در تاریخ پزشکی ایران زنان زیادی وجود دارند که کار‌ها و دگرگونی‌های بسیار بزرگی را در کشور به وجود آورده اند. در این مقاله با تعدادی از آن‌ها آشنا می‌شویم.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، در قدیم پزشکی یک شغل مردانه بوده و به همین دلیل چهره‌ی مردانه‌ای به خود گرفته است. با این که پزشکی هم‌چنان چهره‌ی مردانه‌ی خود را حفظ کرده ولی از اولین حوزه‌های اجتماعی که زنان ایرانی توانستند وارد آن شوند، محسوب می‌شود. در دوره‌های مختلفی از تاریخ زنان ایرانی با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو بوده‌اند ولی در اواسط دوره‌ی قاجار به دلیل دگرگونی‌های اجتماعی، زنان ایرانی توانستند در حوزه‌ی طب حضور پیدا کنند.
ادوارد پولاک، پزشک اروپایی دربار ناصرالدین شاه در سفرنامه خود «ایران و ایرانیان» از فعالیت چند زن کحال (چشم‌پزشک) در تهران یاد می‌کند که به دلیل مهارت‌شان در درمان بیماری‌ها پرآوازه بودند. داروسازی به شیوه سنتی نیز از دیگر حوزه‌هایی بوده که از حضور زنان در آن آگاه‌ایم. پولاک به زنانی اشاره دارد که دارو‌های گیاهی را خوب می‌شناختند و برای افراد، دارو تجویز می‌کردند.
مریض‌خانه نسوان (امیراعلم) درسال ١٣٣٥ قمری به منظور ایجاد زایشگاه و تربیت پرستار و ماما تاسیس شد. چون پزشکان مرد از معاینه زنان منع می‌شدند، چند پزشک زن غیر ایرانی از جمله مادام فراس یکنا، مادام درمپس، دکتر پن و دکتر سرکیسیان که در قابلگی و بیماری‌های زنان تخصص داشتند به ایران دعوت و در مریض‌خانه نسوان استخدام شدند.
احمد بَدِر، وزیر وقت معارف در سال ١٢٩٨ خورشیدی پس از تاسیس دارالمعلمات مقرر داشت ده نفر از شاگردان مدرسه هفته‌ای سه روز به تحصیل قابلگی و بیماری‌های زنان بپردازند. این رخداد، پایه آموزش مامایی به صورت علمی در ایران به شمار می‌آمد.
نخستین آموزشگاه مامایی به نام «مدرسه قابلگی» به این ترتیب با ده نفر شاگرد در مریض‌خانه نسوان پایه گذارده شد.
اولین پزشک داروساز زن
اقدس غربی، فرزند نصرالله خان غربی و بتول شرقی،. پدر او میرزا نصرالله خان آنگونه که آرشیو دنیای زنان در عصر قاجار به نقل از خانواده‌اش آورده است پسر عصمت خانم و میرزا آقا خان بود که در کالج آمریکایی تهران تحصیل کرد و حرفه داروسازی را پیش گرفت. او مؤسس داروخانه غربی ۱۳۳۱ قمری، نخستین داروخانه نوین ایران، در خیابان چراغ برق تهران بود. او با دخترعمه‌اش بتول شرقی ازدواج کرد که اقدس، دستاورد این پیوند بود.
در یک تصویر جالب که در بایگانی دیجیتال «آرشیو دنیای زنان در عصر قاجار» برجای مانده، احتمالا نخستین دانشجویان یا دانش‌آموختگان داروسازی نوین را در ایران به نمایش گذاشته است. این تصویر، اقدس غربی، را به همراه اختر فردوس، نخستین زنان دانش‌آموخته داروسازی در ایران می‌نمایاند. اقدس غربی، آن دختر با لباس تیره در میانه جمعیت است که به همراه دختر دیگر، نخستین زنان دکتر داروساز در ایران نام گرفته‌اند.
اولین پزشک زن ایرانی در پزشکی قانونی
بانو نصرت‌الملوک کاشانچی، اولین پزشک زن ایرانی بود که در زمینه‌ی پزشکی قانونی فارغ‌التحصیل شد. هم‌چنین جز ده زن اول ایرانی بود که به دانشگاه راه یافت و نامش به عنوان اولین پزشک زن ایرانی که در پزشکی قانونی فعالیت می‌کرد ثبت شده است.
نصرت‌الملوک کاشانچی در سال ۱۲۹۳ شمسی به دنیا آمد. پدر او علی‌نقی کاشانچی از تاجران معروف و ثروتمند زمان خود بود.
