فانتوسمی یا توهم بویایی چیست؟

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، فانتوسمی، استشمام بویی است که در واقعیت وجود ندارد. این بو‌های خیالی میان افراد مختلف متفاوت هستند که به طور کلی ناخوشایند هستند، مانند بوی نان تست سوخته، بوی فلز یا ترکیبات شیمیایی.

این بوی مرموز ممکن است فقط در یک طرف بینی ظاهر شود یا هر دو سوراخ بینی را تحت تاثیر قرار دهد. فانتوسمی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از اختلالات مربوط به حس بویایی را به خود اختصاص می‌دهد. در بیشتر موارد فانتوسمی، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد و این اختلال خود به خود از بین می‌رود. با این حال علت احتمالی این اختلال از پولیپ بینی تا سکته مغزی متغیر است، از جمله علت‌های آن می‌توان به مشکلات بینی مانند سینوزیت یا اختلال در سیستم عصبی همچون میگرن، سکته مغزی یا اسکیزوفرنی اشاره کرد.

فانتوسمی می‌تواند موجب احساس ناراحتی برای فرد شود و در مسیر زندگی روزمره وی اخلال ایجاد کند. این موضوع حتی بر حس چشایی فرد نیز تاثیر می‌گذارد و منجر به کاهش اشتها و وزن می‌شود. تحقیقات نشان داده اند که توهم بویایی می‌تواند در افراد جوان‌تر یا افراد مبتلا به استرس و اضطراب با احتمال بالاتری رخ دهد.

مشکلات مربوط به بینی یا حفره بینی از جمله پولیپ بینی، تومورها، عفونت‌های مزمن سینوسی و رینیت آلرژیک شایع‌ترین علل اختلالات بویایی مانند فانتوسمی هستند. در غیر این صورت، بو‌های فانتوم ممکن است به دلیل مشکلات مغز در نحوه درک بو‌ها مانند صرع، ضربه به سر، میگرن، بیماری پارکینسون، اسکیزوفرنی، افسردگی، سکته مغزی یا دارو‌های خاص ایجاد شود.

در صورتی که فانتوسمی مربوط به مغز یا سیستم عصبی مرکزی باشد، بو‌ها اغلب پایدارتر هستند. آن‌ها می‌توانند طی روز یا شب با شدت بالایی ظاهر شوند و در این حالت هر دو سوراخ بینی، نه فقط یکی از آن ها، بوی یکسانی را دریافت می‌کنند.

تشخیص و درمان

پزشک ممکن است برای بررسی حفره بینی و مسائلی که می‌توانند باعث فانتوسمی شوند، اندوسکوپی یا رینوسکوپی را تجویز کند. پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌های خاص و جامع یا ارجاع به متخصص درخواست دهد. تست‌های تصویربرداری از جمله سی تی اسکن، اسکن MRI و اسکن EEG، گاهی اوقات برای بررسی ناهنجاری‌ها در حفره بینی، مغز یا سیستم عصبی استفاده می‌شوند. درمان فانتوسمی بر اساس علت اصلی بوی فانتوم مانند آلرژی، استعمال سیکار و واکشن دارویی متفاوت است.

از سوی دیگر اگر بوی فانتوم در نتیجه ضربه به مغز یا عفونت ویروسی رخ داده باشد، به احتمال زیاد طی مسیر بهبودی علائم خود به خود برطرف خواهند شد. در مجموع هر اختلال عصبی که منجر به فانتوسمی می‌شود، دستورالعمل‌های درمانی و دارو‌های خاص خود را دارد. همچنین افراد مبتلا به سینوزیت مزمن یا سایر التهاب‌های طولانی مدت بینی می‌توانند با پزشک در مورد بهترین گزینه‌های درمانی صحبت کنند. درمان شرایط زمینه‌ای نیز می‌تواند در بهبود این اختلال موثر باشد. اگر علائم بیش از چند روز ادامه یابند، پزشکان ممکن است ابتدا درمان‌های ساده‌ای مانند استفاده از محلول نمکی برای شستشوی مخاط از مجرای بینی را توصیه کنند.