با توجه به اهمیت حفاظت از ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور ثبت یک روز در تقویم کشور به منظور فرهنگ سازی در این زمینه تعیین شده است.
شرایط آب و هوایی مختلف، تنوع زیستی بسیار غنی (گیاهی، جانوری، میکرو ارگانیسم و.) در اکوسیستم خشکی و آبی کشوروجود دارد، لذا این پتانسیل و توانایی بالقوه برای کشور ایجاد شده که شناسایی، ثبت، حفاظت، ذخیره سازی و ارائه خدمات مرتبط با این ثروت ملی جهت بهره برداری علمی، پژوهشی و اقتصادی از ضرورت‌های استراتژیک جامعه قرار گیرد.
تنوع زیستی بالای کشور، ایجاب می‌کند تا از این ذخایر ارزشمند بهره برداری شود و این بهره برداری زمانی میسر است که روند جمع آوری، شناسایی، تعیین هویت، و نگهداری بر این ذخایر صورت گرفته باشد.
در چند دهه گذشته بهره برداری کشور‌های خارجی از ذخایر ژنتیکی و زیستی کشورمان بیشتر از خودمان بوده است؛ بنابراین با توجه به ابلاغیه مقام معظم رهبری، ایده روز ملی ذخایر ژنتیکی شکل گرفت.
ذخایر ژنتیکی ثروت عظیم ملی
۱-تاریخچه تشکیل مرکز ذخایرژنتیکی
با توجه به اهمیت ذخایر ژنتیکی و زیستی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در سال ۱۳۸۶، با فرمان مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در جهاددانشگاهی پایه گذاری شد و هدف اصلی مرکز تأسیس مرکز ملی مرجع به منظور حفظ و به کارگیری ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور و حمایت از فعالیت‌های صورت گرفته و ایجاد هماهنگی لازم است.
در این راستا، این مرکز ضمن پشتیبانی از مراکز ذخایر زیستی کشور و ایجاد شبکه ملی ذخایر زیستی، در تلاش است تا به مرکزی پیشتاز به منظور گردآوری، تکمیل، سامان دهی، استاندارد سازی و حفظ ذخایر ژنتیکی و زیستی برای توسعه دانش، فناوری و افزایش کیفیت زندگی و سلامت و حفظ امنیت غذایی، منابع طبیعی و تنوع زیستی کشور تبدیل شود.
۲-چشم انداز
دستیابی به مرکزی پیشتاز به منظور "گردآوری، تعیین هویت، کنترل کیفی، طبقه بندی، ثبت، نگهداری، تکثیر و توزیع انواع میکروارگانیسم‌ها و سلول‌های قابل کشت و تجدید پذیر اعم از باکتری، قارچ، ویروس، دانه‌ها و سلول‌های گیاهی و حیوانی و DNA ژنومی و فرآورده‌های نوکلئوتیدی ساخته شده" برای توسعه دانش، فناوری و افزایش کیفیت زندگی و سلامت و حفظ تنوع زیستی در کشور و عرضه به جامعه جهانی
۳-مأموریت
الف) تدوین و ارائه استاندارد‌های جمع آوری، شناسایی، ذخیره، تولید، توزیع و مبادله مواد و ذخایر زیستی
ب) ایجاد ساز و کار ثبت مواد و ذخایر زیستی تهیه شده با رعایت حقوق مالکیت معنوی ثبت کنندگان
ج) تهیه و ارائه خدمات تهاتری مواد و ذخایر زیستی از منابع داخلی و خارجی
د) ایجاد شبکه مجازی از مجموعه‌ها و بانک‌های زیستی
و) ارائه خدمات فنی و آموزشی به بانک‌ها و مجموعه‌های زیستی و سایر مراکز متقاضی
ن) بررسی و مطالعه وضعیت موجود زیست بانک‌ها و مجموعه‌های زیستی کشور
ه) ایجاد و یا کمک به تشکیل مجموعه‌های زیستی که تا کنون به آن‌ها اهتمام نشده است.
۴-بانک‌ها و بخش‌های مرکز
-بانک سلول‌های انسانی و جانوری
- بانک میکروارگانیسم‌ها
-بانک گیاهی
-بانک مولکولی
-اداره پژوهشی
- اداره آموزش
ایجاد و تکمیل کلکسیون‌های متعدد در هریک از بانک‌ها بر پایه نیاز بخش تحقیقات، ارزش اقتصادی و در معرض انقراض بودن بصورت یک روند رو به توسعه در صدر فعالیت‌های مرکز قرار دارد.
بسیاری از این کلسیون‌ها برای اولین بار در سطح ملی و بین المللی راه اندازی شده اند.
در حال حاضر بیش از ۴۰ هزار نمونه زیستی در قالب ۲۷ کلکسیون به شرح ذیل در مرکز وجود دارند:
کلکسیون‌های بانک سلولی:
۲- نژاد‌های ایرانی
۳- بز مرخز
۴- اسبچه خزری
۵- شتر دوکوهانه
۶- رده سلولی تحقیقاتی
۷- سلول‌های بنیادی
کلکسیون‌های بانک میکروارگانیسم‌ها:
۱- کپک و مخمر
۲- ریز جلبک
۳- باکتری
۴- آرکی
۵- پروبیوتیک
۶- اکتینومایست
۷- میکروارگانیسم‌های کشاورزی
کلکسیون‌های بانک گیاهی:
۲- دارویی
۳- سبزیجات
۴- حبوبات
۵- آرتمیزیا
۶- زینتی
۷- درون شیشه‌ای
۸- هرباریوم
۹- عصاره و اسانس
کلکسیون‌های بانک مولکولی:
۱- وکتور
۲- میزبان
۳- ژنومیک
۴- متاژنومیک
در برخی از کلکسیون‌ها نمونه‌های غیر بومی ارزشمند نیز از طرق مختلف گرد آوری و تهیه شده و ذخیره شده اند.
فیلم معرفی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی
منابع: سازمان حفاظت از محیط زیست، خبرگزاری مهر، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران