مدیر کل دفتر امور خاک کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه بیش از ۶۰-۷۰ درصد خاک‌های زراعی ما کمتر از یک درصد ماده آلی دارند افزود:بهترین روش حفظ بقایا، جلوگیری از شخم زدن زمین است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما،برنامه مجله کشاورزی رادیو اقتصاد با حضور دکتر جهانبخش میرزاوند، مدیر کل دفتر امور خاک کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی به موضوع کشاورزی حفاظتی پرداخت.
سوال : بفرمایید الزامات اجرای کشاورزی حفاظتی در کشورمان چیست ؟ و این که چه تاثیری در حفظ خاک ، جلوگیری از فرسایش و جلوگیری از حتی ریزگردها می تواند داشته باشد؟
میرزاوند: کشور عزیز ما در مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و از نظر زمین شناسی دارای خاک های بسیار جوان و تکامل نیافته هستیم و با توجه به اینکه میزان بارندگی ما بسیار بسیار پایین تر از میزان تبخیر و تعرق مان هست به همین لحاظ خاک های ما از لحاظ ماده آلی بسیار فقیر هستند .
سوال : کمتر از یک درصد.
میرزاوند: بله بیش از ۶۰_۷۰ درصد خاک های زراعی ما کمتر از یک درصد ماده آلی دارند و برای تامین ماده آلی خاک، راههای مختلفی وجود دارد و راحت ترین و پایدار ترین روش حفظ بقایا و جلوگیری از شخم هست و برگرداندن این بقایا به خاک که بعدا در مرور زمان تبدیل به ماده آلی خاک بشود .
لذا وقتی که ما خاک را شخم می کنیم، خاک و مواد آلی درون آن در معرض اکسیژن هوا قرار می گیرد و همین مسئله باعث تخریب ماده آلی خاک و تبدیل آن به گاز دی اکسید کربن می شود و بر همین مبنا برخی از دانشمندان اعتقاد دارند که شخم خاک بیشتر از حتی سوخت های فسیلی باعث تصاعد گاز دی اکسید کربن در اتمسفر و ایجاد گازهای گلخانه ای می شود.
لذا جهت حفظ محیط زیست و جلوگیری از تخریب محیط زیست و تغییر اقلیم و حفظ ماده آلی در داخل خاک که همانطور که جنابعالی و همکارانتان فرمودید که محسنات زیادی دارد برای خاک ما ، اولا در زمستان باعث گرمتر شدن خاک می شود ، در تابستان باعث خنک تر شدنش می شود قدرت نگهداری آب در داخل خاک را بالا می برد؛ قابلیت استفاده از عناصر غذایی را بالا می برد محیط مناسبی می شود برای فعالیت موجودات زنده خاک که بدون موجودات زنده خاک ، خاک مرده است و هیچگونه بازده و عملکردی نخواهد داشت ، لذا در این راستا ما با کشاورزی حفاظتی ضمن حفظ بقایا در خاک کشاورزی با جلوگیری از شخم اقدام به کشت مستقیم می کنیم که این می تواند محاسن مختلفی داشته باشد و در کشور ما هم این در دستور کار هست کشاورزان پیشرو ، استقبال می کنند ، کارشناسان خوبی هستند که در استان های مختلف در این خصوص تجربیات شان را به بهره برداران عزیز منتقل دارند می کنند و بعنوان مثال یکی از دستاوردهای کشاورزی حفاظتی کاهش آب مصرفی است که امسال ما برای این که کشاورزی حفاظتی نهادینه شود و فرهنگ سازی شود یکی از کارشناسانی که بیش از ۶ هزار هکتار از اراضی جنوب کشور را با همکاری تعاونی های تولید و تعاونی پنبه کاران جنوب و شرق فارس ایشان را بعنوان خادم خاک انتخاب کرد وزارتخانه و روز جهانی خاک با امضای وزیر محترم ، تقدیرنامه گرفت و نماینده کشاورزان بعنوان بهره برداران موفق و بهره برداران پایدار از خاک کشاورزی در آنجا گزارشی را ارائه دادند و یک سوم صرفه جویی مصرف آب داشتند از سامانه های کشاورزی حفاظتی در کشت پنبه .
سوال : الان در دنیا ظاهرا بیش از ۱۵۰ میلیون هکتار زیر کشت کشاورزی حفاظتی رفته است ، در کشور ما آماری که اول برنامه عرض کردم حدود ۵۰۰ هزار هکتار خیلی رقم ناچیزی است . چه کار باید بکنیم شما برنامه تان برای رفتن به سمت توسعه کشاورزی حفاظتی چیست ؟
میرزاوند: واقعیت امر این است که کشاورزی حفاظتی برای افزایش عملکرد در کوتاه مدت نیست این یک نکته ، نکته دوم برای حفاظت خاک است ، برای پایداری تولید در دراز مدت است ، اما تفاوت ما با کشورهای دیگر.
