صله رحم یعنی دوستی با کسانی که به نوعی با شما فامیل هستند.
معجزات صله رحم در زندگی
دین اسلام و بزرگان و پیشوایان دینی توصیه های زیادی را برای تجربه یک زندگی خوب معرفی کرده اند زندگی خوبی که با صله رحم و حفظ و نگهداری روابط خویشاوندی میسر میشود.
باید بدانید برای افزایش طول عمر و رزق و روزی دین اسلام بر صله رحم تاکید بسیاری داشته است.
تاثیر صله رحم بر افزایش روزی و طول عمر
یکی از با ارزشترین و زیباترین اقدامات دینی و اخلاقی، دید و بازدید از اقوام و آشنایان و توجه به نزدیکان میباشد.
معجزات صله رحم
یکی از راههای مهم مهرورزی، ابراز محبت و همنوع دوستی برقراری ارتباط و به یاد داشتن اطرافیان میباشد پس با توجه به کارکرد مهم و اهمیت این واجب الهی در زندگی اجتماعی هر فرد برای گسترش دادن و تقویت این فرهنگ شایسته است با برطرف کردن و شناسایی آسیبهای پیش روی آن اسباب بهره مندی از این کار فرهنگی را فراهم کنیم.
دو واژه صِلِه و رَحِم مفهوم و معنای صله رحم در فرهنگ اسلامی را تشکیل داده اند. صله به معنی پیوستن دو چیز از ریشه «وصل» میباشد و معنی اصطلاحی صله رحم، ارتباط گرفتن و دیدار با اقوام و یاری رساندن به آنهاست.
کلمه «ارحام» نیز جمع کلمه «رحم» میباشد در واقع رحم به معنی محل نشو و نمای جنین در شکم مادر است، اما بعدها به معنای قرابت و خویشاوندی بکار برده شد.
همان طور که به ارزش و جایگاه صله رحم در روایات و آیات برای تقویت و حفظ بنیانهای اجتماعی و روابط خویشاوندی تاکید بسیاری شده است بی تفاوتی و ترک آن نیز در فرهنگ و منطق اسلامی یکی از بزرگترین و زشتترین گناهان کبیره محسوب میشود.
اهمیت صله رحم
خداوند متعال آشکارا افرادی که نسبت به این واجب دینی بی توجه هستند را نکوهش کرده و در آیه ۲۴ سوره رعد فرموده است: «آن کسانی که بشکنند پیمان خدا را پس از بستن آن و ببرند از آنچه خدا فرمان داده که پیوست باشد و فساد کنند در زمین، آنانند که لعنت از آن آنها است و بد خانمانی» و همچنین در آیه ۲۷ در بقره چنین آمده است: «آن کسانی که بشکنند عهد و پیمان خدا را پس از بستن آن و ببرند آنچه را خدا فرمان داده و فساد کنند در زمین هم آنانند زیان کاران».
به چه کسانی ارحام میگویند؟
خویشاوندی دو نوع نسبی و سببی است. خویشاوندی نسبی پیوندی است که از راه وحدت خون و رحم پیدا میشود. مانند پدر، مادر، خواهر، برادر، عمو، عمه، دایی، خاله، جد، جده و فرزندان آنان. خویشاوندی سببی از طریق ازدواج وزناشویی به وجود میآید مانند خویشاوندی میان زن وشوهر وخویشان دو طرف.
آیت الله سبحانی در زمینه دایره صله رحم میفرماید: در صله رحم مقصود ارحام نسبى است؛ تعیین حدود آن با عرف است. البته زمان و مکان نیز در تشخیص مصادیق مؤثر است؛ در اجتماعات کوچک چه بسا وابستگان دور جزو ارحام شمرده مى شوند ولى در اجتماعات بزرگ از ارحام شمرده نمى شوند. والله العالم
صله رحم اختصاص به بستگان پاک و با تقوا ندارد؛ یک وظیفه اخلاقی است، که نسبت به اهل گناه بلکه کفار هم ثابت است. چه بسا به برکت رفت و آمدهای بستگان صالح، فاجران هم راه صلاح پیش گیرند و تأثیر بپذیرند. حتی اگر این ارتباط تأثیری در رفتار ارحام بدکار نگذارد باز موظف به حفظ رابطه با آنها هستیم.
