امام صادق فرمود:همانا خدای عزوجل وقتی بنده مومنش توبه کند شاد میشود مانند کسی که چیزی گم کرده و بعد گمشده اش را پیدا کند و خوشحال شود.
خداوند توبه پذیر است
گفتم اگر پس از توبه و استغفار از گناهان باز گناه کرد و باز توبه نمود؟ در پاسخ فرمودند:ای محمدبن مسلم تو پنداری که بنده مومن از گناه خویش پشیمان گردد و از آن آمرزش خواهد و توبه کند. سپس خدا توبه اش را نپذیرد گفتم:چند بار این کار را کرده و از خدا آمرزش خواسته. فرمود:هر قدر مومن از آمرزش خواهی به خدا رو کند ، و توبه کند خدا هم همان مقدار به آمرزش او باز می گردد هر چند دفعاتش فراوان باشد به راستی که خداوند زیاد آمرزنده و مهربان است و توبه را می پذیرد و از بد کرداریها می گذرد. مبادا تو مومنین را از رحمت خدا نا امید سازی.
توبه،زیباترین پوزش
حقیقت توبه، بازگشت از گناه و روی آوردن به خداوند است. با توجّه به این که انسان همیشه در معرض لغزش ها و معصیت قرار دارد؛ باید پیوسته از خدا توفیق ترک گناهان و بازگشت به او را طلب کند، و با آب توبه، زنگارهای دل را شستشو دهد. البته توبه واقعی، با پشیمانی حقیقی، عزم بر ترک آن گناه، جبران آنچه را ترک کرده، و ادای حقوق خدا و خلق محقّق می شود؛ ولی به یقین دست عنایت الهی و امدادهای ویژه پروردگار، در این مسیر نقش مؤثری دارد، و البته امداد و عنایتش شامل حال آنها که صداقت در توبه دارند، می شود.
ائمّه اطهار (علیهم السلام) با آن که پیراسته از هر گناهی بوده اند، ولی با توجّه به عظمت پروردگار و نگاه به جلال و جبروت حق تعالی، خود را در پیشگاه ذات ربوبی، مقصّر می دیدند و معتقد بودند، نمی توانند آن گونه که شایسته خداوندی است، اطاعت و بندگی او را بجا آورند، و لذا از درگاه خدای مهربان عذرخواهی می کردند و استغفار و توبه می کردند.
علاوه بر آن که، این گونه دعاها و طلب توبه و استغفار از سوی آن بزرگواران برای مردم جنبه سرمشق و آموزشی دارد؛ و راه بازگشت به خداوند و توبه و انابه به درگاه او را، به ما می آموزد، و عظمت گناه و سنگینی نافرمانی حق را به درستی برای ما مجسّم می کند. باشد که ما – انسانهای گناهکار – به خود آییم و هر چه بیشتر در مسیر تهذیب نفس و پاکی روح و جان بکوشیم و اگر به گناهی آلوده شده ایم، هر چه سریع تر توبه نموده و آن را جبران کنیم.
معصوم مى فرمايد: خداوند عزّ و جل به توبه كنندگان سه خصلت عنايت فرموده كه اگر خصلتى از آنها را به تمام اهل آسمانها و زمين مرحمت مى فرمود، هر آينه به آن خصلت نجات پيدا مى كردند:
خداوند توبه كنندگان از هر گناه و پاك شوندگان از هر آلودگى را دوست دارد.
پس كسى كه خداوند او را دوست بدارد عذابش نخواهد كرد.
فرشتگانى كه عرش را حمل مى كنند و فرشتگان حول عرش، در تسبيح و حمد پروردگارشان هستند، و مؤمن به خدايند، و براى اهل ايمان طلب مغفرت مى كنند؛ پروردگار ما! علم و رحمتت همه چيز را فرا گرفته، آنان كه توبه كردند و راهت را پيروى کردند مورد مغفرت قرار بده، و از عذاب جهنم نگاه دار.
خداوندا! آنان را در بهشت عدنى كه به آنان وعده دادى، با پدران و همسران و فرزندان ايشان كه صالح شدند درآور، همانا تو عزيز و حكيمى، و آنان را از بديها حفظ كن، و كسى را كه امروز از بديها حفظ كنى او را مورد رحمت قرار داده اى و اين است آن فوز عظيم.
خداوند می فرماید:
آنان كه با خداوند معبود ديگرى را نمى خوانند، و خون كسى را كه خدا محترم دانسته جز به حق نمى ريزند، و زنا نمى كنند، كه هر كس اين عمل انجام بدهد به جزايش مى رسد، عذابش در قيامت دوچندان مى شود و با ذلت و خوارى در آتش، هميشگى و جاودانه مى شود. مگر آنان كه توبه كنند و ايمان بياورند و عمل صالح انجام دهند، پس خداوند زشتى هاى آنها را به خوبيها تبديل كند كه خداوند آمرزنده ى مهربان است .
لفظ توبه و مشتقات آن نزديك به 87 بار در قرآن مجيد ذكر شده و اين كثرت ذكر، دليل بر عظمت اين حقيقت در پيشگاه حضرت محبوب است.
مسأله ی توبه را در قرآن كريم مى توان به پنج بخش تقسيم كرد:
1- امر به توبه.
2- راه توبه ى واقعى.
3- پذيرش توبه.
4- روى گردانى از توبه.
5- علت قبول نشدن توبه.
1- امر به توبه
«وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ...»
