حبیب اله ظفریان معاون دفتر انرژی و صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به مسئله ناترازی گاز گفت:ما سومین تولید کننده گاز و چهارمین مصرف کننده بزرگ گاز در دنیا هستیم و بیش از ۷۰ درصد سبد انرژی کشور ما وابسته به گاز است
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما برنامه صبح و گفتگو رادیو گفتگو با حضورحبیب اله ظفریان معاون دفتر انرژی و صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس به موضوع بررسی وضعیت قطعی گاز در کشور پرداخت.
سوال: در هفته‌ای که پشت سر گذاشتیم بیشتر این اتفاق افتاده بود که در خیلی از نقاط کشور با مشکل گاز و قطعی گاز روبرو بودیم مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پیشنهادات و توصیه‌هایی را در این راستا تدوین کرده و بر اساس بررسی‌های کارشناسانه‌ای که داشته که در قالب ده توصیه این مرکز معرفی و منتشر شده است. بفرمایید که درباره وضعیت گاز در کشور، قطعی گاز و شرایطی که پشت سر گذاشتیم مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ابتدا چه بررسی‌هایی داشته و بر اساس این بررسی‌ها این ده توصیه‌ای که به جمع بندی رسیدید را بفرمایید.
ظفریان: ما در بحث گاز دچار ناترازی گاز هستیم، در حال حاضر ما سومین تولید کننده گاز و چهارمین مصرف کننده بزرگ گاز در دنیا هستیم و بیش از ۷۰ درصد سبد انرژی کشور ما وابسته به گاز است و در طی سال‌های اخیر در بحث گاز با افزایش مصرف مواجه بودیم و از آن طرف با توجه به این که بزرگترین میدان گازی ما که میدان گازی پارس جنوبی هست هم الان در پیک تولید خودش است و سال‌های آینده وارد افت تولید خواهد شد، ما با مسئله ناترازی گاز مواجه خواهیم بود، این مسئله ناترازی گاز را هم من یک توضیحی بدهم که باید یک تفکیکی قائل بشویم. ما یک ناترازی کلی داریم یا ناترازی سالیانه، یعنی این که مجموع تولید سالیانه گازمان از مجموع تولید مصرف مان کمتر باشد که ما الان در حال حاضر به این ناترازی نخوردیم، ولی در سال‌های اینده به این ناترازی برخورد خواهیم کرد. آن چیزی که در حال حاضر در کشور مشاهده شد در هفته‌های اخیر و موجب قطعی گاز شد، این تحت عنوان ناترازی فصلی یا ناترازی در اوج مصرف مطرح می‌شود، یعنی این که در پیک مصرف ما که زمستان است تولیدمان نتواند پاسخگوی تقاضایمان باشد، چون تقاضا در زمستان به دلیل سرمای هوا همیشه بالا می‌رود پس این تفکیک را باید داشته باشیم. ما با توجه به این که رسالت خودمان را بعنوان یک مرکز پژوهشی هست این مباحث را سال‌های گذشته بررسی کردیم، به مسئولین گزارش‌هایی را منتشر کردیم و به مسئولین گزارش‌هایی را دادیم که بتوانیم بر اساس آن و با اقداماتی بتوانیم آرام آرام مسئله را حل کنیم و البته مسئله هم این مسئله تامین انرژی و بهینه سازی مصرف انرژی در دنیا راهکار‌های زیادی برایش بوده و قابل حل است، ما باید این عزم در کشور ایجاد شود که آرام آرام باید به سمت آن حرکت کنیم.