نقل شده است که؛ یکی از شیعیان از امام صادق (ع) پرسید: برخی خویشاوندانم خط و تفکر دیگری دارند، غیر از فکر و مرامی که من دارم. آیا آنان بر من حقی دارند؟ آنحضرت فرمود: «آری، حق قرابت و خویشاوندی را چیزی قطع نمیکند. اگر با تو همفکر و همعقیده باشند که دو حق بر تو دارند: یکی حق خویشاوندی، دوم حق اسلام و مسلمانی.
حتی اگر بستگان، مایه آزار انسان را هم فراهم کنند، باز حق گسستن پیوند را نداریم.
در حدیث آمده است:مردی خدمت رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله! من خویشاوندانی دارم که من با آنان پیوند میکنم و رابطه دارم، اما آنان آزارم میدهند. تصمیم گرفتهام آنان را ترک کنم. حضرت رسول فرمود: «آنگاه، خدا هم تو را ترک میکند!...» گفت: پس چه کنم؟ رسول خدا فرمود: «به کسی که محرومت کرده، عطا کن، با کسی که از تو بریده، رابطه برقرار ساز، کسی که بر تو ستم کرده، از او درگذر. هرگاه چنین کردی، خداوند پشتیبان تو خواهد بود».
از حضرت علی (ع) نقل شده که فرمود:
«با خویشاوندانتان پیوند و رفت و آمد داشته باشید، هر چند آنان با شما قطع رابطه کرده باشند». حتی اگر ارتباط ما با بعضی از خویشان و رفت و آمد به منزلشان باعث ناراحتی آنها شود و یا باعث اهانت به ما شود باز وظیفه صله رحم از بین نمیرود و در این صورت باید به روشهای دیگر که باعث چنین مشکلی نمیشود ارتباط حفظ شود؛ مثلاً بدون رفتن به منزل آنها تلفنی حال آنها را جویا شویم و یا حتی غیر مستقیم به آنها توجه داشته باشیم و از دیگران احوال آنان را بپرسیم یا غیر مستقیم به آنان کمک کنیم چه کمکهای مالی و چه حمایت زبانی از آنان در مقابل دیگران. به هر حال؛ نباید با ارحام مثل غریبهها رفتار کرد و با وجود تمام بیمحبتیها به هر نحو ممکن در مواقع مختلف ارتباط خود با آنان را نشان دهیم.
بله، در صورتی که صله رحم باعث ضرر دنیایی یا دینی شود. باید به حدی که ضرر ندارد تغییر کند.
نوع اول صله رحم به وسیله جان است.
مثل شهدای گرانقدر دفاع مقدس که با جان خودشان نسبت به ملت و به صورت خاص نسبت به خانواده و پدر و مادر خویش، صله رحم کردند یا مثل از خود گذشتگی حضرت ابوالفضل العباس سلام الله علیه که با نثار جان خویش نسبت به اباعبدالله الحسین علیهالسلام و خانوادهاش صله کردند. این نوع صله رحم بالاترین نوع صله رحم است.
نوع دوم صله رحم، صله مالی است.
گاهی در اقوام، افرادی هستند که احتیاجات مالی دارند که ما باید صله مالی به آنها داشته باشیم به خصوص ایام عید نوروز که باید به این نوع از صله توجه بیشتری داشته باشیم.
در این مورد حضرت امیر المومنین علی علیهالسلام میفرمایند: هر کسی مالی دارد و خداوند در مال او توسعه داده وظیفهاش است که با همین مال نسبت به خویشان خود صله کند.
نوع سوم صله رحم از طریق کمک فکری است.
ممکن است بعضی افراد در بستگان ما باشند که بر سر دو راهی قرار گرفته باشند و احتیاج به مشورت و هم فکری دارند، در این مواقع صله رحم ما باید با مشورت و هم فکری باشد.
نوع چهارم صله رحم، صله رحم عاطفی است.
ممکن است افرادی باشند که احتیاج به کمک عاطفی ما داشته باشند و از این جهت بر ما لازم باشد که با آنها صله داشته باشیم.
نوع پنجم صله رحم این است که نسبت به خویشان، اذیت و آزار نداشته باشیم. یعنی با زبان و رفتار و قلم خود و حتی با نگاه خود، آزاری به اطرافیان نرسانیم و با تهمت، غیبت و بعضی اعمال ناشایست دیگر، روحیه آنها را جریحه دار نکنیم.
