آتشکده آتشکوه در استان مرکزی بدون شک یکی از مهمترین آثار بجا مانده از دوران باستان در سرزمین کهن ایران است. این سازه در دامنه کوه آتشکوه و در کنار رودخانه‌ای به همین نام، در مساحتی حدود ۶۰۰ متر مربع ساخته شده است.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، آتشکده آتشکوه یکی از آثار به جای مانده از دوران باستان در ایران است. این آتشکده از جا‌های دیدنی استان مرکزی به شمار می‌آید که در نزدیکی شهر نیم‌ور قرار گرفته است. محققان تاریخ، سابقه این بنا را به عهد ساسانیان می‌رسانند. این بنای باستانی چهارطاقی داشته که دارای ستون‌های سنگی استوانه‌ای شکل بوده که روی هم استوار می‌شدند. بنای آتشکده اتاق‌هایی سرپوشیده داشت. در این آتشکده محلی برای برافروختن آتش در نظر گرفته شده بود. این آتشکده در محلی قرار گرفته که بسیار سرسبز است. این اثر باستانی در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شماره ۳۱۱ به عنوان یکی از آثار باستانی ایران ثبت ملی شد.
مشخصات معماری آتشکده آتشکوه
آتشکده آتشکوه که از جا‌های دیدنی محلات به شمار می‌رود و در روستای آتشکوه قرار دارد، در حال حاضر خاموش است. بنای آتشکده به صورت تخریب شده درآمده و تنها ستون‌هایی از آن برجای مانده است. این آتشکده خاموش در ۵ کیلومتری راه نیم‌ور به دلیجان در نزدیکی روستای آتشکوه است. آتشکده در ۱۳کیلومتری شهر محلات در دامنه کوه آتشکوه و در کنار رودخانه آتشکوه قرار گرفته و مساحتی حدود ۶۰۰ مترمربع را به خود اختصاص داده است.
درازای این بنا حدود ۴۰ متر و پهنایش در بخش شرقی حدود ۶۰ متر و در بخش غربی حدود ۲۵ متر است. دو تالار شرقی و غربی و یک راهرو، سه قسمت اصلی تشکیل‌دهنده این بنا هستند. چهار ستون ۶ متری که از سنگ و ساروج شناخته شده‌اند، نگهدارنده‌ای مستحکم برای طاق تالار هستند که گنبد و طاق بنا بر آن‌ها استوار شده است.
تالار اصلی با راهرویی به طول ۱۰ متر به تالار غربی وصل می‌شود. دیوار‌های ساخته شده از سنگ و ساروج، دیوار‌های شمالی و جنوبی این تالار را تشکیل می‌دهند که حدود ۱ متر و نیم عرض و ۵ متر و نیم، پهنا دارند. دو ستون به قطر ۳ متر و ۴۰ سانتی‌متر و ۴ متر و ۴۰ سانتی‌متر در دو طرف ورودی اصلی سر پا ایستاده‌اند که با ایجاد یک نیم‌دایره برج دیده‌بانی را تشکیل داده‌اند. در اطراف این دو ستون که ستون‌های اصلی هستند، دو ستون دیگر به طول ۲ متر و ۳۰ سانتی‌متر و ۲ متر و ۲۰ سانتی‌متر وجود دارند. چهار ستون نیز در بخش غربی وجود دارند که به احتمال قوی این ورودی‌ها دارای سقف و طاق و سردر بوده‌اند. راهرو اصلی تالار مربع شکل که ۷ متر طول و در حدود ۳ متر عرض دارد، واقع در بخش شرقی آتشکده به تالار غربی مستطیل شکل منتهی می‌شود. اهالی روستای آتشکوه معتقد هستند که نامیدن روستا و کوه این منطقه به این دلیل است که بر بالای کوه مزبور، یک میل کوچک پیام‌رسانی با آتش وجود داشته که در دیدرس میل‌های شهر‌های دیگر اطراف بوده است. از این رو روستا و کوه به نام آتشکوه شهرت یافته است.
تاریخچه بنای آتشکده
در مورد آتشکده آتشکوه در منابع تاریخی اشاره‌های مختصری شده است. ابن فقیه همدانی این بنا را تا قرن چهارم هجری برپا و دارای کارکرد دانسته و آن را هم تراز ایوان کسری و معبد آناهیتا در کنگاور دانسته است. محققان سابقه این بنا را به حدود ۲۰۰۰ سال قبل می‌رسانند و آن را به پایان دوره پارتیان و اوایل دوره ساسانی نسبت می‌دهند.
بنای آتشکده از لاشه سنگ‌های بدون تراش با ملات آهک و با روکاری از سنگ‌های بزرگ و تراش‌خورده در پایه‌ها و آجر‌هایی با پخت مرغوب همراه با تیر‌های چوبی در تاق‌ها به کار رفته که ممکن است در گنبد آن نیز که اکنون فروریخته به کار رفته باشد. سنگ‌های به کار رفته در بنا اغلب رسوبی هستند و ماندگاری زیادی دارند. مشابه سنگ‌های این بنا در آتشکده نیاسر نیز به کار رفته است.
آتشکده یا چهارطاقی؟
برخی محققان نیز بنای آتشکوه را نه آتشکده بلکه چهارطاقی دانسته‌اند. بنا‌های چهارطاقی ایران برگرفته از قداست عدد ۴ در اعتقادات باستانی ایران و اهمیت چهار عنصر باد، آب، خاک، آتش در فرهنگ مذهبی باستان بوده که در معماری خود را نشان داده است. یکی از کسانی که چنین نظریه‌ای دارد، رضا مرادی غیاث آبادی است. این محقق منطقه آتشکوه را مورد مطالعه میدانی قرار داده و در مشاهدات خود به این نتیجه رسیده است که بنای آتشکوه نه آتشکده بلکه یک چهارطاقی بوده است و به اشتباه آتشکده خوانده می‌شود که البته این موضوع در مباحث معماری ایران کمی جای بحث دارد. وی این چهارطاقی را از نمونه‌های چهارطاقی منفرد با شکل متقارن چهار وجهی و قاعده مربع می‌داند.
بنای آتشکوه یکی از بنا‌های باستانی ایران است که تمام شاخصه‌های چهارطاقی را دارد و طبق شواهد موجود، ممکن است در دوره‌های بعد به عنوان آتشکده نیز از آن استفاده شده باشد. این اثر تاریخی هموراه مورد توجه علاقه‌مندان به گردشگری و بازدید از آثار تاریخی باستانی و معماری ایران بوده است.