باشد، این اعتیاد می‌تواند به چیز‌های زیادی پیدا شود. از تایپ کردن گرفته تا بازدید از اتاق‌های گپ‌زنی، خرید آنلاین یا بازی‌های چند نفره.
اعتیاد به اینترنت آنقدر جدی و واقعی است که مراکز بازپروری برای آن به وجود آمده است. به طور مثال، بر اساس مقاله‌ای که در نیویورک تایمز منتشرشده، مراکز بازپروری معتادان اینترنت در کره جنوبی با استفاده از مدرسان نظامی به معتادان تمرین‌های بدنی نسبتا شدید شبیه تمرین‌های نظامی می‌دهند، نشست‌های گروهی با مشاور برگزار می‌کنند و کارگاه‌های روان درمانی برای معتادان ترتیب می‌دهند. مساله اعتیاد به اینترنت در کره جنوبی در سال‌های اخیر به صورت یک مساله ملی در آمده و میزان مرگ و میر ناشی از خستگی و از پا افتادگی پس از انجام بازی‌های آنلاین روز به روز در حال افزایش است.
جوانان و نوجوانان مبتلا به اعتیاد اینترنتی در طول زمان دچار تغییرات ساختاری در قشر خاکستری مغز می‌شوند که کیفیت یادگیری و روند تحصیلی آن‌ها را مختل می‌کند.
لذت نبردن از زندگی واقعی
خیلی از ما زمان بسیار زیادی را صرف گرفتن یک عکس بدون نقص از یک پدیده‌ی زیبا می‌کنیم در حالی که فراموش می‌کنیم که از دیدن آن زیبایی با چشمان خود لذت ببریم.
کاهش مهارت‌های اجتماعی
افرادی که زمان کمتری از اینترنت استفاده می‌کنند ارتباط بیشتر و بهتری با اعضای خانواده برقرار می‌کنند. همین طور استفاده‌ی زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است.
کاهش هوش کلامی
برخلاف تصور عموم پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کودکان دهه‌ی جدید در زمینه‌ی توانایی‌های فیزیکی و به لحاظ هوش غیرکلامی از کودکان دهه‌های قبل ضعیف‌تر هستند.
افسردگی
متأسفانه شاهد این اتفاق هستیم که کودکان و نوجوانان به لحاظ رفتاری چارچوب‌پذیر نیستند و شاهد بروز رفتار‌های ناهنجار بسیاری در نوجوانان هستیم که این اتفاق قطعاً نشانه‌ای از بروز اختلال روانی و افسردگی است.
از آنجایی که افراد در فضای مجازی بیشتر اوقات درحال دیدن قسمت‌های خوب و شاد زندگی دیگران هستند، در صورتی که فرد پیش زمینه افسردگی را داشته باشد، ممکن است در مواجهه با مشکلات زندگی، دست به مقایسه خود با خوشی دیگران بزند و دچار غم و ناامیدی شده و در موارد شدید به افسردگی دچار شود.
خشم اینترنتی
با وجودی که ممکن است خشم اینترنتی به خودی خود برای سلامتی افراد مضر نباشد، اما می‌تواند به آزار اینترنتی و حتی به خشونت بینجامد.
بر اساس مطالعه‌ای که از سوی شرکت نمایه‌گذاری بریتیش وب صورت گرفته، ۶۸ درصد از ۲۰۰ نفر افراد مورد مطالعه گفته‌اند که برای آن‌ها در انتظار دریافت اطلاعات ماندن از وب، استرس‌زاتر از گذراندن یک آخر هفته با پدر و مادر همسرشان است و ۳۸ درصد گفته‌اند که استرس‌زاتر از ماندن در ترافیک خیابان است.
یکی از محل‌های بروز خشم اینترنتی در بخش اظهار نظر‌های وب‌نوشت‌ها، ویدیو‌های یوتیوب یا نظرگاه وبگاه‌هاست. اگر به بخش اظهار نظر‌ها نگاهی بیندازید، خیلی طول نمی‌کشد تا به کلمات زشت و ناپسند بر بخورید.
شاید ماهیت گمنام اینترنت، افراد را ترغیب می‌کند که هرچه در فکر دارند را بیان کنند. اما نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که این مسأله واگیردار است اظهار نظر خشمگینانه شما دیگران را خشمگین می‌کند و این چرخه همین‌طور ادامه می‌یابد.ابتلا به سندروم اردک و امکان دست زدن به خودکشی
تا به حال شده به شنا کردن اُردک در آب دقت کنید؟ ما تنها قسمتی از بدن اردک را می‌بینیم که به آرامی بر روی آب در حال حرکت است، درحالیکه متوجه تقلای او با تلاش پاهایش و تکان دادن‌های مدام آن نمی‌شویم آنطور که در آب حرکتش را کند و تند می‌کند.