بانو نصرت‌الملوک در سن ۱۸ سالگی توانست جز اولین زنانی باشد که به دانشگاه راه بافتند. او در دانشگاه تهران ابتدا رشته‌ی مامایی را خواند و بعد از آن به اروپا رفت و تحصیلاتش را تا جنگ جهانی دوم ادامه داد وسپس برای تکمیل تخصص خود در رشته‌ی مامایی به پاریس رفت و در نهایت به ایران برگشت. اولین پزشک زن پزشکی قانونی ایران، کار خود را در یکی از ساختمان‌های پدرش در جنوب شهر آغاز کرد و در آن‌جا یک پلی‌کلینیک تخصصی زنان و مامایی تأسیس کرد، هم‌چنین به زنان محروم ویزیت و مشاوره‌ی رایگان می‌داد.
او برای تأسیس یک زایشگاه در منطقه‌ی جنوب شهر تهران از تاجران خیر که دوستان پدرش بودند کمک گرفت و یک بیمارستان مجهز را به نام بازرگانان تأسیس کردند و خود مدیریت آن را بر عهده گرفت. بعد از آن در دادگستری مشغول به کار شد، ولی هم‌چنان کار‌های بیمارستان را نیز مدیریت می‌کرد.
نصرت الملوک کاشانچی اولین پزشک زن ایرانی است که در وزارت دادگستری و پزشکی قانونی استخدام شد و هم‌چنین در بخش پزشکی قانونی بنیان‌گذار بخش زنان بود.
وی در سال ۱۳۶۹ درگذشت و از خود خاطرات و خدمات نیک بسیاری را به جا گذاشت.
نخستین جراح زن و سرطان شناس ایرانی
دکتر سکینه پری در سال ۱۲۷۷ شمسی، مصادف با حکومت قاجار در امپراتوری روسیه چشم به جهان گشود. مادرش ریحانه از ارامنه ایران بود و پدرش نصرالله همدانی نام داشت. وی تحصیلات مدرسه و دانشگاهی‌اش را در شهر آستاراخان به اتمام رساند و در سن ۲۶ سالگی، در سال ۱۳۰۳ موفق به کسب مدرک پزشک عمومی شد.
دکتر سکینه پری در ابتدا موفق به کسب تخصص زنان شد. ایشان رشته پزشکی را در شوروی سابق به پایان رساند و در سال ۱۳۱۲ در سن ۳۱ سالگی در رشته جراحی و سرطان شناسی تخصص گرفت. یکی از افتخارات دکتر پری در دانشگاه شوروی سابق، کسب مقام شاگرد اولی در زمینه جراحی بود.
بانو سکینه به مدت پنج سال در بیمارستان‌های شوروی هم‌زمان با حکومت لنین طبابت می‌کرد. براساس گفته برخی منابع، پدر و مادر دکتر سکینه پری در یک‌زمان از دنیا رفتند و این واقعه باعث افسردگی دکتر سکینه پری شد. وی پس از این اتفاق، تصمیم گرفت شوروی را به مقصد ایران ترک کند.
بانو سکینه به‌همراه تنها خواهرش رهسپار ایران شد و فصل تازه‌ای از زندگی را ورق زد. سکینه پری بعد از ورود به سرزمین آباواجدادی‌اش ایران در آزمونی برای گرفتن اجازه طبابت در ایران شرکت کرد و در سال ۱۳۱۳ شمسی اجازه کار دریافت نمود.
دکتر سکینه پری بندرگز را برای سکونت انتخاب کرد. و با تأسیس مطب در این شهر به طبابت مشغول شد. ایشان کمک و یاری به نیازمندان و افراد بی‌بضاعت را سرلوحه کارشان قرار دادند و در طول عمرشان از کوچک‌ترین لطفی دریغ نکردند.
بانو پری تا سن ۷۰ سالگی در مطب شخصی‌اش، خود بیماران را ویزیت می‌کرد. دکتر پری با وجود نیاز مالی در دهه آخر زندگی‌اش، بیشتر بیماران را به‌طور رایگان می‌پذیرفت. وی در طول حیاتش برای درمان بیماران سرطانی تلاش‌های بسیاری نمود و در طول حیاتش خدمات ارزنده‌ای انجام داد.
سرانجام سکینه پری سال ۱۳۵۷ در سن ۸۰ سالگی در بندر درگز درگذشت و ایشان در آرامستان شهر بندرگز به خاک سپرده شد. سکینه پری کسی بود که با استعداد و علم پزشکی بالای خود، هیچ زمان به‌دنبال زندگی پرزرق‌وبرق نبود و همواره ساده‌زیستی و کمک به افراد بی‌بضاعت را بر هر کار دیگری ترجیح می‌داد.
در تاریخ پزشکی ایران زنان زیادی وجود دارند که کار‌ها و دگرگونی‌های بسیار بزرگی را در کشور به وجود آوردند و نامشان به عنوان اولین پزشک زن ایرانی ثبت شده است. اولین پزشکان زن در ایران که خدمات بزرگ و ارزنده‌ای را انجام داده‌اند، بسیار زیاد هستند و ما در این مقاله فقط تعدادی از آن‌ها را به شما معرفی کردیم.
منبع: مداریو/ علوی/ ایرانآرت