امام دهم شیعیان، امام هادی (ع) نامیده شد، چون در راستای هدایت عمومی سعی بلیغ و تلاش وافر داشت تا مسلمانان را از انحراف و مبانی حق اسلام را از تحریف حفظ کند.
لقبهای ایشان «نجیب»، «مرتضی»، «نقی»، «هادی»، «عالم»، «فقیه»، «امین»، «مؤتمن»، «طیب»، «متوکل» و «عسکری» و مشهورتر از همه «هادی» و «نقی» است.
این القاب، بیانگر بعضی از اوصاف و فضائل اخلاقی و کمالات معنوی آن امام همام است که بیشتر از دیگر صفات در وجودش تجلی پیدا کرده اند.
کنیه مبارک ایشان ابوالحسن است. از آنجا که کنیه امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) نیز ابوالحسن بود، لذا برای اجتناب از اشتباه، ابوالحسن اول به امام کاظم (ع)، ابوالحسن ثانی به امام رضا (ع) و ابوالحسن ثالث به حضرت هادی (ع) اختصاص یافت.
پدر امام هادی، امام جواد (ع) و مادر آن امام بزرگوار نیز سمانه، بانویی با فضیلت و با تقوا بود.
امام هادی (ع) در سن ۶ یا ۸ سالگی یعنی در سال ۲۲۰ هجری، پس از شهادت پدر بزرگوار به امامت رسید و ۳۳ سال امامت و رهبری و هدایت امت اسلام را برعهده داشت.
عظمت شخصیت امام هادی (ع) به قدری زیاد است که دوست و دشمن را به اعتراف واداشته است. قسمتی از این اعترافات مبنی بر شخصیت آن امام به لحاظ اخلاقی و بخشی دیگر ناشی از ابعاد علمی آن حضرت و نتیجه کراماتی است که از آن بزرگوار صادر شده است.
فضایل و ویژگی‌های اخلاقی امام علی نقی (ع)
جمیع صفات نیک و مفاخر معنوی
او جمیع صفات نیک و مفاخر معنوی را یک جا در وجود داشت. روابط اخلاقی او با سایرین گوارا و بسی شیرین جلوه می‌نمود، روش او منصفانه و منطبق با اصول عدالت بود، کارهایش شایسته تمجید و تحسین‌انگیز بود، زیرا به همراه فضیلت و شرافت بود.
او نیک سرشت‌ترین و پاکترین روش را در میان جامعه دارا بود، راستگو‌ترین افراد جامعه محسوب می‌شد، شخصیتی بود گشاده روی و کاملترین انسان‌های جامعه از نظر اخلاقی به شمار می‌رفت.
به هنگام سکوت، شکوه هیبت و تشعشع وقار، چهره او را در بر می‌گرفت و، چون لب به سخن می‌گشود گزیده و نغز می‌گفت .
کار و تلاش امام در جهت خدمت به جامعه
در کتاب من لا یحضرالفقیه این روایت نقل شده، که روزی ابوالحسن امام هادی را مشاهده کردم که در زمین خود با بیلچه مشغول تلاش و کوشش است، امام تلاشگر و کوشا، دو پایش در عرق نشسته بود و قصدش آن بود تا با عرق جبین، قرص نان جوینی را به کف آرد.
راوی گوید: پیش رفتم عرضه داشتم فدایت گردم مردان کارورز و کارگر کجایند که شما به زحمت افتاده اید؟ حضرت فرمود: آیا در کار کردن کسی از من و پدرم بهتر وجود دارد؟
عرض کردم: چه کسی از شما والاتر و بهتر است؟ امام فرمود: رسول خدا (ص) و امیرالمومنین (ع) و تمام آباء و اجدادم کار می‌کردند و با دسترنج خود زندگی می‌کردند.
از کلام گوهربار امام نقی (ع)
برخی از فرمایشات بسیار ارزشمند امام نقی (ع) را در ادامه می‌خوانیم:
حسد، نیکی‌ها و حسنات را بر باد داده و نابود می‌کند و تظاهر و خود ستایی موجب خشم و کینه می‌شود.
نافرمانی از پدر و مادر بدنبال خود کمبود و نارسائی دارد و بلاخره منتهی به ذلت و بدبختی خواهد شد.
بیداری، خواب را لذت بخش‌تر می‌کند و گرسنگی، گوارائی و خوشمزگی غذا را می‌افزاید.
ریشخند و مسخرگی شیوه اراذل و اوباش و جاهلان است.
کسی که به عقده خود پسندی گرفتار شود به یقین آمار عیب جویان او فراوان شود.
از حسادت دوری کن، زیرا حسادت آنچه در وجود تو است آشکار می‌کند و هیچگونه تاثیری در دشمن تو نخواهد داشت.
شهادت مظلومانه دهمین اختر آسمان امامت و ولایت، مشعل فروزان هدایت، حضرت امام علی نقی (ع) بر شیعیان تسلیت باد.آن آن آن نازنین که وصف جمالش خدا کند
امشب خدا کند که نگاهی به ما کند
آن دلنواز از دل و از جان عزیزتر
باشد که درد جان و دل ما دوا کند