نبود نقشه جامع در تولید آثار بین‌المللی در حوزه علوم انسانی و اسلامی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما ، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور، امروز،  در مراسم افتتاحیه اولین نمایشگاه علوم انسانی و اسلامی به ۳۴ زبان که در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه برگزار شد، گفت: طرح گفتمان علمی انقلاب اسلامی، کار ارزشمندی است که حدود ۱۵ نهاد حوزوی، دانشگاهی و حوزوی و دانشگاهی در آن مساعدت داشته‌اند و هدف این است تا دستاورد این نهاد‌ها در ترجمه، تولید و بازتولید آثار علوم انسانی و اسلامی به زبان‌های دیگر دنیا غیر از فارسی جمع‌آوری، تنظیم و ارائه شود.

وی با بیان اینکه یکی از دستاورد‌های ۱۰۰ ساله اخیر حوزه، تولید آثار به زبان‌های زنده دنیا است، اضافه کرد: دست حوزه‌های نجف و قم در ۱۰۰ سال قبل در تولید و ترجمه آثار شیعه به زبان‌های دیگر تقریباً خالی است؛ البته موارد نادری در حوزه نجف و قم و حتی تهران آثاری در عرصه بین‌المللی ترجمه و تولید شده است که از جمله آن، ترجمه قرآن به چند زبان است، ولی کار چندان قابل توجهی سراغ نداریم.

آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه آثاری به عربی، ترکی و بعضاً انگلیسی تا ۵۰ سال قبل وجود داشته، ولی اندک بوده است، تصریح کرد: صد سال اخیر و به خصوص ۵۰ سال اخیر نقطه عطف و تحول بزرگی در ترجمه آثار به زبان‌های دیگر است و ما در همه عرصه‌ها یعنی منابع و متون و معارف اسلامی شاهد تحول خوبی هستیم.

وی با اشاره به ترجمه‌های خوبی که از قرآن وجود دارد، افزود: قرآن به صد زبان ترجمه شده است، در حالی که کتاب مقدس مسیحیان بالای هزار ترجمه دارد. بعد از قرآن منابع حدیثی مانند کافی، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و... هم ترجمه شده است. همچنین علوم و دانش‌های اسلامی مانند فقه و فلسفه و کلام و کتبی، چون آثار شهید مطهری هم به دیگر زبان‌ها ترجمه شده است.

عضو شورای عالی حوزه علمیه اظهار کرد: امروز آثار ما به ۵۰ زبان ترجمه شده و تنوع شکلی و زبانی خوبی دارند و تولیدکنندگان آن هم متنوع هستند و حتی افراد حقیقی در این عرصه کار‌های بزرگی انجام داده‌اند و الان هزاران نفر در ایران و بیش از ۱۰۰ کشور دنیا تربیت شده‌اند.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه زبان کشور‌های شرق آسیا، گنجایش معارف دینی را نداشته است و به همین دلیل اسلام گسترش چندانی در آنجا ندارد، گفت: کاروان تولید و ترجمه به زبان‌های دیگر گنجایش آن‌ها را برای تحمل بار معارف اسلامی بالا می‌برد و باعث گسترش شیعه و معارف آن شده است.

آیت‌الله اعرافی با تقدیر از مرحوم موسوی لاری، مرحوم خسروشاهی و جعفرالهادی (خوشنویس) و همچنین محمدتقی انصاری، افزود: این بزرگان هر کدام به اندازه یک امت تلاش و فعالیت علمی در عرصه بین‌المللی داشتند.

نقشه جامع و راهبردی در تولید آثار بین‌المللی نداریم
وی با اشاره به برخی نقاط ضعف در قلمرو بین‌المللی، اضافه کرد: الان کار ترجمه و تولید از لحاظ ساختاری پراکنده است و البته این پراکندگی طبیعی است و نمی‌توان و نباید ساختار متمرکز و واحدی داشته باشد، ولی یک نقشه کلان و راهبرد جامعی هم در این زمینه نداریم و این نقشه جامع باید مبتنی بر نیازسنجی و اولویت‌سنجی طراحی شود.