سوال : بالاخره جیب کشاورز را هم باید ببینیم ایشان را مستغنی کنیم که به این سمت برود .
میرزاوند : بله یک تفاوتی ما داریم در دنیا کشاورزی حفاظتی بیشتر در اراضی دیم است در جاهایی که بالای ۷۰۰_۸۰۰ میلیمتر بارندگی دارند در کشور ما بارندگی متوسطش 250 میلیمتر است و ما مجبوریم زمین هایمان را آبیاری کنیم آنها زمین هایشان را دیم می کارند، تفاوت خیلی زیاد است، زمین های ما کوچک مقیاس است و زمین های آنها بزرگ مقیاس است آنها صد سال است که تشویق می کنند که زمین هایشان بزرگ شوند و تقسیم نشوند ما حداقل ۷۰ سال است که زمین ها را قطعه قطعه می کنیم .
سوال : ما از سال ۶۵ یعنی ۳۰ سال است که کشاورزانمان را داریم تشویق می کنیم و این طرح را داریم اجرا می کنیم .
میرزاوند : ما الان بهرحال از کشاورزان پیشرو وقتی که استقبال کنند ، وقتی پایداری تولید داشته باشند ، وقتی کاهش هزینه های تولید داشته باشند، کشاورزان خرد هم یاد بگیرند و در واقع این فرهنگ سازی می شود، بهرحال مقایسه کشور ما با کشورهایی مثل برزیل ، مثل مکزیک و مثل این کشورها یا کانادا یا استرالیا ، خیلی مقایسه درستی نیست چرا که جاهایی که کشاورزی حفاظتی است بارندگی اش خیلی زیاد است .
سوال : مقایسه من به این علت بود، وقتی ما می گوییم این مزایا را دارد می گوییم مزایا دارد دیگر، هر کشوری با شرایط خاص خودش ، چرا ما وقتی این مزایا را داریم به کشاورزان می گوییم به جامعه خودمان به بحث خاکمان به فرسایشمان و به ریزگردمان داریم می گوییم ولی در اجرا عقبیم ؟
میرزاوند : ما این طور نباید به قضیه نگاه کنیم، ما وقتی که از کشاورزی سنتی به کشاورزی حفاظتی می رویم، معمولا کشاورز در طول یک سال یک کشتش را از دست می دهد در بعضی از جاها و متضرر می شود در کوتاه مدت ، اما در دراز مدت پایداری تولید دارد . بهرحال تامین این هزینه ای که یا این فرصت از دست رفته کشاورز را ما باید یک فکری به حالش بکنیم .
سوال : راهکار شما چیست ؟
میرزاوند : مقررات مالی دولت این اجازه را به ما نمی دهد، اما الان کشاورزان پیشرو ما بسیار از این مسئله استقبال کردند ، مخصوصا در تناوب گندم و پنبه مخصوصا در خاک های شور و لب شور در خاک های کم بازده ما خیلی موفقیت آمیز بوده در خوزستان ، در فارس ، در گلستان ، در قزوین ما دیم کاری هایی در قزوین داریم که کشاورزی حفاظتی بسیار جواب داده است .
سوال : با این تفاسیر شما راهکار شما چیست و چه برنامه ی شاخصی برای توسعه و اجرایش دارید؟
میرزاوند : ما کارگاههای آموزشی برگزار می کنیم ، حمایت می کنیم و تشویق های خاصی را برای کشاورزان در نظر می گیریم اما یکی از بهترین راهکارها همین است که فرهنگ سازی شود که شما هم به این موضوع الان پرداختید که مردم مزایای کشاورزی حفاظتی را بدانند و بدانند که این خاک و این تولید در درازمدت پایدار خواهد بود و کشاورزی حفاظتی ممکن است در کوتاه مدت یک مقدار کاهش عملکرد داشته باشیم یک مقدار بحث سود کوتاه مدت آن کم باشد اما در دراز مدت هم به نفع مملکت است هم به نفع خاک است و هم به نفع خود کشاورز خواهد بود .
سوال : پس مسئله اصلی همین است در سال اول و دوم یک حمایت کوچک از کشاورز شود که بتواند خودش را حفظ کند تا به بهره برداری مطلوب برسد ما مشکلی در زمینه تولید و توسعه نداریم.
میرزاوند : الان وزارت جهاد کشاورزی در برنامه توسعه هفتم یکی از احکام را بحث همین توسعه کشاورزی حفاظتی گذاشته که انشاالله این اگر در مجلس مصوب شود که بعنوان یک قانون ۵ ساله در می آید آنجا دیگر دست برنامه ریزان و کارشناسان محترم برنامه و بودجه باز می شود که در این خصوص حمایت های لازم را بتوانند پیش بینی کنند و تمهیداتی را بیاندیشند.
سوال : انشاالله شاهد موفقیت های شما و کشاورزان عزیزمان در این زمینه باشیم.