موفقیت مهندسان ایرانی در ساخت پروتز عصبی برای بیماران ضایعه نخاعی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما دکتر عباس عرفانیان، رئیس پژوهشکده مهندسی اعصاب ایران در برنامه صبحانه ایرانی به معرفی دستگاه پاراواک برای کمک به حرکت بیماران ضایعات نخاعی پرداخت. در ادامه جزییات این گفتگو را می خوانید.

سؤال : دستگاهی که شما ساخته اید چه کار می کند ؟

دکتر عرفانیان : اگر بخواهم خیلی خلاصه عرض کنم، این یک پروتز عصبی حرکتی است که برای ایستادن و گام برداشتن بیماران ضایعه نخاعی استفاده می شود .

سؤال : در هر سطحی از ضایعه نخاعی باشد آیا هیچ حرکتی ندارند با این کمک می توانند به حرکت بیفتد یا یک سطحی از حرکت را دارند این دستگاه می تواند آ را تقویت کند ؟

دکتر عرفانیان : این دستگاهی که الان طراحی شده و ساخته شده است و مجوزهای خودش را از وزارت بهداشت اخذ کرده است فقط برای بیمارانی هست که اینها مشکلات حرکتی در اندام تحتانی شان دارند یعنی مشکل در ایستادن، گام برداشتن دارند .

سؤال : مشکل دارند یعنی سخت است یا اصلاً کلاً نمی توانند از پاهایشان استفاده کنند .

دکتر عرفانیان : این دستگاه برای افرادی استفاده می شود که هیچ حس حرکتی در اندام تحتانی شان ندارند البته می توانند افرادی که دارای ضایعه ناقص هستند برای آنها هم قابل استفاده است البته این دستگاهی که ساخته شده است یکی از کاربردهایش است برای ایجاد حرکت در بیماران ضایعه نخاعی، بیماران ضایعه نخاعی مشکل آخرشان مشکل حرکت است. اشکال ارسال اطلاعات از های سنتل یعنی ستون بالایی سیستم اعصاب مرکزی و اندام تحتانی اشکال پیدا می کند عضلات شروع می کنند به تحلیل رفتن و خشک شدن علاوه بر این چون جریان خون بر اندام تحتانی برقرار نمی شود و افراد تحرک ندارند و دائماً ساکن هستند دچار پوکی استخوان می شوند .

سؤال : تحلیل عضلانی اسکلیتی ؟

دکتر عرفانیان : بله از همه مهمتر دچار زخم بستر می شوند که یکی از مشکلات حاد این بیماران است عامل اصلی در مرگ و میر در افراد دچار ضایعه نخاعی زخم بستر است به علت اینکه این عفونت خیلی بهبودش طولانی است باید شخص در بیمارستان بستری شود و معمولاً دچار عفونت های خونی می شوند. علاوه بر آن به علت اینکه بازگشت خون از اندام تحتانی به قلب کاهش پیدا می کند این افراد دچار نارسایی های قلبی و عروقی می شوند عفونت های کلیه پیدا می کنند و مثانه شان دچار عفونت می شود. از آنجا که این سیستم حرکت را در عضو به طور طبیعی ایجاد می کند یعنی با انقباض عضلات، چندین بار قابل استفاده است .

سؤال : این می چسبد و دیگر نیاز به عمل جراحی ندارد و می تواند رو پوست قرار بگیرد ؟

دکتر عرفانیان : بله خیلی ساده است منتها این دستورات حرکتی که شبیه سازی شده است همان دستوراتی است که مغز انسان است که به عضلات ارسال می شود این دستورات از طریق این الکتروت ها به اعصاب حرکتی انتقال پیدا می کند باعث انقباض عضلات می شوند منتها یک برنامه مشخصی است که آن دستگاه تعیین می کند که در چه لحظه ای از زمان چه عضله ای با چه مقدار باید انقباض شود تا یک حرکت خاصی را ما در عضو فلج ایجاد کنیم .

سؤال : در واقع دارد ترجمه می کند آن پالس و پیامی که مغز دارد می فرستد روی سلسله اعصاب و حالا به هر دلیلی آن عضو قطع شده است... آن پل ارتباطی که بین اعصاب قطع شده بود را این پل را ایجاد می کند برای اینکه دستورات عصبی برسد به آن عضله ای که باید منقبض شود و تکان بخورد .

