برج رادکان واقع در ۲۶ کیلومتری شمال غربی شهرستان چناران استان خراسان رضوی است که تا چندین سال قبل به عنوان یک آرامگاه و بنای تاریخی عادی شناخته میشد، تا اینکه مهندس منوچهر آرین راز این برج را کشف کرد.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، برج رادکان چناران (Radkan Tower) واقع به شهرستان چناران شهرستانی کوچک واقع در استان خراسان رضوی است. همچنین معروف به میل رادکان چناران نیز میباشد و عده‌ای آن را با نام میل میشناسند. این برج مخروطی شگفت انگیز با ارتفاع ۲۵ متر به قرن ۱۳ در حمله مغول باز می‌گردد.
ساده، اما پر ابهت و با شکوه در یک منطقه کوهستانی – جنگلی و بر فراز تپه‌ای قرار دارد. این گنبد مدفن یکی از اسپهبدان آل باوند طبرستان به نام ابو جعفر محمد بن وندربن باوندی است. پس از تحقیقات گسترده مهندس آرین مشخص شد برج رادکان ۸۰۰ سال قبل یک موسسه نجومی، فضایی، علمی بوده است که قابلیت تشخیص روز‌های سال مانند چهار فصل، سال کبیسه، عید نوروز، اذان ظهر و ... داشته است. به نظر می‌رسد این ساختار در سال ۱۲۶۱ میلادی تکمیل شده است.
میل رادکان یا برج رادکان بدست خواجه نصیرالدین طوسی طراحی و ساخته شده است، این برج آرامگاهی در قرن هفتم هجری قمری و دوره‌ی حکومت ایلخانیان با ارتفاع ۲۵ متر و معماری چشم نواز ایجاد گردید، زیر گنبد برج رادکان تعداد ۳۶ چاکراه وجود دارد که قطر همین استوانه مخروطی شکل به بیست متر می‌رسد.
نمای خارجی این بنا تا ارتفاع ۳ متری به صورت ۱۲ ضلعی و بعد از ان تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم استوانه بوده است و داخل ان یک هشت ضلعی است. بنابر تحقیقات انجام یافته، این بنا کاربرد تقویمی و نجومی نیز داشته و تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد. این اثر تاریخی در تاریخ ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ با شماره ۱۴۶ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
این برج بر دشت میان توس و رادکان سایه انداخته است و برج دیگر ان در شهرستان کردکوی از استان گلستان واقع شده است که در انجا به رادکان غربی مشهور میباشد وجود همین موضوع باعث شده تا مردم فکر کنند این دو برج با هم هستند همچنین کلمه (راد) و (رد) در زبان پهلوی به معنای نظم و ترتیب و (رده) امده است و برج رادکان در مسیر راه و جاده درست همین کار را در پیش گرفته است.
این برج دارای گنبد مخروطی شکل است که ساختمان ان احتمالا در سال ۶۰۷ قمری به اتمام رسیده است تاریخ ساخت این برج را ماکس افن برشم المانی سال ۶۰۰ و اندی و هرتسفلد سال ۶۸۰ گفته اند. هرتسفلد برج را مقبره یکی از حکام مغول دانسته که بعضی این شخص را امیر ارغوان مغول می‌دانند.
گدار مستشرق فرانسوی ان را ارامگاه یک زن و مطلع الشمس ان را جزو اثار دیلمی‌ها می‌داند علاوه بر راهنمایی مسافران و و مقبره به دلیل وجود منفذ‌هایی به تعداد بروج دوازده گانه بعضی‌ها برای این برج کارکرد تقویم و ستاره شناسی قائل هستند.
معماری برج رادکان چناران
انتخاب مکان، در‌ها، دریچه‌ها در این برج به صورت اتفاقی نمی‌باشد در‌ها درست در راستای طلوع یلدایی یعنی شروع زمستان و غروب شروع تابستان در پهنه برج میباشد این برج تنها برجی است که می‌توان از طریق چهار فصل، سال کبیسه و و شروع نوروز را تعیین کند.
این برج جزو افتخارات کشورمان ایران میباشد که تاکنون بخشی از هویت نجومی ان مشخص شده است. بدنه این برج بسیار ساده و دارای اجرچینی معمولی و دارای تزئینات اجرکاری و گچ بری میباشد به منظور استحکام بیشتر حد فاصل بند‌های اجر با فشار انگشت دست به داخل می‌رود که بسیار قابل توجه است، همچنین در فصل‌هایی که گفته شد سوراخ‌هایی را می‌توانید ببینید که جای داربست بوده است که در هنگام ساخت احداث شده است، ورودی هلالی شکل ان در ضلع جنوبی گنبد قرار دارد.
زیبا‌ترین بخش این برج در طبقه فوقانی میباشد که عبارت از دو ردیف قطار بندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی است که در بین این‌ها تزئینات اجرکاری و گچ بری که نام بانی و تاریخ احداث ان نوشته شده است طرح داخلی برج رادکان چناران دارای نمایی فوق العاده ساده و اندود گچ و اهک است و در تمام بدنه ان محصولاتی، چون اجر، ملات، گچ، اهک استفاده شده است.
این برج که دارای دو در است دارای دو ورودی است که یکی از ان‌ها رو به ویرانه‌های عمارتی باز می‌شود که اعتماد السلطنه احتمال می‌دهد مسجد جامع شهر بوده باشد همچنین این ساختمان در طی گذر زمان اسیب دیده بود به طوری که قسمت فوقانی سردر و گنبد داخلی تقریبا خراب شده بود، از این جهت در سال ۱۳۴۶ شمسی سازمان ملی حفاظت اثار باستانی ایران ان را بازسازی کرد.