سوال: برای این روند راهکار اجرایی که پیشنهاد مرکز است چیست؟
ظفریان: در بحث ناترازی گاز، من اول بگویم پاسخ‌های مشابه آن چیست. ما در بحث ناترازی گاز به صورت کلی ناترازی انرژی دو دسته راهکار در کشور معمولا مطرح می‌شود، یک دسته راهکار از این جنس است که منابع مالی به وزارت نفت و در کنار آن وزارت نیرو داده شود، این‌ها صرف سرمایه گذاری در طرح‌های توسعه‌ای شان بکنند، وزارت نفت برود میدان‌های گازی و نفتی توسعه بدهد، پالایشگاه بزند و وزارت نیرو هم برود نیروگاه بزند و با افزایش تولید به افزایش مصرف پاسخ بدهیم، این راهکاری بوده که به صورت سنتی در کشور وجود داشته است، این یک دسته پاسخ. دسته دوم پاسخ هم این است که ما باید روی بهینه سازی و سمت مصرف تمرکز کنیم و راه حل این است که قیمت را آزاد کنیم، این دو دسته پاسخ کلی که در فضای عمومی وجود دارد. دسته اول پاسخ که از جنس افزایش تولید است با توجه به منابع کشور خیلی شدنی نیست و ما، چون باید ملاحظات واقعی کشور را در نظر بگیریم. دسته دوم هم به لحاظ ملاحظات اجتماعی کشور و اقتصادی کشور الان قابلیت اجرا ندارد یعنی آزادسازی قیمت؛ اگر چه که ما هر دو تای این راهکار‌ها را نباید کنار بگذاریم، ولی بعنوان نقطه تمرکز نباید رویشان متمرکز بشویم، ما آن دیدی که در مرکز پژوهش‌ها داریم و مبتنی بر آن این ده توصیه را ارائه کردیم این نگاه است که در واقع حل مسئله ناترازی انرژی حالا به صورت خاص ناترازی گاز در کشور، هیچ راهکار واحدی ندارد یعنی با یک راهکار حل نمی‌شود مجموعه‌ای از راهکار‌ها هر کدام بخشی از مسئله را حل می‌کنند که ما با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور این مجموعه راهکار‌ها را پیشنهاد کردیم، این‌ها بخشی از مسئله را حل می‌کنند مجموعا مسئله قابل حل است.در مورد ناترازی فصلی که عرض کردم پیک مصرف گاز هست که مشکلی هم که اخیرا خوردیم از این جنس بود، راهکاری که در همه کشور‌های دنیا، کشور‌هایی که با گاز سر و کار زیادی دارند از جمله این که عرض کردم کشور ما هم بیش از ۷۰ درصد سبد انرژی اش گاز است یعنی در سبد انرژی مان با گاز زیاد سر و کار داریم، راهکاری که در همه دنیا استفاده شده و بهترین راهکار برای ناترازی فصلی است، بحث ذخیره سازی گاز طبیعی است که ما بعنوان اولین توصیه آوردیم. اروپا در حال حاضر ۲۳ درصد مصرف سالیانه اش ذخیره سازی گاز دارد و عمده این که توانست بحث زمستانش را مدیریت کند هم از همین ناحیه بود که ذخیره سازی گاز در اروپا خیلی عدد زیادی است و توانست از محل این ذخایری که در تابستان تزریق کرده بود زمستان را مدیریت کند، این عدد برای آمریکا و روسیه نزدیک ۱۸ درصد است، متوسط در دنیا ۱۰ درصد است، اما ایران با توجه به این که عرض کردم خیلی به گاز هم در سبد انرژی اش پررنگ است متاسفانه ظرفیت ذخیره سازی ما یک و نیم درصد است و اگر ما به اوردر نرم دنیا برسیم و به نرم ۲۰ درصد کشور‌هایی که بیشتر توسعه دادند و آنهم کنار بگذاریم، اگر به ده درصد متوسط دنیا برسیم، مشکل ناترازی فصلی مان یعنی این که در پیک این قطعی‌ها را می‌بینیم به صورت کلی حل می‌شود. پس این اولین کاری است و اولین اقدامی است که باید در کشور روی آن تمرکز شود و اخیرا ریاست جمهوری هم بازدیدی هم که از مرکز پایش و کنترل گاز داشتند این را تاکید کردند، حالا این بار بیاید در دستور کار دولت و روی آن اقدام شود. این راهکار اصلی برای ناترازی فصلی. اما برای ناترازی کلی ما چند اقدام باید سمت تولیدمان انجام بدهیم، چند تا اقدام سمت مدیریت مصرف. اولین اقدام سمت مدیریت مصرف این است که اجازه ندهیم ناترازی مان تشدید شود یعنی این که اجازه ندهیم وضع موجود بدتر از این شود، بالاخره ما توسعه صنعتی مان را تا حد خوبی در بالادستی پیش بردیم هم در صنایع فولاد، هم سیمان و هم پتروشیمی در حلقه‌های بالادستی اش را توسعه دادیم از الان باید توسعه در