تجربه همه گیری کرونا با وجود دردناک بودن، باعث شکوفاتر شدن فناوری تولید و توسعه واکسن در کشور شد؛ دستاوردی که محدود به واکسن کرونا نبوده و آینده‌ای درخشان در واکسن سازی و تولید دارو‌های با فناوری پیشرفته در دیگر حوزه‌ها را نوید می‌دهد.
در دوران کرونا، دستاورد‌های خوبی در زمینه تولید واکسن در کشور داشتین و ظرفیت خوبی برای تولید در آینده فراهم شد، نظر شما در مورد ایجاد هماهنگی بیشتر در این زمینه و مدیریت یکپارچه تولید واکسن در کشور چیست؟
ما دو واکسن ساز دولتی در کشور داریم؛ انستیتو پاستور ایران و موسسه واکسن و سرم سازی رازی. اگر به این دو موسسه دولتی کمک شود، می‌توانند تمام واکسن مورد نیاز داخل را تولید کنند. با سرمایه گذاری بیشتر روی این دو مجموعه می‌توان از موازی کاری‌ها در کشور جلوگیری کرد و به سمت تولید واکسن‌های ارزان قیمت و یا رایگان برای بدنه کشور حرکت کرد. اگر هم قرار باشد روی واکسن‌های نسل جدید کار شود، بهتر است در همان جا‌هایی سرمایه گذاری شود که در دوران کرونا دست به تولید واکسن زدند. سرمایه گذاری روی شرکت‌های جدید برای ورود آن‌ها به بازار منطقی نیست.
اگر قرار باشد تولید واکسن خلاصه شود به این دو مجموعه دولتی، آیا از ساخت واکسن‌ها نسل جدید مانند واکسن‌های مبتنی بر mRNA که برخی شرکت‌ها در آن زمینه کار می‌کنند، باز نمی‌مانیم؟
استیتو پاستور هم بر روی این پلتفرم‌های نو کار کرده است. مساله این است که در دیگر جا‌ها هم در مرحله تحقیق و توسعه در جریان است و اینکه پلتفرم مبتنی بر mRNA در ایران ارائه شده باشد و مجوز دریافت کرده باشد، همچین شرکتی را نداریم. حالا که در دوره مجوز اضطراری نیستیم، فاز‌های بالینی و متعاقب آن، فاز‌های تایید نهایی واکسن، ۳ تا ۵ سال به درازا می‌کشد. البته، بطور خاص در زمینه واکسن کرونا می‌گویم، و الا این شرکت‌ها می‌توانند بر روی واکسن‌های نوین در حوزه سرطان یا فشار خون که مبتنی بر نسل‌های جدید هستند متمرکز شوند.
مسیر تولید و توسعه واکسن با چه چالش‌هایی روبرو است؟
تحریم‌ها همچون دیگر حوزه‌ها بر روی مساله تولید هم تاثیر زیادی گذاشته است. برای تامین بیش از ۸۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز برای تولید واکسن نیازمند وارداتیم و متاسفانه به دلیل تحریم‌هایی که با آن روبروییم، هم تامین مواد اولیه دشوار شده و هم قیمت‌ها بالا رفته است. این می‌تواند واکسن ساز‌ها را آزار دهد و نگذارد به تعهداتی که دارد آنگونه که باید عمل کند.
در زمینه خودکفایی در حوزه تولید مواد اولیه واکسن در چه جایگاهی هستیم؟
متاسفانه برای تهیه مواد اولیه چهار دسته دارویی یعنی دارو‌های فشار خون، مشکلات انعقادی، شیمی درمانی و نانودارو‌ها شدیدا درگیر هستیم. البته تلاش برای تولید مواد اولیه این چهار دسته در دست انجام است، اما بهتر است به جای اینکه همه شرکت‌ها بر روی تولید واکسن متمرکز شوند، بر روی تولید زودتر این مواد اولیه مورد نیاز متمرکز شوند. من فکر می‌کنم بهتر است سرمایه گذاری در زمینه تولید واکسن بر روی همین دو موسسه دولتی کشور یعنی استیتو پاستور ایران و موسسسه واکسن و سرم سازی رازی انجام شود و شرکت‌های دیگر بر روی تولید مواد اولیه‌ای متمرکز شوند که برای تولید واکسن نیازمند واردات آن هستیم.