صله رحم دارای آدابی است که نیاز است مهمانان نسبت به آن توجه لازم را داشته باشند. عدم هماهنگی قبلی با میزبان، مهمانی خارج از وقت مرسوم، به سختی انداختن میزبان به انحای مختلف و ... از چالشهای مهم دید و بازدیدها محسوب میشود؛ لذا خودداری از هرگونه آزار و اذیت نه تنها بر ثواب صله رحم میافزاید بلکه باعث تألیف و نزدیکی قلوب میشود. در این باره امام صادق (ع) فرمود: "برترین چیزی که با آن صله ارحام انجام میگیرد، خودداری کردن از آزار و اذیّت آنان است."
چه آسیبهایی پیش روی صله رحم است؟
۱- اسراف و زیاده روی و تجملات
گرفتار شدن در تجملات و اسراف از جمله آسیبهایی است که در مجالس صله رحم پیش میآید این روال نامناسب و آسیب زا منجر میشود نقش دید و بازدید رفته رفته کمرنگ شود چرا که چشم و هم چشمی باعث شده افراد خواستار برگزاری مجلس مهمانی مشابه باشند، اما از طرفی عدم استطاعت مالی مانع آن میشود و منجر به خاتمه یافتن ارتباطات خویشاوندی میشود.
۲- پرهیز از غیبت کردن
شادی دید و بازدید از اقوام و آشنایان بسیار است اما یکی از آسیبهای شوم و خطرناک که تبدیل به تباهی و سیاهی میشود گرفتار شدن در دام گناهان کبیره و دور شدن از موازین اخلاقی میباشد چرا که بارها ثابت شده است مجالس مهمانی و دید و بازدید به یک مجلسی مبدل شده است که بدگویی و غیبت در آن موج میزند این اتفاق تلخ سزاوار آموزهها و فرهنگ اسلامی نمیباشد و بایستی از آن اجتناب کرد.
برخی از احدیث درباره برکات صله رحم
افزایش روزی
از پیامبر اکرم (ص) در روایتی نقل شده است:
«هیچ خانوادهای صله رحم نمیکند، جز اینکه خداوند روزی را بر آنها جاری میکند و آنها در تحت حمایت خداوند هستند»
طول عمر با صله رحم
چنانچه از پیامبر اکرم (ص) شده است:
هر کس دوست دارد که عمرش طولانی و روزی اش زیاد شود، تقوای الهی پیشه کند و صله رحم کند.
داشتن خلق و خوی نیک
امام صادق علیه السلام میفرماید:
رسیدگی به خویشان، اخلاق را نیکو میکند.
دفع بلا و پاکی اعمال
امام باقر علیه السلام میفرماید:
رسیدگی به خویشان، اعمال را پاک میکند و بلا را دور میکند.
آباد شدن شهرها
امام صادق علیه السلام فرمود:
صله رحم و خوش رفتاری با همسایه شهرها را آباد میکند.
علت اینکه اسلام به نگهدارى و حفظ پیوند خویشاوندى این همه پافشارى کرده این است که همیشه براى اصلاح، تقویت، پیشرفت تکامل و عظمت بخشیدن به یک اجتماع بزرگ، چه از نظر اقتصادى یا نظامى، و چه از نظر جنبههاى معنوى و اخلاقى باید از واحدهاى کوچک شروع کرد.
بیشتر بخوانید:داشتن زندگی بهتر با عمل به سفارشهای خاص امام حسن (ع)
با پیشرفت و تقویت تمام واحدهاى کوچک، اجتماع عظیم، خود به خود اصلاح خواهد شد.
اسلام براى عظمت مسلمانان از این روش به نحو کاملترى بهرهبردارى کرده است، دستور به اصلاح واحدهایى داده که معمولاً افراد از کمک و اعانت و عظمت بخشیدن به آن روگردان نیستند.
زیرا تقویت بنیه افرادى را توصیه میکند که خونشان در رگ و پوست هم در گردش است، اعضاى یک خانوادهاند، و پیداست هنگامى که اجتماعات کوچک خویشاوندى نیرومند شد، اجتماع عظیم آنها نیز عظمت پیدا میکند و از هر نظر قوى خواهد شد، شاید حدیثى که میگوید: «صله رحم باعث آبادى شهرها میشود» به همین معنا باشد.
سخنان حجت الاسلام صفایی درباره آثار صله رحم
منابع: اسلام کوئیست، نمناک، مشرق، تسنیم