مدیر حوزه‌های علمیه گفت: ضعف دیگر پایین‌بودن کیفیت ترجمه و تولید است؛ کیفیت آثار ما متناسب با کمیت آن نیست و بنده کارشناسانی را برای تحقیق در این باره مسئول کردم و گزارشی که به بنده دادند این بود که آثار از اتقان لازم برخوردار نیست.

آیت‌الله اعرافی افزود: ضعف دیگر عدم تناسب محتوا با فرهنگ و گفتمان حاکم بر کشور‌ها است، زیرا بیشتر آثاری که ما تولید می‌کنیم، مبتنی بر ادبیاتی است که در حوزه قم و نجف رایج است و قابل فهم برای دیگر کشور‌ها نیست. همچنین ضعف دیگر، فقدان نیازسنجی است در حالی که باید جهان مخاطب خود را بشناسیم.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: ضعف دیگر در تولید آثار بین‌المللی، این است که نیاز به واژه‌سازی و تولید ادبیات به زبان‌های مختلف برای تحمل بار معارف اسلامی داریم؛ البته ما قبلاً پروژه تولید ادبیات علوم اسلامی به زبان ژاپنی و چینی را شروع کردیم، ولی متوقف شد و معتقدم باید واژگان معادل را در انتقال معارف مانند بدا و توحید و امامت و نبوت و ... تولید کنیم.

وی با تأکید بر ایجاد نظام منسجم نشر در عرصه بین‌المللی، افزود: اختاپوس‌های حاکم بر نظام نشر بین‌المللی به خصوص در غرب، فعالیت ما را تحت الشعاع قرار می‌دهند، ولی راه‌های دیگر می‌توان برای نشر معارف بیابیم.

تولید دایرة‌المعارف برای جهان اسلام
آیت‌الله اعرافی از تولید دایرة‌المعارف‌هایی متناسب با موقعیت و زبان و فرهنگ اسلام در مناطق دیگر دنیا و جهان اسلام خبر داد و افزود: مؤسسه‌ای برای تولید دایرةالمعارف ویژه مناطق مختلف اسلامی تأسیس شده است و با استفاده از دایرة‌المعارف‌های موجود در داخل کشور، دایرةالمعارف‌هایی به زبان‌های دیگر و ویژه مناطق دیگر اسلامی تولید خواهیم کرد که از جمله می‌توان به بالکان و دیگر مناطق اروپا اشاره کرد.

عضو شورای عالی حوزه، کمبود زبان‌دان تخصصی و زبان تخصصی در برخی رشته‌های اسلامی و انسانی و نظام آموزشی حوزه را از دیگر ضعف‌ها برشمرد و گفت: همچنین ما فاقد یک راهبرد کلان در آثار اسلامی به زبان‌های دیگر هستیم و رسالت ما در این زمینه بسیار سنگین است.

وی با بیان اینکه ضعف دیگر ما در تولید نرم‌افزار و فناوری‌ها است که البته اقداماتی شده است، ولی کار جمعی نیاز است، تصریح کرد: این نمایشگاه باید کاستی‌ها و ترک آثار و تولیدات را شناسایی کند تا در کنار همدیگر برای پیشبرد کار چاره‌اندیشی کنیم.

آیت‌الله اعرافی بیان کرد: ظرفیت عظیم حوزه و نهاد‌های حوزوی و مراکز علمی ظرفیت بسیار بزرگی است که با تدبیر هماهنگ می‌توانیم دنیای دیگری را بسازیم و بدانیم اگر درست، جذاب و صحیح، معارف اسلامی و الهی و اهل بیت پیامبر (ص) را به دنیا عرضه کنیم، فوق تصور ما خریدار دارد.

وی تأکید کرد: ما و شما در برابر این نیاز و عطش بالقوه مسئولیت داریم و این مسئولیت سنگینی است. در اوایل تأسیس المصطفی مرحوم آیت‌الله امینی به بنده گفت که مرکز تولید و ترجمه آثار به زبان‌های دیگر با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و تأکیدات بزرگان ایجاد شده، ولی ما می‌بینیم دستمان خالی است؛ اقداماتی هم در المصطفی صورت گرفت، ولی چیزی که ایشان و ما می‌خواستیم نشد که باید این خلأ هم برطرف شود.