دکتر عرفانیان : این در واقع شبیه سازی می کند دستورات قشر حرکتی مغز انسان را و خودش جایگزین سیستم عصبی مرکزی انسان می شود و دستورات خودش به طور مستقل ارسال می کند به اعصاب حرکتی عضله ها .

سؤال : چقدر زمان می برد که فرد به شرایط طبیعی خودش برگردد. راه رفتن یک آدم طبیعی و محتاجی نمی شود یا نه کمک می کند که فقط تحرک داشته باشد آن فرد ؟

دکتر عرفانیان : یکی دیگر از کاربردهایش غیر از کاربرد‌های حرکتی، بهبود وضعیت عصبی عضلانی این افراد است جلوگیری از آتروفی عضلانی است جلوگیری از زخم بستر است. یکی دیگر از مشکلاتی که بیماران ضایعه خاعی دچار آن هستند اسپاسم است. اسپاسم یعنی حرکت‌های غیرارادی عضو به قدری این اسپاسم در بعضی از بیماران ضایعه نخاعی شدید است که این افراد با یک اشاره به پا بلافاصله حرکت شدیدی پیدا می‌کند در خواب، ممکن است موجب برخورد با یک جسم سخت پیدا کند و استخوان بشکند. کاربرد اصلی اول این دستگاه جلوگیری از عوارض ضایعه است.

سؤال: در چه مرحله‌ای از درمان بیماران ضایعات نخاعی می‌شود برای ایجاد حرکت یا تقویت آن حرکت این دستگاه وارد عمل شود؟ احتمالاً قبل اش یکسری درمان‌های دیگری را باید انجام دهند؟

دکتر عرفانیان: طبق استانداردی که وجود دارد بعد از سه الی چهار ماه شخص که دچار ضایعه می‌شود اصطلاحاً پایداری ستون فقرات، این دستگاه قابل استفاده است برای این افراد. منتها همانطور که خودتان می‌دانید این افراد به محض اینکه دچار ضایعات می‌شوند عضلات تحلیل می‌روند بنابراین یک دوره درمانی و تمرینی نیاز دارد دستگاه دارای یک موج تمرینی است که به این افراد کمک می‌کند که بازسازی عضلانی را در یک مدتی انجام دهند و بعد از آن به مرحله ایستادن و گام برداشتن بپردازند.

سؤال: قیمت تمام شده این دستگاه چقدر است؟

دکتر عرفانیان: حدود ۷۰ میلیون تومان است.

سؤال: هر شخصی خودش تهیه می‌کند یا باید زیرنظر یکسری افراد کارشناس در یک مرکز طبی انجام شود؟

دکتر عرفانیان: این دستگاه به دو صورت قابل استفاده است. یکی مراکز کلینیکی ما مجهز به این دستگاه شوند کلیه مراکز توانبخشی و پزشکی ما می‌توانند مجهز به این سیستم شوند دوم افراد به صورت شخصی می‌توانند خودشان تهیه کنند در منزل و کاربری استفاده از این دستگاه بسیار ساده است برنامه ریزی شده است بعد از یک آموزش کوتاه مدت می‌توانند استفاده کنند. البته قبل از اینکه دستگاه دراختیار شخص قرار بگیرد یکسری تست‌هایی باید انجام شود که مجوز استفاده از این دستگاه به آن شخص داده شود.

سؤال: مشابه نداشته است تا الان؟

دکتر عرفانیان: این دستگاه می‌توانیم بگوییم منحصر به فرد است در دنیا، یک نمونه ابتدایی این دستگاه در امریکا طراحی و ساخته شده است و وزارت بهداشت امریکا تأیید کرده است در ۴۰ مرکز دارد استفاده می‌شود و قیمت آن حدود ۱۴ هزار دلار است و کارآیی این دستگاه نسبت به سیستم امریکایی مقایسه شده است در آزمایشات مختلف بر روی انسان و کارآیی این دستگاه نسبت به سیستم امریکایی در مجلات خارجی به چاپ رسیده است. 