حلقه‌های بالادستی که خیلی نزدیک به خام فروشی هم هست، یعنی ارزش افزوده جدی هم ایجاد نمی‌کند، سرعت این‌ها را خیلی کم کنیم، تمرکزمان را باید به پایین دست بیاوریم که هم انرژی کمتری می‌برد و هم از قضا ارزش افزوده بیشتری دارد و اشتغال زایی بیشتری هم می‌کند. این یک مورد. یا در بخش ساختمان، ما مقررات مبحث نوزده ملی ساختمان را داریم که درباره انرژی است، الان در کشور اجرا نمی‌شود، ما برای این که مسئله تشدید نشود باید بیاییم اعمال این‌ها را حداقل در ساختمان‌های جدیدالاحداث، یعنی از این به بعد هر ساختمانی در کشور ساخته می‌شود این مقررات ملی ساختمان یعنی مبحث نوزده در آن اعمال شود که از اول ساختمانی که داریم در واقع در رده انرژی معقولی باشد پس این اولین اقدام که نگذاریم وضع موجود بدتر شود. نکته دوم و در واقع پیشنهاد دوم این است که در بحث بهینه سازی، ما ساختاری که الان برای بهینه سازی داریم یک ساختار دسته چندم در وزارت نفت و نیرو است. مثلا شما شرکت بهینه سازی مصرف سوخت را نگاه کنید، زیرمجموعه شرکت ملی نفت است، شرکت ملی نفت به صورت کلی یک شرکت تولیدی است، شرکت‌های تابعه اش، شرکت مناطق نفت خیز، مناطق مرکزی، ده تا شرکت تولیدی هستند و بعد شرکت بهینه سازی مصرف سوخت یک شرکتی است در کنار این شرکت‌های تولیدی که موضوع آن مدیریت مصرف است، هیچ وقت جزو اولویت‌های شرکت ملی نفت نمی‌آید، چون شرکت ملی نفت متولی تولید است. ما باید جایگاه و ساختار بهینه سازی را تقویت کنیم حالا یا در سطح وزارتخانه یا حتی در سطح ریاست جمهوری که بتوانیم این پروژه‌ها را پیگیری کنیم.نکته بعدی این است که ما باید ظرفیت بخش خصوصی را برای بحث‌های بهینه سازی استفاده کنیم که این زیرساخت قانونی داشته است، هم ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید هم در واقع بحث‌های اخیر بازار بهینه سازی. نکته‌ای که در آن کشور گیر دارد و این‌ها نمی‌شود، ماده ۱۲ منطقش این است که می‌گوید شما بروید در ساختمانی، مثلا دیوارهایش را عایق کاری کنید و پنجره هایش را دوجداره کنید، یک حدی از انرژی اش ذخیره می‌شود یعنی کمتر مصرف می‌شود ما به ازای آن، من یا آن معادل انرژی را به شما می‌دهم یا پولش را به شما می‌دهم که این پروژه اقتصادی شود. خب منطق جدی و مهمی است. این را تا الان عمده مشکلی که این پیش نرفته است این بوده که دولت در نقطه تسویه این گواهی صرفه جویی یعنی آن صرفه جویی که انجام می‌شود گواهی به بخش خصوصی داده می‌شود آن گواهی‌های صرفه جویی این‌ها نقد و تسویه نمی‌شده است. ما اینجا گفتیم که این باید در اولویت تسویه بدهی‌های دولت قرار بگیرد و پیشنهادمان هم این بوده است که اگر در موعد سررسید تسویه نشد از محل قبض گاز پرداختی مشترک بتواند این تسویه شود یعنی من رفتم بهینه سازی کردم گواهی صرفه جویی گرفتم، اعلام کردم به دولت، دولت مثلا در تاریخ آخر آذرماه باید این را تسویه می‌کرده است نکرده، من بتوانم آن میزان ارزش این گواهی صرفه جویی را از قبض گازم کسر بشود، قبض گازی که خودم دارم پرداخت می‌کنم اگر این تسویه انجام شود آن زمان منطق پیدا می‌کند که سرمایه گذاری بخش خصوصی بیاید در این حوزه، ما هم در حوزه بهینه سازی عرض کنم که اگر شاخص شدت انرژی و شاخص سرانه انرژی را مبنا بگیریم ما متوسط دو برابر دنیا داریم مصرف می‌کنیم. یعنی پتانسیل ما این است که این مصرفمان را نصف کنیم، نصف این انرژی که الان داریم مصرف می‌کنیم را مصرف کنیم و حالا من می‌گویم از این نصف هم آن ۲۵ درصد اولش یعنی یک چهارم اولش اقدامات ساده در حوزه بهینه سازی یعنی شما در ساختمان فرض کنید اداری، این که یک سیستم هوشمند بگذارید که شب ساعت هشت مثلا قطع کند و صبح ساعت شش خودش اتوماتیک روشن کند خودش یک اقدام صرفه جویی است، ولی این‌ها در مراحل ساده و اولیه اش است این امکان را ما باید برای بخش خصوصی فراهم کنیم با این نکته‌ای که عرض کردم.