از خداوند به خاطر گناهانتان طلب آمرزش نماييد، آنگاه به سوى او روى آورده از تمام معاصى و خطاهايتان توبه كنيد.
«وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»
اى اهل ايمان! همگى به سوى خدا باز گرديد، از تمام گناهان خود توبه كنيد، باشد كه رستگار شويد.
در اين آيات، خداوند مهربان اهل ايمان و غير آنان را امر به توبه مى کند، اطاعت از امر حق واجب و موجب غفران و رحمت، و عصيان از امر خداوند حرام و مورث غضب و عذاب، و خزى دنيا و خوارى آخرت و هلاك ابدى و دايمى است.
بیشتر بخوانید:اهمیت استغفار در زندگی + فیلم
2- راه توبه ى واقعى
توبه مسأله ى ساده و آسانى نيست، توبه همراه با يك سلسله شرايط معنوى و عملى قابل تحقق است.
حال ندامت، تصميم بر آينده اى ملكوتى و پاك، تبديل سيئات اخلاقى به حسنات اخلاقى، اصلاح عمل، جبران گذشته و تكيه كردن بر ايمان به خدا و قيامت عناصرى است كه ساختمان توبه از آنها ساخته مى شود، و بناى انابه از آنها برپا مى گردد.
"مگر آنان كه با گناه قطع رابطه كرده به خدا بازگشتند، و اخلاق و عمل خود را اصلاح نمودند و آنچه را از حق پنهان مى داشتند براى مردم بيان كردند، پس توبه ى ايشان را مى پذيرم و من پذيرنده ى توبه و مهربانم."
خداوند می فرماید:
"محققاً بازگشت و توبه ى كسانى مورد توجه است كه بدى را از روى جهالت انجام دهند، سپس به زودى و بدون فوت وقت و تأخير انداختن توبه رو به جانب حق كنند، خداوند توبه ى آنان را مى پذيرد كه خداوند عليم و حكيم است."
"كسى كه بعد از ستمش بر قانون و بر مردم و بر نفس خويش، توبه كند و عقيده و اخلاق و عملش را اصلاح نمايد، خداوند توبه اش را مى پذيرد، همانا خداوند آمرزنده و مهربان است."
"آنان كه كار زشت كردند، سپس بعد از زشتى توبه كردند، و اهل ايمان شدند، همانا پروردگارت بعد از توبه ى آنان، آمرزنده ى مهربان است."
" گنهكاران اگر توبه كردند و نماز را به پا داشتند و زكات پرداختند، پس برادران دينى شما هستند."
بر اساس اين آيات، ايمان به خدا و قيامت، اصلاح عقيده و اخلاق و عمل، بازگشت فورى و بدون تأخير، قطع رابطه با ستم، برپا داشتن نماز، پرداخت زكات، و بازگرداندن حقوق مالى مردم به مردم از شرايط توبه ى واقعى است، و هر كس به اين صورت توبه كند، بدون ترديد به حقيقت توبه رسيده و توبه ى حقيقى را محقق ساخته و توبه اش صد در صد مورد قبول حق است.
3- پذيرش توبه
گنهكار زمانى كه امر حضرت حق را در مسأله ى توبه اطاعت كرد، و به شرايط توبه عمل كرد، و راهى را كه قرآن براى توبه ترسيم نموده پيمود، بدون ترديد خداوند مهربان كه وعده ى قبولى توبه به گنهكار داده، توبه اش را مى پذيرد و نشان قبولى توبه بر پرونده اش ثبت مى كند و وى را از گناه پاك نموده، ظلمت و تاريكى باطنش را به نور و سپيدى تبديل مى نمايد.
خداوند می فرماید:
"آيا ندانسته اند كه همانا خداوند توبه را از بندگانش قبول مى كند؟"
"و اوست خداوندى كه توبه را از بندگانش مى پذيرد و از بديهاى آنان گذشت مى كند."
خداوند آمرزنده ى گناه و قبول كننده ى توبه است.
4- روى گردانى از توبه
اگر توبه نكردن گنهكار به علت مأيوس بودنش از رحمت خدا باشد بايد بداند كه يأس از رحمت، جز اخلاق كافران نيست .
اگر روى گردانى گنهكار از توبه به تصوّر اين معنى باشد كه خداوند قدرت بر آمرزش او را ندارد، بايد بداند كه اين حالت از اخلاق يهود عنود است.
5- علت قبول نشدن توبه
گنهكار در صورتى كه فرصت توبه داشته باشد و توبه را همراه با شرايط آن بجا آورد، بدون ترديد توبه اش مورد پذيرش حق است، ولى اگر فرصت توبه را از دست بدهد تا مرگش فرا رسد، آنگاه از گذشته توبه كند يا توبه اى منهاى شرايط معين شده انجام دهد يا پس از ايمان كافر گردد، البته توبه اش مورد پذيرش نخواهد بود.
"آنان كه تا رسيدن مرگ كار زشت انجام دهند، در آن وقت كه وقت خروج از دنياست بگويند توبه كرديم، و آن كسانى كه در حال كفر بميرند، توبه ى هيچ يك از آنها پذيرفته نيست، براى اينان عذاب دردناك آماده كرده ايم!"
" آنان كه بعد از ايمانشان كافر شدند و بر كفر خود افزودند، توبه ى آنان هرگز پذيرفته نيست، اينان همان گمراهانند."
منابع : عرفان،نمناک
سخنان حجت السلام صفایی درباره علاقه خداوند به توبه کاران