سؤال: در مورد این دستگاه مشخص از سال ۶۸ شروع شده است؟

دکتر عرفانیان: در رابطه با این روش مهندسی اعصاب جهت استفاده از مهندسی اعصاب برای رفع مشکلات حرکتی و جلوگیری از عوارض ضایعه در بیماران ضایه نخاعی، انگیزه اش این بود که در آن سال‌ها اگر خاطرتان باشد ما تعداد بالای ضایعه نخاعی و جانبازان جنگ تحمیلی داشتیم این انگیزه شد که پژوهشگران ما در پژوهشکده مهندسی اعصاب دانشگاه علم و صنعت شروع کنند از این روش برای رفع مشکلات این عزیزان.

سؤال: درباره چند بیمار آزمایش شده است؟

دکتر عرفانیان: بیش از ۱۲۰ بیمار این تست‌ها را انجام داده است و مورد تأیید قرار گرفته است و در بعضی از مراکز کلینیکی کشور الان دارد استفاده می‌شود.

سؤال: چقدر تلاش شده است برویم به سمت اینکه ثبت و مجوز خارجی هم برایش بگیریم؟

دکتر عرفانیان: الان با توجه به ارتباط ضعیفی که وجود دارد مشکلاتی وجود دارد جهت ثبت بین المللی اگرچه از لحاظ علمی مشکلی نیست. من اشاره کردم که حدود ۱۰۰ دانشجوی تحصیلات تکمیلی شامل دانشجو‌های کارشناسی ارشد و دکتری تز خودشان را در این زمینه گرفته اند و بیش از ۱۲۰ مجله در مجلات بین المللی از نتایج کاربرد این سیستم بر بیماران ضایعه نخاعی چاپ شده است بنابراین مشکلی برای ثبت بین المللی نداریم، ولی با وجود تحریم این مشکلات برای ما است.

سؤال: فرض کنید یک بیماری که برنامه ما را می‌بینند و می‌خواهند از این دستگاه استفاده کنند آیا فقط در مراکز تهران است و یا در شهر‌های دیگر هم هست چطور می‌توانند دستیابی پیدا کنند به استفاده از این دستگاه؟

دکتر عرفانیان: در چند مرکز هم خصوصی و هم مرکز خیریه به اسم رعد و در اراک این سیستم مستقر است و همچنین بیمارستان‌های خصوصی.

سؤال: اسم دستگاه چه می‌شود؟

دکتر عرفانیان: اسم دستگاه پاراواک است. همچنین می‌توانند به پژوهشکده مهندسی اعصاب مراجعه کنند ما در آنجا تست‌های اولیه را انجام می‌دهیم چنانچه این دستگاه در مورد آن‌ها قابل استفاده باشد معرفی شان می‌کنیم به مراکزی که این دستگاه را دارند یا خودشان تهیه می‌کنند. الان این دستگاه توسط یک شرکت دانش بنیان تولید می‌شود و قابل استفاده برای نیازمندان است.

سؤال: اگر خودشان نخرند معرفی می‌کنید به آن مراکز آنجا هزینه زیادی است برای اینکه می‌روند احتمالاً یک تعداد جلساتی برایشان تعریف می‌شود مثل هزینه‌های فیزیوتراپی است؟

دکتر عرفانیان: بله یک نکته مهم را بگویم این دستگاه حتی برای افراد سالم هم قابل استفاده است. یعنی بنده که اینجا نشسته ام می‌توانم این را وصل کنم به موج تریمینگ دستگاه تمرین دستگاه را بزنم و تمرین به همین ترتیب که نشسته ام انجام می‌شود باعث افزایش قدرت انقباضی عضلات می‌شود و قطر عضله افزایش پیدا می‌کند از این تکنولوژی در ورزش نیز استفاده می‌شود. مهندسی ورزش.

سؤال: آیا محصول دیگری هم مجموعه شما دارد که کمک کند؟

دکتر عرفانیان: ما الان یک طرح کلان ملی را داریم همینطور که اشاره کردید یک نوع سیستم غیرتهاجمی است، ولی نوع سیستمی که کاملاً در بدن کاشته می‌شود را الان در اجرا داریم و طراحی و ساخته شده است سیستم‌های قابل کاشت در بدن که دارد مرحله تست‌های حیوانی آن را می‌گذراند.