اصطلاح «سندروم اُردک» توسط پژوهشگران دانشگاه استنفورد پس از بررسی پست‌های مجازی چند دانشجو که خودکشی کرده بودند، ابداع شد.
دانشجویانی که در آن مقطع خودکشی کردند، همگی تصاویری شاد یا نقل‌قول‌هایی اُمید بخش از خود منتشرکرده بودند که به ظاهر نشان می‌داد، آنان بسیار شاد و خوشبخت هستند، در صورتی که خارج از شبکه‌های مجازی و در دنیای واقعی با مشکلات روحی زیادی دست به گریبان بودند.
آمار‌های بین المللی از ۸۰۰ هزار خودکشی کامل (فوت شده) در جهان خبر می‌دهند و طبیعتا آمار اقدام به خودکشی ۴ تا ۸ برابر شده و بسیاری از خودکشی‌ها تشخیص داده نمی‌شود.
حضور ایرانی‌ها در فضای مجازی
در کشور ما به دلیل اینکه آفت‌های فضای مجازی به خوبی بیان نشده، بار منفی آن بیشتر است.
متأسفانه درکشور میانگین حضور افراد جامعه در فضای مجازی چیزی در حدود ۵ الی ۶ ساعت است که این رقمی فاجعه‌بار است.
چه باید کرد؟!
عده‌ای برای جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی منع استفاده از فضای مجازی را توصیه می‌کنند، اما به اعتقاد روانشناسان این اشتباه‌ترین روش ممکن است، زیرا می‌تواند به عاملی تحریک‌کننده در گرایش بیشتر فرزندان به استفاده از اینترنت تبدیل شود.
همیشه ایجاد محدودیت سبب ایجاد حساسیت بیشتر می‌شود
بنابراین برای کاهش آثار مخرب فضای مجازی باید روش استفاده درست از این ابزار را به آنان آموزش دهیم؛ بنابراین رفتار صحیح والدین و ارائه‌ی راهکار‌هایی که بهترین گزینه برای اصلاح رفتارکودکان و نوجوانان است و جلوی لجبازی و حساسیت فرزندان را می‌گیرد موجب راهنمایی و همراهی آگاهانه آن‌ها می‌شود.
بیشتر بخوانید:خسارات جبران‌ناپذیر در صورت عدم مدیریت رسانه‌های جدید
راهکارهای کنترل حضور در فضای مجازی
ـ زمان استفاده از اینترنت را محدود کنید.
ـ به فرزندان خود بیاموزید آن‌چه در فضای مجازی می‌بینید یا می‌خوانید لزوماً درست و واقعی نیست.
ـ بر روی سایت‌هایی که مراجعه می‌کنند نظارت داشته باشید.
ـ با اطلاعات و تکنولوژی‌های جدید آشنایی داشته باشید، دور ماندن والدین از پیشرفت‌های جدید باعث ایجاد یک شکاف بین نسلی بین آن‌ها و فرزندان‌شان می‌شود.
ـ به فرزندانتان بیاموزید که ارتباط برقرار کردن در تالار‌های گفتگو با دیگران درست مانند صحبت کردن با غریبه‌هاست و باید همان احتیاط‌هایی که در این زمینه به کار می‌رود رعایت شود.
ـ به فرزندانتان بیاموزید که هرگز نباید اطلاعات شخصی و خانوادگی خود را در اینترنت در اختیار دیگران قرار دهید.
ـ هرگز با کسی که در تالار‌های گفتگو آشنا شده‌اند ترتیب ملاقات ندهند.ـ به فرزندانتان یاد بدهید که همان قوانینی که در ارتباطات واقعی رعایت می‌کنیم مانند پرهیز از ناسزاگویی، استفاده نکردن از مطالب رکیک و مبتذل و ... در دنیای مجازی و اینترنت نیز باید به کار گرفته شود.
ـ زمان‌هایی را اختصاص دهید و به همراه فرزندانتان از سایت‌های مختلف دیدن کنید و راجع به محتوای آن‌ها با یکدیگر صحبت کنید. در این صورت امکان نظارت شما بر فرزندانتان بهتر فراهم می‌شود.
تاثیر فضای مجازی بر روان از زبان دکتر مدرسی
منابع: ایلیاد، عصرایرانیان، پذیرش ۲۴